Recension për përmbledhjen me tregime të Besa Kalajës
Nga Imer Topanica
Është vështirë ndonjëherë të përcaktosh me saktësi se cilat cilësi tek librat i joshin më shumë masat e lexuesve. Por ka një konsensus të përhapur gjithandej kur bëhet fjalë për letërsinë: ajo ka më pak të tillë! Për këtë është i ndërgjegjshëm autori, shkrimtari, poeti…
Letërsia e post-independencës në Kosovë, që e kultivojnë autorët e brezave të vonë, është përballur me vështirësi të atilla, sa, pothuajse, nuk ka arritur ta krijojë kontaktin me lexuesit e tanishëm. Duke qenë të paktë edhe ashtu në numër, ky fakt, është shqetësues. Por ana e mirë e kësaj historie është se, ndër këta breza autorësh, gjen vepra me varietete stilesh, zhanresh e vlerash, për të cilat ia vlen të humbësh kohë. Emrin e Besa Kalajës, mund ta rendisim, pa asnjë hezitim, në listën e këtyre autorëve. Përmbledhja me tregime, ende në dorëshkrim, justifikon tërë këtë që po e themi.
Në këtë përmbledhje lexuesi mund të hasë në tregime të shkurtra, mjaft të shkurtra, që pluskojnë ndërmjet prozës poetike, në kuptimin e zhanrit, dhe tregimit të njëmendët. Kur jemi te kjo kategori, nëse veç duam të zhytemi në spekulime teorike, përkatësisht interpretim, tema që trajtojnë, komplikon statusin e nën-zhanreve që për bazë marrin temën si specifikë, a element përcaktues. Megjithatë dominon drama individuale, drama shoqërore e drama ndër-shoqërore.
Interesante, përmbledhjen në fjalë, nuk e bënë kjo gamë relativisht e gjerë motivesh e temash, por stili. Ai është krejt i qetë, me tone të rralla dinamike. Si i tillë krijon një distancë të sigurt ndërmjet narratores dhe ngjarjeve që rrëfehen. Kjo tek lexuesit krijon besim, e për rrjedhojë edhe katarsë shpirtërore. Dua të them, teksti i saj, e ka gjetur muzikën e vetë dhe kjo është shumë e rëndësishme! Pra siç do të thoshte shkrimtari, skenaristi e aktori amerikan Truman Capote: Për mua, kënaqësia më e madhe e shkrimit nuk është shkrimi në vetvete, por muzika e brendshme që fjalët bëjnë!
Tjetër gjë që ta grish mendjen si lexues te kjo përmbledhje dhe që ka të bëjë përsëri me stilin, ka të bëjë me mënyrën shpesh të shpejtë të futjes në thelb të çështjes. Disa nga tregimet, si fjala vjen: Lojë, Më vjen mirë kur ju merr erë pemëve, etj., të rrëmbejnë që me rreshtat e parë. Dialogët e ngjeshur, të shkurtër, pa shumë ngarkesa stilistike, e shpërfaqin dramën e njeriut të kohës sonë, krejt lakuriq. Duhet ta themi se në këtë pikë, të rrallë janë ata që ia dalin.
Besa Kalaja, me këtë përmbledhje dëshmon se është lexuese sqimatare, mendimtare e mandej edhe tregimtare e zonja.
Besa Kalaja ka guxim të eksperimentojë, tregime si: Ikja, Jastëku me trëndafila, etj., janë, në njëfarë kuptimi, poezi. Ofrojnë, po ashtu, një botë intime të personazheve. Kur bëhet fjalë te ndërtimi i tyre, ndërtimi i karaktereve, Besa vë në spikamë ndonjë element të posaçëm të tyre, duke bërë që ato (personazhet), të jenë kryekëput në funksion të idesë që përpiqet ta përçojë teksti.
Ja një dëshmi:
«Një avokat idhnak, autoritativ po në thelb krejt i pamençur ishte aty veç për faktin se dikush, ku e dimë ne kush, ia dha mundësinë kushedi për çfarë arsyesh, që të përfaqësojë endacaken. Nuk dinte në fakt as të reagonte, as nuk e dinte cili ishte roli i tij pasi nuk e kishte lexuar lëndën. Mustaqet që i përdridhte në seancë veç sa ia shtonin edhe më shumë shëmtinë.
Ajo pak e kërrusur ia kapi mëngën për t’i thënë se nuk po akuzohej për atë për të cilën fliste avokati i saj. Ishte krejt diçka tjetër.»
(Fragment nga: Akuza e avokatit )
Besa Kalaja ka guxim të rrëfejë nga perspektiva të ndryshme. Ajo “mbathë këpucët e armikut”, si te tregimi: Nën hije. Narratorja, të cilës ajo i jep zë, shpesh bëhet narrator. Kjo do të thotë, se mbi të gjitha, ajo është e pjekur si autore…
ObserverKult
Lexo edhe:
