Historia e një dashurie
Një dashuri e ndaluar është gjithmonë potencial për një shkrimtar që t’i arrijë majat e krijimtarisë. Po të mos kishte ndodhur një takim i rastësishëm në vitin 1900 me pianisten Elizabetë La Roche, Herman Hesse mund të mos ishte shkrimtari më i madh gjerman i shekullit XX-të.
Në kohën kur ndodhi ky takim Hesse ishte 22 vjeçar ndërsa Elizabetë 23 vjeçare. Hesse u dashurua marrëzisht pas painistes së re dhe jeta e tij që nga ajo kohë do të merrte kahje tjetër. Asnjëherë nuk reshti se lënguari për pianisten, gjë që do të vërehej më vonë në gjithë kriimtarinë e tij letrare.
Takimi ndodhi tek disa të afermë të Hesse-s në Rajn. Elizabetë në prani të Hesses do ta luante në piano “Sonatën e Kreutcerit” të Bethovenit. Fill pas këtij takimi Hesse dhe Elizabetë marrin një vilë me qira në Vitznau dhe kalojnë dy muaj së bashku nën tingujt e pianos dhe orëve letrare. Atje ata çojnë një jetë ëndrrash përplot me emocione; ai i lexon asaj poezi të poetëve klasikë dhe poezitë e veta, përderisa ajo improvizon në piano.
Mirëpo në ketë kohë pianistja ishte e dashuruar me përcjellësin e saj në violinë, Dr. Carl Christoph Bernoulli dhe simpatia e shkrimtarit të turpshëm mbeti e papërfillur nga pianistja.
Largimi përfundimtar mes tyre ndodhi pasi Elizabeta me sygjerimin e nënës ikën për në Angli për t’i vazhduar studimet. Në anën tjetër, gjatë kësaj kohe, Hesse martohet, por dashuria për panisten do ta përcjellë deri në varr.
Me 1907, tanimë moti i martuar, Hesse ende vajton në njërën prej vjershave të fundit kushtuar Elizabetës:
“Vitet kanë kaluar,
Edhe pse qenë të mira,
Ishin vite pa ty.
Kënaqësinë e çastit
e gjeta në buzët e një gruaje,
ndonëse nuk krahasoheshin dot me të tuat.
Kopshtin e shëlbyem,
Që në pritje të hidhur
Gjithë jetën aq flakët e kam adhuruar,
Qëndron me portë të mbyllur.
Ah, secilës fjalë të dashurisë
Ia ke zënë pritën me shikim të rreptë…
Mirëpo ndoshta akoma bën vaki,
Që si era pranverore
Në imazhin tënd afrohet rinia”
Nga ana e saj Elizabetë mbeti gjatë gjithë jetës e pamartuar dhe pas kthimit të saj nga Anglia veproi për 50 vjet si mësuese vallëzimi dhe koreografe në Mynih, Firence dhe Bazel.
Tri herë në jetën e saj më të vonshme ajo pati rastin të takohet shkurtimisht me Hessen, të martuar, por tashme edhe në kulmin e famës. Vazhduan edhe disa korrespodenca sporadike mes tyre.
Vetëm pas vdekjes se Hesses, Elizabetë do të zbulojë shumëçka nga historia e saj me Hessen.
Në memoaret e saj ende të pabotuara kur ishte tashme 87 vjeçare, Elizabetë zbulon detaje nga takimi i parë me Hessen.
Ajo shkruan:
Aso kohe u takova përsëri me Herman Hesse-n, për të cilin flitej shumë në familjen Vakernagel. Mirëpo, unë atëherë e kisha mendjen diku tjetër, prandaj dhe nuk shfaqja aq interesim të madh për një miqësi nga Bazeli.
Në të njejtën kohë kur ajo i shkroi këto memoare, në mars të vitit 1963, një vit pas vdekjes së Hesses, ajo do ta shkruajë “Letër mikut të vdekur”, një letër me tre faqe kjo, drejtuar atij dhe pak pas kësaj edhe dy poezi të përvajshme.
Poezia e dytë flet për takimin e tyre të parë në vitin 1900.
In memoriam Hermann Hesse
Ti ishe aq i mbyllur,
Cehren e ngrysur,
Nuk mundja të të kuptoj.
Kurse unë,
Unë isha e kuturisur,
Nuk e shihja hallin tënd.
Një fjalë s’e fole,
Fytyra jote e rreptë,
Nuk kumtonte asnjë gjurmë.
Aq të rinj ne të dy,
U desh të vuash ti,
E për mua mbeti vetëm një pandehje.
Arsyeja se pse e shkroi ajo “Letër mikut të vdekur” ishte një fotografi e moçme e Hesses, siç duket, me një pamje tepër sharmante: “Ajo që më detyron të shkruaj”, shënon ajo në këtë fjalim memorial, “është një fotografi fare e vogël e juaja; u shfaq para do kohe në një gazetë të ilustruar dhe unë e preva nga ajo, ngase prej fotografive tuaja të shumta që i kam, kjo më së shumti më pëlqen…shprehja e fytyrës – besoj, sikur ta kisha parë këtë shprehje atëbotë kur ishim të rinj, me siguri do t’i isha përgjigjur dashurisë tuaj”.
Pjesë të shkëptura nga vepra:
“I gjallë është vetëm ai që dashuron”
Përkthyes: Ariton Baftiri
Përgatiti: Agon Sinanaj
ObserverKult
lexo edhe:
DIKTATURA KOMUNISTE SHQIPTARE PËRMES NJË HISTORIE DASHURIE
LETËR DASHURIE: MË MBAJ NË ZEMRËN TËNDE… TË DUA…
