Hijet e drurëve kanë filluar të zgjaten, dielli i afrohet kurrizit të malit, pak, fare pak lëvizin gjethet e ahut që ngrihen pranë stanit, kurse daja Lekë ka kohë që kosit. Daja Lekë është burrë me mustaqe dhe nuk ua ka frikën fshehtësive të malit. Ai pa dalë mirë drita e parë është në punë. Kosit, bën dru, i pastron krojet dhe i ndihmon barinjtë t’i çojnë dhentë e dhitë në kullota. Fishkëllen si gjarpër kosa e tij në barin e butë e përcjellë nga kënga e përmallshme e bariut të largët e nga kënga gazmore e pupëzës. Dielli ndalet pakëz të pushojë aty kah vija që e ndan malin prej malit tjetër. Vet shndërrohet në një palare të prushtë, kurse disa reve të shpërndara ua jep flakën. Ndonjë re që ka mbetur jashtë domenit të diellit me ngjyrën e errët duket sikur përgatitet për shpërthim rrufeje me qëllim që të na e tregojë edhe fytyrën tjetër të malit. Pastaj dielli rrokulliset dalëngadalë drejt kurrizit të malit dhe ngadalë lëshohet prapa mali, duke i lënë retë veshur me të kuqe. Skuqet edhe reja idhnake. Menjëherë poshtë zbret heshtazi mbrëmja me freskun e saj, kurse zogjtë e malit nguten të kthehen nëpër çerdhet e tyre, nëpër degët e ahut dhe atëherë na e falin koncertin magjik të mbrëmjes Te Stani. Horizonti dalëngadalë fashitet e dita përshëndetet me ne. Unë e dy vajzat e dajës Shenjëza dhe Tringa ia themi këngës ngadalë, mirëpo gryka aty pranë e shpërndan zërin tonë duke e bërë jehonë.
Hijet e drurëve që pak më parë ishin të gjata deri në amshim, tash fshihen nëpër kujtimet tona të freskëta edhe të një dite që po na ikën. Daja Lekë nuk kosit më, por ai vazhdon të mbledhë bar. Dhe, të vendosë rend rreth stanit. Pastaj bashkë me barinjtë i shti dhentë në vathë e në fund shkon e sjellë do copa pishe për helbete se s’i dihet natës e copat e pishës mund të na shërbejnë si dritë, po deshëm të rrimë pak më shumë natën. Terri që dendësohet nuk e thyen dot këtë burrë kreshnik. Ai nuk e lë punën, por ngutet të bëjë sa më shumë punë. Kosën e ka mbështetur te dera e stanit. E zbulon atë feneri i stanit që hedh një rreze të zbehtë kah dera e kosa më duket si një relikt i kohëve të lashta. Futemi në stan të tri vajzat. Gruaja e dajës ku fle me dajën në një kthinë të vogël në shtëpinë e zjarrit nga e cila na ndan një trinë e mbuluar me qilim, na thotë:
“Bini vajza se u bë vonë. Në mëngjes duhet të na ndihmoni”.
Unë përpiqem të fle, po s’më lënë zogjtë e natës e kënga e bulkthit. Dhe, feneri.
“A ta fik dritën? e pyes gruan e dajës?
“Prit edhe pak se sa s’ka ardhur Leka. E fik Leka”.
Ndërkohë mua më sillen ndërmend të gjitha pamjet që kanë kaluar para syve të mi gjatë ditës. Më ka mbetur ajo pamja e çuditshme e dajës Lekë që kosiste. Ai i jepte kosës hapët vrriuuuu, vrriuuuu, vrriuuuu. Dëgjohet si bie bari para tij duke gjëmuar, palohen me qindra e mija fije bari e lule, si ushtarët fatkëqij kur i korr batareja e armikut. Era e mirë e barit të kositur nis e përhapet larg, larg. E ka njëfarë nostalgjie ajo aromë e barit të malit. Më në fund terri e ngre flamurin e tij të errët të fitores, kurse nata e heq çarçafin e saj të zi nga qielli dhe e lëshon përmbi stan dhe rreth stanit e lart atje shfaqen yjet duke u dridhur. Unë e kujtoj si shkonim ditën pas dajës Lekë i cili me kosë në krah na printe kur dilte të kositë. E kur ia jepte kosës dëgjohej ndonjë gjallesë e imtë mali si rrëshqet ose si ikën me vrap nëpër bar, sigurisht e frikësuar pse s’e gjen strofullin e vet ose nga frika se s’do të arrijë ta gjejë.
Kosa e dajës Lekë është e pamëshirshme. Prandaj kositja edhe më pëlqen edhe s’më pëlqen. Më pëlqen muzika e saj, por nuk më pëlqen se i rrezikon gjallesat e vogla të cilat e kanë strehën e tyre midis barit. Dhe e kanë edhe krenarinë midis fijeje të barit të gjatë i cili i ruan dhe i mbron. Kur me kosë e hedh tutje një gjarpër të vogël të ndarë përgjysmë ne vajzat trishtohemi e na vjen keq. Po kush mund t’i bëjë ndonjë vërejtje dajës Lekë?
Largohemi më në fund nga Erebi në sigurinë e stanit. Në një çengel e shoqja e dajës e ka varur një fener, por s’e gjejmë dot. Dhe, ne e kërkojmë me një fije shkrepëseje të ndezur, e cila fiket shpejt. Nuk e gjejmë dot ndonjë fije tjetër. As fenerin. Na ka mbetur vetëm një fije shkrepëse diku, po ec e gjeje. Po ne e kërkojmë me ngulm. Dhe e gjejmë. E ndezim fenerin dhe e lëmë prapë në çengel. Ka dritë brenda tash, por neve s’na rrihet brenda. Na josh aroma e barit të kositur. Edhe era e lehtë e malit na thirr jashtë. Dalim që të trijat, unë, Shenjëza dhe Tringa.
Poshtë Erebi i mbulon me pëlhurë të zezë të gjitha shtigjet midis kaçubave, midis fierit më lartë dhe nën kurorat e aheve e bungave. Mbyllet mjaft edhe këndvështrimi i mbuluar me terr drejt dajës Lekë kah i afrohet stanit. Bie pastaj një heshtje. Më duket atëherë se shumë lule e fije bari gëzohen që fituan edhe një ditë jete nga kosa e dajës Lekë që tash është e mbështetur për derën e stanit dhe pret dritën e diellit që të vringëllojë përsëri nëpër bar. Më duket atëherë sikur fijet e barit thonë: shpëtuam, shpëtuam! Pastaj në skenë shfaqet kori i madh i bretkosave nga këneta. Ndjehet edhe mallëngjimi të cilin e shpërndan era me aromën e barit të kositur. Vonë është më. Qetësia përreth dhe zëri i qyqes bëhen dëshmitarë. Ne tri vajzat kthehemi brenda në stan. Dy vajzat e dajës Shenjëza dhe Tringa i dorëzohen shpejt gjumit. Te unë vjen vetmia e ma largon gjumin. Vetmia mezi pret që unë të mbetem zgjuar kur të tjerët flenë. Dhe ajo nis të më thumbojë te gishtat e këmbëve. Të kanoset. Do të duroj se ia vlen që erdha këtu. Ndërkohë dëgjoj të turfullojë ndonjë kalë jashtë matanë livadhit ku ka kositur daja Lekë. Vetmia atëherë largohet. Dikush ka mbetur livadheve midis malit t’i kullosë kuajt të cilët duhet të ngopen natën për punë ditën tjetër, të gjatë.
Hypnosi e stolis terrin me lulëkuqe, të cilat m’i bën të dukshme për derën pak të hapur. Pastaj gjumi më lëvaret qerpikëve, supeve, qafës. Daja Lekë hyn atëherë në stan dhe thotë ngadalë:
“I paska marrë gjumi këta çamarrokë. Epo kështu e ka stani. Ajri i pastër”, shton. Dajës i hapet goja për gjumë dhe dëgjohet kur bën aahhaa. Sigurisht që është lodhur, gjithë atë punë që ka bërë. Cigarja e tij duket si ndonjë xixëllonjë e madhe e plagosur. Ai shpejt shtrihet në këndin e tij matanë, në shtëpinë e zjarrit të stanit. Heshtje. Dikur dëgjohet huti. Po edhe gërhitja e dajës Lekë. Kur e fiku cigaren? mendoj. Menjëherë pas tij së largu dëgjohet kënga e bariut të kuajve dhe ushton mali:
Zgjatma krejet përmaj gjardh
Të ta shof çafën e bardhë.
Më pëlqejnë vargjet, por gjumi më lëvaret shumë për qerpikësh.
ObserverKult
Lexo edhe:
Lindita Ahmeti: Udhëtimi i babait nëpër këngën e vjeshtës
