Nga Kozeta Kurti
Festivali kreu me sukses misionin e tij parësor: këngën! Ajo është e para!
Festivali i 61-të i Këngës në Radio Televizionin Shqiptar pati këngë, pati alternativa: guxim, stil, zhanre, ngjyrë, identitet, pak rëndësi ka se çfarë kishte më shumë a më pak.
Artistat që shpesh herë e për çdo vit i dëgjoj të thonë: “ç’jan’ k’to kong’” i ftojmë të krijojnë dhe të mos bëjnë paralele tek ajo që kanë bërë 5, 10, 20 vjet më parë. Është e pamundur të shohësh veç qimen në syrin e tjetrit dhe kurrë traun në syrin tënd. Këngët ato janë, krijimtaria ajo është; nuk e bëjmë me porosi sipas dëshirës në pastiçeri.
Festivali i 61-të i Këngës kreu me sukses misionin e tij të dytë: ktheu publikun e Festivalit në Pallatin e Kongreseve. Shpesh Festivali ka kërkuar dhe gjetur çelësa për të thithur publikun në netët e para (si për shembull Cocciante 6 vjet më parë) ndërsa Festivali i 61-të pati katër net të mbushura si asnjëherë më parë (së paku këto 10 vitet e fundit)
Festivali i 61-të i Këngës arriti atë që ndoshta edhe më parë mund të jetë kërkuar, por kurrë s’është aprovuar dhe provuar: të vendosë publiku! Ne nuk e dinim dhe ende s’e dimë, nëse kjo është forma më e mirë, por kjo alternativë s’është përdorur asnjëherë më parë dhe askush s’mund ta paragjykojë pa e provuar. Koha është ajo që gjykon vendimet!
Festivali ishte shumë i mirë, ndërsa “më shumë se Festivali”, pra spektakli, jo.
Festivali dhe “më shumë se Festivali” kishte një prezantuese të shkëlqyer! Arbana Osmani duhet të prezantojë Festivalin nja pesë a dhjetë vjet rresht, derisa të dalë një Arban/ë tjetër; elokuente, spontane, pa sens protagonizmi, pa teneqe dhe fishekzjarre në trup, populiste, familjare, miqësore, por “më shumë se Festivali” është tepër delikat.
Të mirat duartrokiten, ruhen dhe përsëriten, ndërsa gabimet identifikohen, fliten, analizohen dhe ndreqen.
Si u përzgjodhën këngët e mbrëmjes së nostalgjisë? “Më shumë se Festivali”, nuk është “Një këngë për ty”, me kërkesa, shije dhe orekse sipas dëgjuesit. A kishte një temë, a kishte një periudhë, apo ishte: kush vjen, vjen; kush s’vjen, s’vjen?
Për shembull, pse nuk ishte një këngë e kënduar nga Parashqevi Simaku, po një nga Mira Konçi, po një e kënduar nga Alma Bektashi, nga Elton Deda, po një nga Aurela Gaçe? Në këto kushte, të gjithë kanë të drejtë të pyesin.
U ftuan dhe s’deshën? Po s’ka gjë! Mund të këndonte dikush tjetër këngën e tyre siç këndoi Rosela Gjylbegu në vend të motrave Libohova, ose siç këndoi Elhaida Dani në vend të Justina Aliajt. Mund të qe Ronela Hajati, meqë drejtuesit e Festivalit, nuk e panë të arsyeshme të dorëzonte kupën duke kënduar këngën fituese në fuqi deri mbrëmë pak pas mesnate. Një kampione në fuqi nuk është një “host” që sjell kupa e zarfe.
Si është e mundur, (me gjithë respektin, dashurinë dhe stimën personale që kam për një artist të madh si Josif Gjipali), kënga himn e viteve ‘90, “Na lini të jetojmë”, produkt i Festivalit të parë 100% pluralist shqiptar, Festivalit historik të 30-të që ndau “epokat”, në para dhe pas lirie (1991) të mos identifikohet si e tillë, por të jetë referencë coveri i parë i saj? (1994) Të kuptohemi drejt, unë po pyes si një spektatore e Festivalit, se personalisht, histori gërrnjare midis personazhesh këtu e deri 30 vjet më parë, unë di plot.
Si është e mundur që për një “remake” të këngës, pra, me fjalë më të thjeshta për një këngë thuajse tjetër tashmë, mbështetur mbi një ekzistuese, të shpërfillet autori i saj? (“Pyes lotin”, Elsa Lila e Capital T dhe reagimi i kompozitorit Valentin Veizi).
Pse disa këngë të mbrëmjes së nostalgjisë kishin autorë, diku një tekst shkrues, diku një kompozitor, diku të dy bashkë, diku askush? A kanë të drejtë këta njerëz të ndjehen të “persekutuar”, apo lënë pas dore? “Më shumë se Festivali” kujdeset që këto përgjigje t’i ketë gati përpara se të bëhen pyetjet.
Festivali është garë dhe shfaqje muzikore dhe jo një emision i stërzgjatur televiziv, patjetër me mesazhe të rëndësishme, por jo në vendin e gabuar e as në formën e duhur.
Dhe meqë jemi, përveç të tjerash, edhe tek një shfaqje muzikore televizive, (Festivalin e kam parë 4 net në sallë, e 4 ditë në youtube), ndonëse bëj pjesë tek njerëzit që muzikën e dëgjoj dhe nuk e shoh, si ka mundësi që në ekran “lexuam” rrallë e thuajse aksidentalisht detaje të orkestracioneve të këngëve?
Jam gati të vë bast që në autobusin e regjisë, nuk ka pasur një redaktor/e muzike dhe këtë s’mund t’ja faturojmë kameramanëve në sallë e regjisorit në pult, se s’e kanë as për profil, as për formim e as për detyrë të rrinë me partiturë përpara.
Të gjitha këto i kemi në dorë ne njerëzit, koha dhe përqendrimi që kemi secili për të kryer një funksion, sepse mund të pyesim edhe cili ishte koncepti skenografik (në këtë rast, s’kishte fare, sepse është një fotografi copy-paste që e kemi parë në dhjetra koncerte), pse nuk pamë më shumë (dhe të tjera) grafika nga ç’shohim në led wall-et e klubeve të natës në kryeqytet, pse kishte efekte të varfra skenike etj, por si menaxhere e sipërmarrjeve të pavarura artistike, unë e di që këto janë kosto dhe jo gjithmonë e ke luksin t’i realizosh. Shpesh janë idetë dhe mungojnë kushtet. Rrallë ndodh e kundërta.
Si thamë? Festivali është i pari! “Më shumë se Festivali” është një dhuratë që jo gjithmonë qëllon të ta paketojnë bukur!
*Titulli i origjinalit: “Festivali dhe më shumë se një Festival”
Lexo edhe:
KJO ËSHTË KËNGA QË DO E PËRFAQËSOJ SHQIPËRINË NË EUROVISION (VIDEO)
ObserverKult
