OVIDI
Letra dashniet
Ariadna Tezeut
Përktheu: Elvana Zaimi
Njik’te qe po lexon, Teze, po ta shkruej prej nji bregu ku, pa mue, velat çuen larg fllugën tande, ku unë padejsisht u tradhtova prej nji gjumi kobzi e prej teje, që gjumit tem i ngrite kurth.
Kje koha kur toka u mbulue nga zhgjetat brymue akujsh dhe zogjtë çuçurojshin nër pemë. Në zhgjandërr, ende pa më lshue gjumi, lëviz duert Tezeun me çikë. Askush nuk kje. Duert tërhjeken e mandej fërgëllojnë ende aty e njitu nër shtrat: askush nuk kje. Friga vdar gjumin në ças: brof në kambë e hiqem tutje shtratit bosh. Saora krahnueri jem kumbon nga grushtat dhe zhgul flokët që gjumi m’i pat shpuprue. Hana kje e rrumbullt: shoh në ka gja tjetër përtej detit: para syve t’mi asgja ma shumë se plazhe nuk ka. Vrapoj andej, këndej, pa nji arsye të vetme: rana e dendun m’i ngathtëson hapat e mi vajznuer. Mandej, në t’tanë plazhin brita: “Tezé!” dhe shkambijtë ngranë uji ma rikthejshin emnin tand e saherë q’e thirrsha, po aq njaj vend më gjegjte. Edhe vetë vendi donte me m’ndihmue mue t’mjerës.
Na kje nji mal; në maje kqyret ndonji bimë aty-këtu; aty asht nji maje shkambi mbulue ujnash. Njitem nj’aty (pasioni m’ep fuqi) e kësi, shikimi jem mundet me matë sa gjanë e gjatë shtrimjen e valëve. Ç’prej aty kqyr (edhe ernat u treguen t’kqija me mue) velat e tendosuna në Notin e rrëmbyeshëm. Në i pashë, në ishin sytë e mi ata që besuen me i pa: u bana ma e ftohtë se akulli e gadi e pajetë. Por dhimba nuk më shloi për nji kohë të gjatë si e zalisun: zgjohem shí prej dhimbe, çohem e vikas me za të naltë emnin e Tezeut. “Ku je tue u arratisë?” Kje zani jem. Kthehu, Tezé i mallkuem! Ktheje timonin e fllugës tande! Nuk i ke marrë t’tanë detarët!”
Njik’to kjenë britmat e mia e kur nuk kishem ma zâ, për mue fliste lemza e me fjalët e mia përziheshin drithmat në krahnuer. Ti nuk mundje me më pa, me më prekë të paktën duert, me lëvizje t`mëdha ato bajshin shêja. Bashkova vela të bardha me degë të gjata me kujtue nj`at që padyshim harroi për mue tashma.
Ishe larg syve t’mi tanimâ: at’herë, ma n’fund, derdha lotë. Mollzat e buta gjer at’herë kishin mbet t’paralizueme prej dhimbës. Po ç’gja tjetër ma t’mirë kishin me ba sytë e mi veç me kja mbi mue kur ishin tretë pamjes velat e tua? Ase endesha e vetme, flokët shpupurisun si bakide e mbërthyeme nga furia e hyut teban, ase tek kundroja detin, e ftoftë, ulesha mbi nji shkamb e prej guri unë ishem, si nj’ai vend ku qëndrojshem.
Shpesh kthej në shtratin që na mblidhte të dyve, por që nuk ka me na mirëpritë ma dhe, për sa m’ashtë e mundun, i shkoj me duer, në vendin tand, gjurmës që ke lanë e shtrojet që kurmi yt i ngrohu. Shtrihem mbi kët shtrat të lagun lotësh e i bërtas: “Të krijuem dy veta: dy kthena! Njitu u shtrimë dy vetë: pse nuk jena dy m’u ngritë? Shtrat dinak, ku asht pjesa ma e madhe jona?”
Çka me ba? Ku me e çue kët vetminë teme? Ujdhesa asht e egër: nuk e shoh dorën e njeriut e të buejve të vumë në punë; deti çik bregun për çdo skaj; askund asnji detar, asnji anijë s’mundet me i përshkue kto ujna të pasigurta.
Qé, edhe me më sjellë mysafirë, erë të mbarë e nji anijë: ku me shkue? Toka e babës me siguri s’ka me më lanë me hy. Edhe sikur flluga jeme kish me lundrue mbarë në ujnat e qeta t’Eolit dhe kish me mbajtë peng ernat, gjithherë do t’ishem nji grue në syrgjyn. Nuk kam me të pa ma, Kretë e shfarosun prej qind qytetesh, toka që Jovi e njofti qysh fmi. Ajme, ati jem dhe toka ku ti mbretnon, prind i drejtë, emna të dashtun për mue: u tradhtuet nga veprimi im, kur ty, për mos m’u ba rob i Labirintit, të blatova si udhërrfyes nj’at fill me t’cilin kishe me ia qëllue udhës. Dh’atëherë, më the: “Bash mbi kto rreziqe, unë betohem që ti, për sa kena me pasë jetë, ke me kênë e jemja”.
Unë jam gjallë e, në jetofsh edhe ti, nuk jam e jotja, o Tezé, por nji grue e poshtnueme nga mashtrimi i nji burri besëshkalë.
O i pabesë, sikur me më pasë vra edhe mue me topuzin që mposhte tim vëlla: vdekja kish me t’lirue prej besës që më pate dhanun. Por tash kam para syve jo veç at’ që duhet t’vuej, por gjithaq sa mundet me vuejtë nji grue e braktisun. Njimijë mnyra me vuejtë më shpërfaqen nër mend e vdekja asht nji dhimbë ma e butë me e pritë. Qé, nga nji anë a nga nji tjetër, më sulmon mendimi se janë tue ardhë ujq me m’çaplue angrrat me çataj t’uritun: mbase kjo tokë ushqen luanë brymës: kushedi nëse kjo ujdhesë fsheh dhe tigra t’egër? Dhe për detin – thuhet se vjell foka të frikshme. Kush mundet me i ndalë kamat me m’u zhytë nër brinjë? Veç at’herë kur t’jem ba robinjë me vargoj t’randë e me prekë me duer skllaveje pesha t’randa leshi, unë që për babë kam Minosin dhe nanë bijën e Apollit, unë që kjeshë – dhe asht ky kujtimi ma i gjallë – lidhë pas teje. Me e pa detin, dhe tokën, dhe brigjet e pafundme, ndjehem pre dhe haje për bishat e egra.
Sikur t’paktën Androgjeu me jetue dhe ti t’i kishe pague haraçet e tua, tokë e Kekropit, me vdekjen e bijve të tu dhe sikur dora jote superbe, o Tezé, mos ta kishte vra me shkopin gungaç krijesën gjys nieri e gjys dem, e unë mos ta kishem dhanë fillin që të diftonte kthimin, at fill që duert e tua hoqën pas vedi!
Nuk baj çudë që të priu fitorja dhe bisha e mposhtun iu përul kretasit të vet: zemrën tande prej hekurit nuk mund ta përshkonin brinat. Kaq mirë i mbrojtun kje nga krahnueri, sa nuk kje nevoja as m’u mbulue. Aty kje nji gur, ma tej nji diamant, atje, Teze, kishe mjetin për me mundë gurët. Jo, yt atë nuk asht Egjeu dhe ti nuk je bir i Etrës, bijë e Piteut: shkambijtë e deti të kanë rilindun!
Tinguj t`egër, përse nuk më latë me veprue? Ah, sikur nga gjumi të kishem kalue fill e në natën e amshueme! Edhe ju t’egrat, o erna, krejt të mbara, dhe vela të fryme që më shkepni kta lotë! Dorë e pamëshirë, që më vrave vllaun e mue bashkë, dhe ti besatim, që m’u dhe se e kërkova vetë, fjalë boshe: kundër meje u banë bashkë gjumi, era dhe besatimi tradhtar; unë, veç nji vashëz, u tradhtova nga nji ideal i trefishtë.
Njishtu pra, s’do muj me pa, në shtrat t’dekës, lotët e nji nane e s’ka me kênë asnji me m’i mbyllë sytë. Shpirti jem i mallkuem do të endet n’aura të panjoftuna dhe s’ka me pasë nji dorë mike me i shkue melhem kurmit tem shpërfaqë dekës; pulëbardhat kanë me iu përsjellë kufomës seme t’pakallun. Ky asht varrimi i merituem për veprat e mia t’mira? E ti, ti ke me ia mbërri para portave t’qytetit Kekrop; i pritun prej atdheut tand, kur në kambë, mes nji polemi që gjakon me t’ndigjue, ke me diftue dekën e krijesës gjys dem e gjys nieri dhe ke me folë për pallatin e gdhendun n’shkamb dhe gjithë nji labirinth korridoresh magjepsës. Trego edhe që m’braktise në nji tokë t’shkretnueme. Unë s’ban me u përmendë nër fitoret e tua!
Hyjtë kishin me u kënaqë që ti t’më kqyrje ç’prej nalt kiçit të fllugës tande: pamja e trishtë kish me mallëngjye ftyrën tande. Edhe tash mundesh me e pa, veç jo me sy, por me zemën, tek prehet palëvizun mbi nji shkamb, rrahun prej dallgëve të shqetsueme të detit. Ndalu pak mbi krifën cullake, në shêj zije dhe mbi tunikën e qullun lodësh sikur të kje prej shiut. Kurmin ma përshkojnë ethe, as me kênë grimca rane rrxuem prej ernash t’forta; janë të paqarta shkronjat e letrës, stisun prej duersh që dridhen.
Nuk të përgjërohem n’emën t’atyne që t’dhashë, se kjo më pruni rrënimin: nuk po të lyp asnji mirënjohje për çka kam ba, por as dhe nji ndëshkim. Ban të mos kishem kênë as unë shkaku i shpëtimit tand, gjithsesi, nuk kishte me pasë arsye pse ti t’jesh shkak për dekën time.
Shtrij duert e mia, lodhun së godituni krahnuerin në zi, e palumtun, drejt teje, tej hapsinës së pamatë të ernave: po të zgjat tan trishtim nj’ata pak flokë që m`mbetën. Për ata lotë që ringjallin bëmat e tua, po t`përunjem: ktheje anijen, Tezé, e kthehu dhe vetë, me velat kundruall.
Nëse deka tashma m’ka pushtue, ma s’pakut eshtnat me m’i mbledhë.
ObserverKult
