Nga Giulio Meotti
Një shkrimtar i madh, jo një shkrimtar i ankesave dhe Nobelit, Kadare, shqiptari antikomunist që e donte Evropën, nuk mori pjesë në meshën intelektuale të relativizmit dhe ishte autori i një romani profetik mbi rrethimin islamik që sot nuk do të botohej kurrë.
Një nga një, pas Philip Roth, Cormac McCarthy dhe Milan Kundera, shkrimtarët e fundit vërtetë të mëdhenj po largohen dhe kanë mbetur vetëm shkarrashkruesit.
Ismail Kadaré ishte romancieri më i rëndësishëm shqiptar i shekullit të njëzetë dhe e përshkroi vendin e tij duke kundërshtuar diktaturën komuniste (“ferri”, shkruante ai), gjë që e detyroi të rishkruajë qindra faqe të romaneve të tij.
I lidhur me Italinë përmes Komedisë Hyjnore, Kadare, për të cilin shpesh flitej si një fitues i mundshëm i çmimit Nobel për Letërsinë, vdiq në moshën 88-vjeçare.
Por Kadare ishte një nga ata shkrimtarë, të mërguar dhe humanistë të rrallë, që kuptonin mekanizmat e kohës sonë. Nuk ishte “mbartur”. Ai nuk nënshkroi tekste të kota, por në një artikull në Le Monde pas sulmeve të Parisit 2015, Kadare shkroi se Evropa ka “jo vetëm të drejtën, por edhe detyrën për të mbrojtur veten, për veten dhe për të gjithë të tjerët”. Kadare foli për Evropën si “kontinenti që ka dhënë më shumë se kushdo tjetër”. Por ai e pa atë si pre. “Megjithë ajrin e saj madhështor, Evropa nuk ka qenë kurrë e paprekshme. Madje ndodhi që dy gadishuj të saj – gadishulli Iberik dhe Gadishulli Ballkanik – t’i morën me dhunë në shekujt që na paraprinë”.
Kadare sigurisht e dinte se i përkiste një populli që e humbi Evropën dy herë, gjatë pushtimit osman dhe diktaturës komuniste. “Duhet të themi të vërtetën”, shkroi Kadare. “Nuk mund ta mohojmë që në tre mijë vjet Evropa ka prodhuar 80 deri në 90 për qind të thesareve shpirtërore”, filozofisë, letërsisë, artit, demokracisë, lirisë së shprehjes.
Thesare shpirtërore? Parlamenti Evropian ka miratuar një rezolutë që thotë se Evropa është vetëm një seri keqbërësish.
Kadare ëndërronte një Evropë që nuk ekziston më dhe thoshte se e ardhmja e Shqipërisë së tij qëndronte edhe në Evropën e shpirtit dhe kulturës, për shkak të rrënjëve të saj të lashta evropiane dhe të krishtera. Ne, shkruante Kadareja, hyjmë menjëherë në familjen e popujve evropianë falë traditës sonë katolike të varrosur nga shekujt e islamit dhe komunizmit. Për këtë arsye Kadare u akuzua edhe për “islamofobinë”. Ashtu si kur mori çmimin e Jerusalemit.
Në dhënien e çmimit Nobel për vitin 2021 shkrimtarit tanzanian Abdulrazak Gurnah, fjalët kyçe në motivim ishin “kolonializëm”, “refugjatë” dhe “Kurani”. Anders Olsson, shkrimtar dhe kritik letrar që drejton komitetin Nobel, foli gjithashtu për nevojën e “braktisjes së eurocentrizmit”.
Kadare ishte pikërisht e kundërta, një shkrimtar krenar për eurocentrizmin dhe që hodhi poshtë këngën e vjetër të relativizmit multikulturor.
“Të jesh i majtë do të thotë të shohësh Tjetrin, qoftë malian apo kinez, heteroseksual apo homoseksual, katolik, hebre apo mysliman, cigan apo të pastrehë, kriminel apo pedofil, si më parë të ngjashëm me veten dhe jo të ndryshëm”, shkroi Annie Ernaux, komuniste franceze e cila normal fitoi çmimin Nobel për Letërsinë në 2022 në vend të Kadare. Tjetri nuk është i huaji, por i njëjti që duhet mbrojtur nga racizmi dhe multikulturalizmi ynë do të na çlirojë nga një shoqëri e lidhur me “rrënjët” e saj.
Por, për të kuptuar pse Kadare nuk e fitoi Nobelin, duhet të shohim romanin e tij profetik, i harruar krejtësisht në ato pak nekrologji të sotme në shtypin konformist italian. Sot jo vetëm që nuk do të botohej kurrë dhe, nëse do ta botonin ndonjëherë, do t’i jepte një dënim me vdekje./gazetatema
ObserverKult
Lexo edhe:
SI E SHFRYTËZOI KADARE, KANUNIN PËR TË KRIJUAR NJË VEPËR LETRARE/FLET STUDIUESI
