Datojnë 8000 mijë vjet më parë. Shtëpitë e ndërtuara mbi shtylla mund të jenë vendbanimi më i vjetër buzë liqenit i gjetur ndonjëherë në Evropë.
Nën ujërat bruz të liqenit të Ohrit, “Perla e Ballkanit”, shkencëtarët kanë zbuluar atë që mund të jetë një nga komunitetet më të hershme të Evropës dhe po përpiqen të zgjidhin misterin se përse ishte strehuar pas një fortese me thumba mbrojtëse.
Arkeologët besojnë se një pjesë e bregut shqiptar të liqenit dikur strehonte një vendbanim rreth 8000 vjet më parë, duke e bërë atë fshatin më të vjetër buzë liqenit në Evropë të zbuluar deri më sot.
Datimi i radiokarbonit nga vendi e vendos atë midis viteve 6000 dhe 5800 para Krishtit.
“Është disa qindra vjet më i vjetër se vendet e njohura më parë të banimit të liqeneve në rajonet e Mesdheut dhe Alpine”, tha Albert Hafner, një profesor i arkeologjisë nga Universiteti i Bernës në Zvicër.
“Në njohuritë tona, është më i vjetri në Evropë”.
Fshatrat e tjerë më të lashtë të tillë u zbuluan në Alpet italiane dhe datojnë rreth vitit 5000 para Krishtit, tha eksperti i banesave liqenore neolitike evropiane.
Hafner dhe ekipi i tij i arkeologëve zviceranë dhe shqiptarë kanë kaluar katër vitet e fundit duke kryer gërmime në Lin në anën shqiptare të liqenit të Ohrit, i cili shtrihet në kufirin malor të Maqedonisë së Veriut dhe Shqipërisë.
Vendbanimi besohet se ka qenë shtëpia e 200 deri në 500 banorëve, me shtëpi të ndërtuara mbi shtylla mbi sipërfaqen e liqenit ose në zona të përmbytura rregullisht nga ujërat në rritje.
Dhe ngadalë po zbulon disa sekrete mahnitëse.
Gjatë një zhytjeje të fundit, arkeologët zbuluan prova që sugjeronin se vendbanimi ishte i fortifikuar me mijëra dërrasa me thumba të përdorura si barrikada mbrojtëse.
“Për të mbrojtur veten në këtë mënyrë, ata duhej të prisnin një pyll”, tha Hafner.
Po pse u duhej fshatarëve të ndërtonin fortifikime kaq të gjera për t’u mbrojtur?
Arkeologët janë ende në kërkim të një përgjigjeje për pyetjen e pakapshme.
Studiuesit vlerësojnë se afërsisht 100 mijë thumba u futën në fund të liqenit jashtë Lin, me Hafner që e quajti zbulimin “një thesar të vërtetë për kërkime”.
Liqeni i Ohrit është një nga liqenet më të vjetër në botë dhe ekziston për më shumë se një milion vjet.
Të ndihmuar nga zhytës profesionistë, arkeologët kanë gërmuar në fund të liqenit duke zbuluar shpesh fragmente të fosilizuara druri dhe copa të çmuara lisi.
Analiza e unazave të pemëve ndihmon ekipin të rindërtojë jetën e përditshme të banorëve të zonës — duke ofruar “pamje të vlefshme për kushtet klimatike dhe mjedisore” të asaj periudhe, tha arkeologu shqiptar Adrian Anastasi.
“Lisi është si një orë zvicerane, shumë precize, si një kalendar”, tha Hafner.
“Për të kuptuar strukturën e këtij vendi parahistorik pa e dëmtuar atë, ne po bëjmë një kërkim shumë të përpiktë, duke ecur shumë ngadalë dhe me shumë kujdes”, shtoi Anastasi, i cili drejton ekipin e studiuesve shqiptarë.
Bimësia e harlisur në vend e bën punën të ngadaltë herë pas here.
“Ndërtimi i fshatit të tyre mbi shtylla ishte një detyrë komplekse, shumë e ndërlikuar, shumë e vështirë dhe është e rëndësishme të kuptojmë pse këta njerëz e bënë këtë zgjedhje”, tha Anastasi.
Për momentin, shkencëtarët thonë se është e mundur të supozohet se fshati mbështetej në bujqësi dhe kafshë shtëpiake për ushqim.
“Kemi gjetur fara të ndryshme, bimë dhe eshtra të kafshëve të egra dhe të zbutura”, tha Ilir Gjepali, një profesor shqiptar i arkeologjisë që punon në vend.
Por do të duhen edhe dy dekada që vendi të eksplorohet dhe studiohet plotësisht dhe të nxirren përfundime përfundimtare.
Sipas Anastasit, çdo ekspeditë gërmimi jep informacion të vlefshëm, duke i mundësuar ekipit të bashkojë një pamje të jetës përgjatë brigjeve të liqenit të Ohrit mijëra vjet më parë – nga arkitektura e banesave te struktura e komunitetit të tyre./ “Euronews” dhe “AFP”
ObserverKult
Lexo edhe:
NASA: LIQENI I OHRIT DHE PRESPËS, MË TË VJETRIT NË EVROPË
Liqeni i Ohrit dhe Liqeni i Prespës, dy nga liqenet më të vjetër të Evropës, shtrihen në një zonë malore përgjatë kufijve të Maqedonisë së Veriut, Shqipërisë dhe Greqisë.
Operacional-2 (OLI-2) në Landsat 9 kapi këtë imazh me ngjyra natyrale të liqeneve më 19 gusht 2022. Ohri është më i madhi dhe më i thelli nga të dy, me një thellësi mesatare prej 155 metrash (509 këmbë). Prespa ka një thellësi mesatare prej 14 metrash (45 këmbë).
Liqenet për jetëgjatësinë e tyre, i detyrohen aktivitetit të qëndrueshëm tektonik e cila bën, që toka nën to të fundoset, duke krijuar lugina të ulëta të rrethuara nga defekte. Kjo fundosje e vazhdueshme e luginave parandalon sedimentet dhe jetën e bimëve nga krijimi dhe shndërrimi i liqeneve në moçal me kalimin e kohës, siç ndodh me shumicën e liqeneve pas disa mijëra vjetësh.
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
