Prej Migjenit e këndej tek ne u deshën aq vjet që të paraqitet shkrimi i poezisë tjetërfare, nga Stefan Çapaliku. Sikur që nuk ka pasur atëbotë kritikë që ka mundur ta “shoqërojë” poezinë e Migjenit në spikamë të artikulimit artistik, aq më pak në interpretimin e saj besnik, ashtu sot nuk kemi kritikë që mund ta kapërdijë shkëlqimin filadelfik të poezisë por edhe të zhanreve të tjera, që shkruan ky autor.
Me këtë rast, kur unë nxjerr këto konstatime që është krejt e lehtë për nga provizoriteti, gjithsesi në formimin tim si kritik apo si referues, për një shkrim që sjell novitet me trupin e vet, ashtu më dalin mua prej mendësh vokabularët e qasjeve artit, ta zëmë kritiku gjenial spanjoll, Klaudio Gilen, francezi Zhan Ruse, rusi Mihail Bahtin e shumë e shumë të tjerë.
Sepse leximi nën përshtypjen për ta “përbirë” gjenialen, e qet jashtë kujtesës ambiguitetin e mbajtjes në kontinuitet dhe në marrje dhëniet diskurs kritik, kurs me vijues të vonuar imagjinativ, si shoqëri që do të na kushtëzojë t’i biem ato në një konstituent flagrant pajtues dhe më tepër se kaq – përjetues i kënaqësisë tekstuale, që e përplotësojnë njëra-tjetrën, gjithnjë me përparësinë që e ka imagjinata kundruell notës morale të ndejtjes në formë të përmbajtjes kontekstuale./ Nga Lutfi Lepaja
Mbasdite në Tiranë
Gjithnjë e ma pak njerëz shihen rrugës
Ma se shumti vërehen do të huej,
të veshun lirë,
ndonjë vajzë e dëshpërueme,
që ban selfie
dhe nje motorr me pica,
që thyen qafën…
Mandej sërish të bërtituna ndër veshë,
kambngulje se unë jam fajtori.
Dhe unë nuk bzaj
Eci bri panairit të dëshirave të parealizueme,
si një prani e fajshme,
sido që të sillet biseda.
Shitet groshë dibre speciale,
Mish i freskët skrapari
Bahen analiza gjaku.
Isha në jerm
kur bleva
dy peshq të pikturuem
njëqind fish ma shtrenjtë
se të ishin gjallë.
Nisi shi.
I pakuptimtë.
Gjithnjë baj marina
kur sillem kot
ndër panaire pasionesh…
Mandej u ngushëllova se “Mollët” e Cezane
dhe “Shishet” boshe të Morandit,
kushtonin kushedi sa herë ma shtrenjtë
se dy peshqit e mi të vegjël…
Tek kjo tezga tjetër
analizat e gjakut
kushtokan ma lirë…
Kam qef të lagem kur më pushton kotësia…
Tiranë, 03. 05. 2022
Lutja e njeriut të vogël
O Zoti im,
Më ban të jetoj,
ashtu si erdha,
si e nisa,
me halle të vogla,
aspak egzistenciale.
Ma freno gojën,
po m’u desh me folë
me ndonjë makinë.
Mos më ban të qethem
te një robot.
Më ban ta njoh
me emën kasapin e lagjes,
më len ta ha bukën e nxehtë,
nga duert e grues,
të mikut ma të ri.
Më ban ta vazhdoj
miqsinë me rrobaqepsin,
ku shkurtoj kmishat,
me kpuctarin,
ku riparoj takat.
O Zoti im
më ban te vdes
si një human…
Pavia, 14 maj 2022
Welcome to fly 00344 to Tirana
Edhe sot bota e nisi jetën herët.
Dalja për të marrë avionin për Shqipëri
gjendet si gjithnjë në fund,
poshtë,
në një cep të aeroportit.
Dhe ndërkaq që Finlanda
kërcënon se do hyjë në NATO
ti ke nxjerrë në foto
shpinën tande të bukur
në çastin e kredhjes në det.
Përballë duket fytyra e Putin,
që ka kapë në kurth
një buzëqeshje ironike
diku brenda kafkës së vet.
Kjo do thotë se nga dita më ditë
deti ku ti po futesh
mund të mbushet me trupa njerzor
të dëshpruem,
nisë nga brigjet e nxehta të Afrikës.
Evropa mund të nxihet krejtësisht.
“Attention please, security is everyone’s responsibility”
dëgjohet nga altoparlanti i aeroportit.
Sërish shpina jote më del para,
Mandej dy fmijë refugjatësh që flasin
herë shqip e herë italisht.
Kush do t’i ketë fotografue supet e tua?!
Welcome to fly 00344 to Tirana
Thank you for choosing Wizz air.
Aeroporti i Bergamos,
15.05.2022
Atdheu gatitet për sezonën turistike…
Sezona asht mbas dere.
Dielli shkëlqen si i çmendun prej kupës së qiellës,
Një makinë policie rri e fshehun në kallamishte,
fill mbas kthese,
e ti nga gëzimi,
nuk i vëren sinjalet,
që bujarisht të lëshojnë
makinat që ke para,
prandaj shkon e bie vetë në pritë.
Vetë e ke fajin…
Ndërkaq polici të kërkon patentën.
Ti vë re se furra e bukës “Hasi i Prizrenit”
asht plot me myshteri.
Mandej ai do edhe lejen e qarkullimit.
Deti asht aty afër…
Nga ana tjetër e rrugës
ka plasë byreku me dhallë.
Ngjitë me të, një kioskë po pëlcet djerse
prej paidhaqeve të freskëta.
Graniti, polici me numër devize 3426
ia lë dokumentet tueja shefit të tij,
Shefi afrohet ngadalë bashkë me barkun e vet.
Ti shikon me bisht të synit sesi një zonjë
e kullufiti një suxhuk
dhe u shndërrue menjëherë në një spec të kuq.
Deti asht blu,
Dielli mbi të po çmendet krejt
Hare e madhe,
zhurmë në formë muzike.
Do doja të isha zjarrfiksi i asaj zonjës.
Sezona po nis në atdheun tand.
Tre burra lakuriq bajnë selfie për qefë të vet.
Shefi, thjesht, më kërcënon…
Ndjej për të kushedi të satën herë
se jemi të braktisun.
Këtu kena mbetë vetëm ne,
të pamundunit,
që po përgatisim me kujdes sezonën e re,
të mizave…
22 maj 2022
Monologu i një idioti kontemporan
Zgjohem nga gjumi përher e ma kurioz.
Se nuk kuptoj do gjana të thjeshta:
Pse më duhet të vesh gjithnjë dy çorape njëlloj?!
Pse më duhet t’i lyej flokët ngjyrë bezhë?!
Tamam si kostumi i babës,
që vdiq i vorfën,
se qe i dashunuem.
Kurse unë,
pa u dashunue hiç,
kam ma së paku
katër-pesë dashnore,
aq sa ndjehem i lodhun.
prej cicave që më kanë ardhë
në majë të hundës.
Shpesh nuk krehem,
kjo më ndodhë kur kuptoj se,
portreti im i vërtetë asht poshtë,
i fshehun,
ndën nivelin e rrypit të pantallonave.
Dal vonë
Se më pëlqen të punoj në shtet.
Vdes të shërbej.
E nisa si drejtor cirku,
Ky qe vetëm stazhi,
se kryetari më tha:
“Ti që drejtove kafshët
do ta kesh ma të lehtë
të drejtosh njerëzit”…
Pra shpejt mund të zgjidhem edhe kryetar bashkie.
Se unë në të vërtetë due ma fort Atdheun.
E due me tepri,
dhe nga dashnia nisë t’a kafshoj.
Unë e ha Atdheun,
aq shumë e due…
Tiranë, 23. 05. 2022
Te klubi përballë
Te klubi përballë
shoh gjashtë vajza polake,
që sapo kanë krye
një operacion plastik,
brenda në Tiranë,
afër një spitali.
Janë bionde me fytyrë të nxime,
në këtë ditë maji,
si t’i kishte kapë prej hunde dikush,
me duert gjithë qymyr.
E kush mund të pijë i qetë një kafe,
kur i ke të gjitha përballë?!
Thërras një mik.
Porosisim dy vodka. Nuk ia heqim sytë.
Nis të bjerë shi.
Pika të mëdha.
Na bien mbi krye,
tavolina,
gota,
supe dhe taketuke…
Në dopjon e tretë mendoj se Shqipëria
nuk asht edhe aq vend i vogël.
Njëra nga vajzat nuk po ia ndan sytë mikut tim.
Kjo dreq nuk pihet ma
pa meze.
Pikat e shiut edhe pse rrallohen,
më duket se rrumbullakosen edhe pak ma shumë.
Miku ka nisë një farë muhabeti me vajzën që ka në krah.
Ato të gjitha e kanë hundën mbështjellë me likoplast.
Ndërkaq më kujtohen disa njerëz nga fëminija ime.
Kemi ba shumë mirë që nuk kemi ikë.
Shiu tashma në dopion e katërt bie me emna:
Dulla i Komitetit,
Zija Pionieri,
Lazër Parashuta,
Mali i Marrë,
Rama i Gurit të Zi,
Bush Majasili,
Kryet tim tash i ngjan ma shumë
apartamentit një e kuzhinë,
të bamë me kontribut vullnetar,
ku banojnë:
Havaja e Shyqyri Agës,
Rita e Tazes,
Bixh Hamalli,
Xhemali i Budes,
Zef Zorra,
Miku po puthet me vajzën tjeter,
atë që nuk i dha muhabet.
Asaj i dhemb hunda nësa puthet.
Jemi një vend me klimë shumë të mirë
I kemi të katër stinët:
Bixh Derri,
Dedë Matura,
Hila i Files
dhe Osja i Falltores…
Tiranë, 23 maj 2022
_______
Stefan Çapaliku lindi në Shkodër, në vitin 1965. Ai u diplomua për gjuhë dhe letërsi shqipe në Universitetin e Tiranës në 1988 dhe pasoi me studime të mëtejshme në Itali, Republikën Çeke dhe Angli.
Në vitin 1996 mbrojti doktoraturën në Universitetin e Tiranës. Nga viti 1993 deri në vitin 1998 ka qenë shefi i Departamentit të Letërsisë në Universitetin e Shkodrës. Nga viti 1998 deri në 2005 ishte drejtor në Ministrinë e Kulturës për politikat mbi librin dhe bibliotekat. Që nga viti 2005 ai punon si studiues në Akademinë e Studimeve Shqiptare dhe ka qenë profesor i estetikës në Universitetin e Arteve në Tiranë.
Dramat e tij janë interpretuar në disa festivale ndërkombëtare të teatrit, ku atij i janë dhënë çmime kombëtare dhe ndërkombëtare.
Pjesë nga veprat e të tij në poezi, prozë, drama dhe ese janë përkthyer në anglisht, gjermanisht, frëngjisht, italisht, rumanisht, polonisht, bullgarisht, serbisht, maqedonisht dhe turqisht.
Për momentin, ai është i nominuar për «Çmimin Europa» për realitetet e reja teatrore. Ai gjithashtu është regjisor teatri dhe filmi.
Stefan Çapaliku u shpall nga Ministria e Kulturës dhe organizata të tjera si dramaturgu më i mirë për vitet: 1995, 2003, 2007, 2012, 2016.
Ai prezanton letërsinë e sotme shqipe në “Histoire de la literature europeenne” CNRS Editions, Paris 2021.
Në vitin 2021 Stefan Çapaliku u zgjodh anëtar i Akademisë së Shkencave të Shqipërisë.
Ai ka botuar veprat: Në poezi: Asgjë më shumë se kaq s’ka ndodhë, Shkodër 1993, Kohë e ndalur, Shkodër 1994, Fjalë për fjalë-Word for Word, Tiranë 2000.
Në prozë: Kronikë në lindje, Fishta, Shkodër 1996, Tregime për Anën, Onufri, Tiranë 2002, Secili çmendet simbas mënyrës së vet, EBF, Tiranë, 2016,7,8, Vëllimi I, II, III, Mbyllur për pushime, EBF, Tiranë, 2021, Tregimet e tranzicionit, EBF, Tiranë, 2021, Një engjëll veshë me frak, EBF, Tiranë, 2022.
Në ese: Fishta satirik, Universiteti i Shkodrës, 1995, Prijes për gjeografinë dhe sociologjinë e letërsisë shqipe, Hylli i Dritës, Tiranë 1997, Letërsia e interpretuar, Albas, Tiranë 1998, I vetëm në Europë, Ombra GVG, Tiranë 2005, Estetika moderne, Shtëpia botuese universitare, Tiranë 2006, Libri i vogël i dramatikës, Shtëpia botuese universitare, Tiranë, 2011, On Albanian Contemporary Art, Tiranë, 2014, Z.M.H dhe teatri ’30, Fishta, Tiranë 2015, Ars Albanica, Albass Publisher, Tiranë 2017, Sita estetike, Akademia e Shkencave, Tiranë 2018.
Në dramaturgji: Pesë drama dhe një korn anglez, IdeArt, Tiranë, 2004, Allegretto Albania dhe drama të tjera, Fishta, Tiranë, 2006, Pesë komedi të përgjakshme, Fishta, Tirana 2010, Tri drama, Mediacenter, Prishtina 2014, Danimarka, toka jonë, Bard Books, Prishtinë, 2020.
ObserverKult
Kliko edhe:
