Në varreza filloi të binte muzgu dhe andej nga thellësia, djathtas, gjithmonë duke ecur diagonal hyrjes kryesore, flakariti një rozë ende e lehtë dhe Llani u kujtua për qiririn e pandezur në xhep, mirëpo as u kthye në kupën e dheut ta ndizte atë qiri e as e futi dorën në xhep ta nxirrte. Priti një herë të ndahej nga roja i parcelës C. Nuk e njihte njeriun përballë e s’donte të acarohej me të për punë zakonesh fetare e bestytnish, aq më tepër, që s’po e cyste e nxitonte gjë ta ndizte me vrap qiririn, se kujtesa nuk po i nxirrte ndonjë rregull, që thoshte se qiriri s’ta ndrit shpirtin, në u ndeztë natën e jo në muzg. Si të ndahem me këtë, po e ndez, e ndau mendjen Llani, pastaj futi dorën në xhep e nxori në vend të qiririt paketën e cigareve, i ra fundit të saj me ca goditje të gishtit të madh dhe ia zgjati tjetrit cigaret pa i prekur filtrat me gishtërinj.
Mbase ishte manjak pas pastërtisë roja dhe pse t’ia bënte ters e zeher nderin.
-Urdhëro!-i tha me dorë të vendosur në zemër.
Atëherë e vuri re se rojtari ishte si xhind e shenjt bashkë, i shkëlqenin sytë, a thua i kishte bebëzat prej fosfori, dhe ta shihte ftohtë, me një mosbesim dijetari mes rrugaçësh.
Rojtari e mori cigaren dhe, tek po bëhej gati ta ndizte, e pyeti Llanin, që e futi paketën në xhep pa marrë një cigare për vete, se pse s’e ndezi dhe ai.
-Këtu brenda mureve nuk e ndez dot, -iu përgjigj Llani, -s’ma pranon shpirti. Matanë portës, po, -i tha.
Fjalët e ndërruan rojtarin. Andej djathtas, nën kodër, flakët e qirinjve tani ngrohnin qiellin dhe varret dukeshin si pemët me perëndim në shpinë. Pastaj edhe ai vetë ngjau në atë sfond dridhës flakësh si monument i errët, pak i kërrusur, a thua mbronte tokën me strehën që i krijonte gjoksi.
-Mirë e ke, -i tha Llanit me një ton të vendosur.
-Është gjynah, po unë e ndiej se më falet. Të vdekurit e kanë lidhur jetën me mua dhe më kanë pranuar me të mirat dhe të këqijat që kam. Pastaj, ai që të mërzit nuk të detyron të mos ngushëllohesh. Mua më ka vrarë zoti tani që, kur shoh gur, them “ti do të bëhesh pllakë varri”…
Dukej se atë e vriste ndërgjegjja sa herë e ndizte cigaren brenda në varreza dhe mundohej t’ia mbushte mendjen vetes me çdo formë e mënyrë që ai, vetëm ai, të kuptohemi, nuk po bënte mëkat dhe Llani nuk e gërvishti me plagën e kurorëzuar tashmë, vetëm i tha shpërfillshëm:
-Më duket se e paske një inat me ne të gjallët!
Tjetri u shtrembërua dhe iu dobësua pak drita e syve me flakën e çakmakut.
-Unë me të gjallët inat?! –bëri me një shpërfillje tipike për atë mashkullin e ndershëm e të ofenduar në palcë, që kërcen i indinjuar e bërtet: “unë të bëj pazar me atë qelbësirë?!”
Ja, kështu u shpreh edhe ai, po Llani nuk e mori vesh tamam nëse rojtari i përçmoi të gjallët, apo pyetjen e tij. I hodhi një vështrim vetëtimthi vetes për të parë sa pis ishte brenda, atje te shpirti, ku merrte ngjyrë çdo vepër e sjellje e tij, po hoqi dorë nga ajo punë. Ç’ta prishte gjakun kot!
-Po ç’e mirë të ka sjellë këtej? –e pyeti rojtari, pastaj, tek pa çudinë tjetër tepër të lexueshme në portret të Llanit për atë “ç’e mirë në varreza?”, shtoi se e mira më e madhe është të nderosh të vdekurin.
-Ata as shohin, as dëgjojnë, -bëri duke hapur dorën e djathtë drejt varreve të errëta tashmë, -domethënë, e bën nderin se je njeri që di të nderosh e jo se ta lyp interesi!.
Kurse sytë i ndritnin edhe më. Duket, po bie nata tamam, mendoj turbull Llani, kurse me gojë tha shkoqur:
-Duam të ndërtojmë një varr dhe më ka dërguar mua shtëpia të interesohem…
Ku e njeh Krenarin ti, trishtoi me vete Llani, çfarë drite ishte, si sytë e tu e kaluar një mijë herë, pastaj u përmend nga pyetja e ftohtë e tjetrit, se ç’moshë kishte i vdekuri, dhe iu përgjigj gati po aq ftohtë:
-7 vjeç!
Nuk dëshironte të fliste me këtë shpirtkazmë për engjëllin e vogël, për Krenarin e mrekullushëm që iu dilte për natë në ëndërr, sepse do ta fyente kujtimin e tij deri ku s’mbante më. E ku kishte ndjenja ky bari varresh? Gur i qenë bërë me kohë dhe, po t’ia ngulje sytë, si varr të dukej me atë flakën në supe. Mirëpo s’i hyri inati plotësisht, sepse e shtangu të gjithin e ia ndaloi gjithçka në mes zëri i lagur nga një ngashërim i brendshëm i rojtarit:
-Nuk i bëhet varr atij, o njeri!
-Pse? –u habit Llani dhe u drodh nga ideja se tjetri duhet të qe përlotur, përderisa sytë nuk i shkëlqenin më si pak çaste më parë.
-Po nuk i takon tokës ai, është fëmijë, -shpjegoi tjetri zëulët, gjithë ashtu i ngashëryer e i trishtuar.-
Ai është i pastër, -shtoi pastaj më qetësisht, -dhe pastërtia i takon qiellit, se bëhet diell e ajër e jetë!
Llani nuk u lidh krejtësisht nga kjo logjikë, rrinte e shihte si debil flakën e qirinjve në supet e rojtarit, pastaj kundronte Krenarin, ylberin mahnitës, pastaj dhe diellin dhe mësuesin e materializmit në shkollë, që thoshte se sendet përbëhen nga materia, dhe befas filloi të besonte vërtet se këto mrekulli, si dielli dhe oksigjeni, ylberi dhe bora nuk mund të krijohen nga materiale ordinere e të rëndomta, që përbëjnë, fjala vjen, spinaqin , ose karrocën e plehrave.
-Po si t’ia bëjmë, sipas teje? –e pyeti Llani, -ta lemë pa varr? Ai s’ishte cigan!
Ra një heshtje e rëndë, dukej që tjetri nuk dëshironte të përgjigjej, ose u ndodh ngushtë nga pyetja e drejtpërdrejtë e që s’pranonte asnjë lloj kompromisi, dhe u kollit më shumë nga mëdyshja, sesa nevoja e trupit. Llani ia ndjeu një marrje fryme të plotë e të thellë dhe tha me vete se rojtari tani do t’i përgjigjej, pastaj e pa menjëherë si u drodh e u derdh në shpatullat e tjetrit ajo flakë qirinjsh, që dukej sikur ai e thithi brenda gjoksit me atë frymëmarrje.
-Ja si them unë, -foli më në fund rojtari.
Tani ishte tamam natë.
-Njeriu u mësua prej kohësh t’i bëj varr edhe të mirit, edhe të keqit. E di sa të poshtër prehen këtu, se po ndot gojën me të ikurit, që s’shahen? Plot! Ama, të gjithë kanë varre! Njerëzit e dinë këtë, se vetëm budallenj nuk janë. Kështu që i kapi zakoni i ndërtimit të varrit si lamtumirë e fundit me të vdekurit , dhe, me t’ia ndërtuar banesën e fundit, nuk shkelin më në varreza. Është hesap kjo punë: e do varrin, merre!
Tani, ti në punën tënde, unë në punën time. Me një fjalë, ku jemi parë bashkë! Ju çunit bëjini jo një varr, po një monument! Unë them, të mos e harroni, se ka qenë i pastër, i pamolepsur nga pisllëqet!…
Dhe Llani e porositi varrin të madh e të rëndë, aq sa të vinte keq kur mendoje se mund t’ia shkallmonte arkivolin dhe eshtrat Krenarit të vogël, nëj varr i çuditshëm, prej graniti të hirtë, vetëm pllakën ia porositi prej mermeri të zi dhe në atë natë kërkoi të shkruheshin me shkronja të arta ato fjalë që e bënë varrin të çuditshëm në atë vend ku s’ekziston çudia , siç është varreza publike, dhe që e kthyen varrin në vend pelegrinazhi, eliksir ngushëllimi për çdo humbje tragjike: “Këtu prehet Krenar Halimi , 1981-1988, ka qenë i pastër, i pamolepsur nga pisllëqet”. Ky varr i kushtoi Llanit 1250 lekë, po të kihet parasysh se 780 lekë iu faturua komplet varri, kurse me 470 Llanit iu desh të qeraste dy herë drejtorin e ndërmarrjes së riparimeve, për ta marrë përsëri në punë mjeshtrin varrbërës, i cili u pushua në vend nga puna për shkrimin pa pikë përgjegjësie të atyre fjalëve ofenduese për ne njerëzit, në pllakën e varrit. Në të vërtetë, ai edhe mund ta hidhte lumin pa u lagur, sikur të pranonte propozimin e drejtorit të funeraleve për prishjen e shkronjave të pllakës , po nuk e bëri këtë.
Vetëm tundi kokën dhe tha:
-Unë nuk kam gënjyer, ai i pastër ishte! Në qoftë pis ndonjëheri nga ne, qoftë me shëndet, e atë djalin ta lërë të qetë në botën e vet!
*Shkëputur nga libri i Teodor Keko: “Lajmëtarja e vdekjeve”
Përgatiti: ObserverKult
LEXO EDHE:
TEODOR KEKO: DO IKI DHE KOKËN NUK DO TA KTHEJ
TEODOR KEKO: E DASHUR, S’KA SHUMË KOHË PËR T’U MENDUAR…
