Imzot Pjetër Bogdani, një personalitet shumëdimenzional, mbetet figurë e padiskutuar kulturore-historike shqiptare.
Gjurmoi dhe vuri në qarkullim fjalë e shprehje të vjetra. Krijoi edhe fjalë të reja. U përpoq në krijimin e termave po ashtu.
Përderisa vendin e lindjes, autori na e ka bërë të ditur në parathënien e veprës së tij, duke treguar se është nga Guri i Hasit, Rajoni i Prizrenit, data e lindjes nuk dihet sigurtë. Sipas Anila Omarit, me gjithë pasurinë e dokumentacionit, mbetet edhe sot i panjohur ky fakt biografik.
Studiuesit që janë marrë me jetëshkrimin e tij, kanë dhënë data të ndryshme që përfshijnë vitet 1618-1630. Megjithatë nga kërkimet e thelluara të L. Marlekajt kufinjtë e datëlindjes së Bogdanit mund të përafrohen midis viteve 1625-1627.
Si nxënës i kolegjit ilirik të Loretos, pas studimeve filozofike dhe atyre teologjike, ai shugurohet prift. Detyrën e meshtarit e ushtron në fshatrat e Prizrenit, në anët e vendlindjes së tij.
Në vitin 1656 thirret në Romë për të vazhduar studimet e larta teologjike në Kolegjin papnor të Propagandës së fesë. Aty i mëson gjuhët e Lindjes. Më 1658 kreu studimet e larta të teologjisë e filozofisë në Romë. Mori titullin doktor. Pas një kohe veprimtarie e apostulli si meshtar, emërtohet ipeshkëv i Shkodrës dhe administrator i Tivarit.
“Çeta e profetëve”, një nga veprat më të rëndësishme të trashëgimisë letrare shqipe
Krahas misionit shpirtëror dhe atij ungjillor, imzot Pjetër Bogdani, punoi edhe në kultivimin e identitetit. Me vetëdije të plotë për ta pasuruar e përpunuar gjuhën shqipe, ai gjurmoi dhe vuri në qarkullim fjalë e shprehje të vjetra. Krijoi edhe fjalë të reja, duke bërë përpjekjet e para për krijimin e termave në ndonjë degë të shkencës si dhe në teologji e në fjalorin kishtar në përgjithësi.
Vepra e imzot Pjetër Bogdanit “Çeta e profetëve” (Cuneus prophetarum), u botua më 1685 në Padovë. Më 1691 dhe 1702 u rishtyp në Venedik me tituj të ndryshëm. Vepra “Cuneus Prophetarum”, sipas përkthimit të at Justin Rrotës ofm “Çeta e profetëve”, është një nga veprat më të rëndësishme teologjike, e të trashëgimisë të vjetër letrare në gjuhën shqipe.
Fakti që është e para vepër origjinale në gjuhën shqipe, në krahasim me veprat e autorëve paraardhës që ishin kryesisht përkthime, e bën tepër të rëndësishëm këtë libër.
Me veprat e imzot Pjetër Bogdani letërsia dhe gjuha letrare shqipe shënuan hapa të rëndësishëm
Imzot Pjetër Bogdani është figura më e shquar e letërsisë së vjetër shqiptare. Ai shquhet jo vetëm si klerik i lartë, por edhe si atdhetar, me një dashuri të pakufi për gjuhën shqipe e për popullin shqiptar; dijetar e letrar, luftëtar i paepur për çlirimin e vendit nga zgjedha osmane dhe për zhvillimin e përparimin e tij kulturor. Ligjërimi i tij dallohet për zhdërvjelltësi e ndërtime sintaksore të një arkitektonie të sigurt.
Me kulturën e tij të gjerë enciklopedike, me mendimet e tij përparimtare, iluministe e atdhetare, me punën e gjatë këmbëngulëse më se tridhjetëvjeçare, Bogdani i dha letërsisë shqiptare dhe popullit shqiptar një vepër madhore, që kurorëzoi traditën e mëparshme letrare e kulturore dhe që paralajmëroi një periudhe të re të zgjimit gjithëkombëtar.
Imzot Pjetër Bogdani ishte një erudit. Nga vepra e tij mësojmë se, përveç gjuhës amtare, ai dinte edhe italishten, latinishten, kroatishten, armenishten, greqishten, arabishten, hebraishten, dhe sirishten.
Për vlerat e shquara të Bogdanit më së miri flet vepra e tij “Çeta e profeteve”, e cila është shkruar me një kulturë të gjerë dhe ngërthen informacion të pasur nga historia e popullit tonë, filozofia dhe shkencat e natyrës.
Ndërroi jetë më 6 dhjetor 1689 në Prishtinë ku edhe varroset.
Përgatiti: Aulon Marku /ObserverKult
Lexo edhe:
MBRETËRESHA E MALËSORËVE, EDITH DURHAM KJO DASHURONJËSE E SHQIPTARËVE
