Ajo, në gjumë, nxori një rënkim të dobët.
Në krye të shtratit tjetër, ulur mbi divan, ai po lexonte në dritën e pakët të një llampe. Ngriti sytë. Ajo pati një si drithërimë të lehtë, tundi kokën sikur të çlirohej prej diçkaje, hapi sytë dhe ia nguli atij me një shprehje habie, gati sikur ta shihte për herë të parë. Pastaj buzëqeshi.
-Çfarë ke, shpirt?
-Asgjë, nuk di përse ndjej një si farë shqetësimi, ankthi.
-Je një çikë e lodhur nga udhëtimi, është e natyrshme, pastaj ke edhe pak ethe, por mos u shqetëso, nesër në mëngjez gjithçka do të ketë kaluar.
Ajo heshti për pak sekonda, gjithnjë duke e parë ngultas me sytë e zgurdulluar. Për ata, që vinin nga qyteti, heshtja e shtëpisë së vjetër të fshatit ishte vërtetë e tepruar. Një bllok i tillë hermetik heshtjeje, që dukej sikur mbante të fshehur brenda nëj pritje; sikur muret, trarët, mobiliet, gjithçka, të mbanin frymën pezull.
Pastaj tha, e qetë:
-Karlo, çfarë ka në kopsht?
-Në kopsht?
-Karlo, të lutem, sa je ende ngritur, të lutem, hidh një sy jashtë, kam përshtypjen sikur…
-Sikur është dikush? Çfarë ideje. E kush mund të jetë në kopsht tani? Hajdutët?-dhe qeshi. –Kanë të tjera gjëra më të mira për të bërë hajdutët, se sa të vijnë rrotull karakatinave të vjetra si kjo.
-Të lutem, Karlo, hidh një sy.
Ai u ngrit, hapi xhama e grila, vështroi jashtë dhe…mbeti i mahnitur. Pasdite kishte patur shtrëngatë dhe tani, në një atmosferë me pastërti gati të pabesueshme, hëna treçerekëshe e ndriçonte mrekullisht kopshtin e qetë, të shkretë e të heshtur, sepse bulkthat dhe bretkosat janë pjesë tamam e heshtjes.
Ishte një kopsht shumë i thjeshtë, i përbërë prej një lëndine të sheshtë me një rruginëz zhavori të bardhë në formë unaze, që rrezatonte në drejtime të ndryshme.
Vetëm përreth kishte një bordurë me lule. Por, sidoqoftë, ai ishte kopshti i fëmijërisë së tij, një copë e dhimbshme e jetës së tij, një simbol i lumturive të humbura, që, përherë, në netët me hënë, dukej sikur i fliste me aluzione të zjarrta të padeshifrueshme. Në lindje, në kundërdritë (dhe prandaj dukej e zezë), kishte një barrierë me shkoza, që s’i shponte as harku; në jug, një gardh i ulët bushi; në veri, shkalla që të çonte në perimore dhe ndërtesa romantike e hambarit të grurit; në perëndim, shtëpia. Gjithçka pushonte në paqe, në atë mënyrë të frymëzuar dhe të mrekullueshme që natyra fle nën hënë dhe që askush nuk ka arritur kurrë të shpjegojë. Megjithatë, si përherë, kjo pamje i shkaktonte një brengosje të thellë, gati si ajo e një bukurie gjurmëlënëse, të cilën ai, sigurisht, mund ta kundronte, por që nuk mund ta bënte kurrë të tijën.
-Karlo!-thirri Maria nga shtrati, e shqetësuar, duke parë që ai qëndronte atje e vështronte i shtangur. –Kush është ?
Ai mbylli dritaren duke lënë hapur grilat dhe u kthye:
-Askush, e dashur. Është një hënë e mahnitshme.
Nuk kam parë kurrë një paq të ngjashme. –Mori përsëri librin dhe u kthye të ulej mbi divan.
Ishte ora njëmbëdhjetë e dhejtë minuta.
Pikërisht në atë çast, në skajin jug-lindor të kopshtit, në hijen e projektuar prej shkozave, filloi të ngrihej me hov kapaku i një kapanxhe fshehur midis barit, duke u zhvendosur nga njëra anë e duke liruar hyrjen e një galerie që humbiste nën tokë. Nga vrima, doli me vrull një gjallesë rrondokope, e zezë sterrë dhe u vu të vraponte me zig-zage, me një shpejtësi çmendurake.
Po në atë çast, një karkalece njomëzake, pushonte, e bekuara, kapur pas një kërcelli dhe barku i butë e i gjelbër i regëtinte me hijeshi në ritmin e frymëmarrjes.
Befas, çapojtë e merimangës-kapanxhë iu ngulën me tërbim në gjoks duke ia shqyer. Trupthi i njomë u përdrodh duke bërë të brofnin këmbët e gjata të pasme, por vetëm një herë, ama. Tashmë, kthetrat e llahtarshme ia kishin shkulur kokën dhe po depërtonin në bark.
Nga shqyerjet gufoi lëngu barkor që xhelati zuri ta thëthinte me babëzi.
E rrëmbyer nga kënaqësia e madhe demoniake e vaktit, merimanga xhelate, nuk vuri re në kohë një hije gjigande të errët që po i afrohej pas shpine. Slak! Duke shtërnguar ende viktimën e vet midis kthetrave, merimanga u zhduk përgjithmonë në grykën e thithlopës.
Por në kopsht, gjithçka ishte paqe hyjnore dhe poezi. Një shiringë helmuese u zhyt në pulpën e butë të një kërmilli që po zhvendosej drejt perimores. Arriti me zor të përshkonte edhe dy centimetra, me kokën që i vinte rrotull, pastaj vuri re që këmba nuk i bindej më dhe kuptoi me tmerr se ishte i humbur. E, ndonëse po i mjegullohej ndërgjegja, ndjeu nofullat e agresorit tek i shkëpusnin copa mishi, duke i gërryer zgavra të frikshme në trupin e tij të bukur, të majmë e elastik, për të cilin ishte aq krenar.
Megjithatë, në regëtimën e fundit të agonisë së turpshme, arriti të vërë re, me një fije kënaqësie, se larva e mallkuar, ndërkaq, ishte mbërthyer nga një merimangë-ujk që e shqeu si vetëtimë.
Pak më sipër, një idil dashurie. Me fenerin e tij me ndërprerje të ndezur në maksmimum, një xixo i vinte rrotull dritës së pandryshuar të një xixëllusheje oreksndjellëse, shtrirë si e mekur mbi një gjethe. Po apo jo? Po apo jo? Iu afrua pranë, provoi të përkëdhelë dhe ajo, e kënaqur sa s’ka, nuk e kundërshtoi. Orgazma e dashurisë i bëri të harronin se çfarë ferri mund të ishte një livadh në një natë me hënë. Në çastin që po përqafonte femrën e vet, një karabo i praruar, me një goditje të vetme, ia çau barkun tejpërtej. E ndërsa kusari e kishte gëlltitur tashmë përgjysëm, feneri i tij vazhdonte të regëtinte duke u lutur: po apo jo?
Në këto e sipër, as gjysëm metri larg që aty, po zhvillohej një përleshje e egër. Por qe çështje sekondash. Diçka e stërmadhe dhe e squllët u lëshua si rrufe nga lart. Thithlopa e mëparshme ndjeu një dhimbje të lemerishme në shpinë dhe u përpoq të kthehej. Por tashmë lëkundej në ajër, midis kthetrave të një bufi veteran.
Por, po të vështroje, nuk dukej asgjë. Gjithçka, në kopësht, ishte poezi dhe paqe hyjnore.
Hareja e vdekjes kishte filluar me rënien e errësirës.
Tani ishte në kulmin e tërbimit. Dhe do të vazhdonte deri në agim. Kudo kishte masakër, kasahpanë, torturë.
Dalta, që çanin kafka, ganxha, që thyenin këmbë, shkulnin luspa e rrëmonin në rropullitë, darë, që thërmonin guaska, fëndyej, që shponin tejpërtej, dhëmbë, që bluanin, agie, që injektonin helme e narkotikë, fije, që burgosnin, lëngje gërryes, që shkrinin skllevërit ende të gjallë. Që nga banorët mikroskopikë si myshqet, rotiferët, tartigradët, amebat, tek larvat, merimangat, karabidët, qindkëmbshat, e lart lart deri tek kokëzogëzat, akrepat, thithlopat, urithët, bufët-ushtria e pafund e vrasësve të rrugës shpërthente në kasaphanë, duke therur, torturuar, shqyer, copëtuar e përlarë. Ishte tamam, sikur në një qytet të madh, të dilnin nga strofullat çdo natë dhjetra mijra horra të etur për gjak e të armatosur gjer në dhëmbë, të hynin nëpër shtëpitë e t’i thernin njerëzit në gjumë.
Hesht papritur atje poshtë në thellësi Karuzua i bulkthave, vrarë keq nga një urith. Shuhet, tek gardhi, llampa e xixëllonjës, thyer nga kafshimi i një karaboi.
Kthehet në vajtim kënga e një bretkose, mbërthyer nga një bollë. Dhe flutërza nuk kthehet më të rrahë krahët në xhamin e dritares së ndriçuar. Me krahët e shqyer mizorisht, ajo përpëlitet e burgosur në stomakun e lakuriqit. Tmerr, ankth, torturë, agoni, vdekje është gjumi i natës për mijra e mijra krijesa të Zotit në një kopsht me sipërfaqe tridhjetë me njëzet. Dhe e njëjta gjë ndodh në fushat përreth, e njëjta gjë përtej maleve, që shkëlqejnë prej reflekseve të qelqta të hënës, të zbehta e misterioze. Dhe në tërë sipërfaqen e botës është e njëjta gjë kudo, sapo bie nata: kërdi, shfarosje, kasaphanë. E kur nata davaritet e duket dielli, një tjetër kasaphanë fillon, me të tjerë vrasës rruge, me të njëjtën mizori. Kështu ka qënë prej kohës së kohëve e kështu do të jetë për shekuj të shekujve deri në fundin e botës.
Maria përpëlitet në shtrat, duke nxjerrë tinguj zëri të pakuptueshëm. Pastaj, përsëri, zgurdullon sytë e frikësuar.
-Karlo, sikurse ta dije ç’ëndërr të tmerrshme kam parë, sikur këtu jashtë, në kopësht, po vrisnin dikë.
-Përpiqu të qetësohesh, e dashur, ja tani po vij të fle edhe unë.
-Karlo, mos u nxeh, kam akoma atë përshtypje të çuditshme, nuk e di, sikur jashtë, në kopësht, është duke ndodhur diçka.
-Kot shqetësohesh.
-Mos më thuaj jo, Karlo, të lutem, hidh një sy jashtë.
Ai tund kokën e buzëqesh. Ngrihet, hap xhamat e vështron. Bota prehet në një paqe të pafund, e përmbytyr nga drita e hënës. Prapë ajo ndjenjë magjepsjeje, prapë ajo brengë e fshehtë.
-Fli e qetë, e dashur, nuk ka asnjë frymë të gjallë, nuk kam parë kurrë kaq shumë paqe.
*Shkëputur nga libri i Dino Buzzatit: “Rënia e shenjtorit…”
Përktheu nga origjinali: Hasan S.Bregu
Përgatiti: ObserverKult
——————–
