Ditari i Mira Zahos, një vajze 14-vjeçare që kujton tmerrin e ditës së internimit, kur familja e saj zbohet natën në të gdhirë nga shtëpia për t’u strehuar në një stallë lopësh. Internimi erdhi vetëm sepse babai i saj, Kristo Zaho, i cili po vuante dëbimin e parë nga Tirana në Kuçovë, refuzoi të bëhej bashkëpunëtor i Sigurimit të Shtetit.
Rrëfimi i plotë për kujto.al
Nga: Mira Zaho Mëhilli
Nëpërmjet këtyre shënimeve dua të paraqes historinë e kalvarit të pafund të vuajtjeve dhe mundimeve të familjes sime, që krejt papritur nisi më 1 Prill 1976. Në atë kohë familja ime përbëhej nga babai, mamaja, unë dhe motra ime më e vogël. 1 Prilli njihet si dita e gënjeshtrave. Çudi, pikërisht këtë ditë u thanë gënjeshtrat më të mëdha që ndryshuan rrjedhën e jetës së familjes sonë. E them këtë pasi deri atë kohë mendoj se jetonim të lumtur. Para një viti kishim kaluar një tronditje të rëndë, pasi mamaja, Leonora, u dogj aksidentalisht në Përpunimin e Naftës, në Kuçovë. Djegia ishte në gradën e tretë. Falë Zotit dhe kujdesit të jashtëzakonshëm të treguar prej mjekëve të spitalit ushtarak në atë kohë, mamaja mundi t’i shpëtonte vdekjes. Por pa u mëkëmbur akoma, pasi qëndroi për shtatë muaj e dergjur në shtrat , në spital, i duhej tashmë të përballej me të paimagjinueshmen, me të pakonceptuashmen, me atë gjë të tmerrshme që asnjë logjikë njerëzore nuk mund ta pranojë. Thashë pak më lartë se jetonim të lumtur, të paktën kështu e konceptoja unë si fëmijë , sepse kurrë më parë nuk kisha dëgjuar që babin tim, Kristo Zaho, e kishin dëbuar nga Tirana, në vitin 1961, që kur ishte djalë i ri, kur punonte si teknik transmetimi në Radio Tirana (pasi vëllai i tij, i cili punonte në Kinostudio u dënua me burg për tentativë arratisjeje, pa tentuar realisht, por duke ia shprehur një mendim të tillë një shoku të tij). Në një mbledhje lagjeje të improvizuar, krejt papritur, ku me këmbëngulje u thirrën të merrnin pjesë edhe prindërit e mi, iu bë e ditur banorëve të lagjes, ku ne banonim se familja jonë si e “padëshiruar” do të internohej në fshat, pasi vëllezërit e babait tim ishin të dënuar nga pushteti popullor. Qartësoj se babai im ishte fëmija më i vogël në familjen e tij. Njërin prej vëllezërve, i cili ishte emigrant ekonomik në Greqi që nga viti 1941 e paraqitën si të arratisur, përmendën vëllanë tjetër të dënuar për arratisje me dhjetë vjet heqje lirie, i cili që pas daljes nga burgu ishte internuar në Llakatund të Vlorës. Këto dhe të tjera sajesa që lidheshin me biografinë e fisit tonë u paraqitën në mbledhjen e lagjes si motivacion për internimin e familjes sonë. E gjithë kjo ishte diçka e papritur dhe shokuese, jo vetëm për familjen time, por për gjithë banorët e Kuçovës, sepse njiheshim nga gjithë kuçovarët si një familje model, me dy bashkëshortë të dashuruar, të ndershëm, korrekt në çdo drejtim dhe me dy vajza të shkëlqyera në mësime. Ç’ishte kjo e papritur? Nga na erdhi? Përse ne? Ishin këto pyetje që për një kohë të gjatë munduan prindërit e mi. Më vonë mësuam arsyen; babai im nuk kishte pranuar të bëhej bashkëpunëtor i sigurimit.
1.02 PRILL 1976 – Dëbimi nga Kuçova
Mëngjes. Nuk e kuptoj, jam zgjuar nga gjumi i një nate të frikshme ku misteri kish përfshirë, jo vetëm shpirtrat tona, por edhe çdo cep të shtëpisë, apo duhet të ngrihem nga shtrati sepse “ata” së shpejti mund të vijnë. Do të ikim që këtej, nuk e dimë se ku, nuk po kuptoj përse. Dita tashmë ka zbardhur. Heshtje. Asgjë nuk ndihet, asgjë nuk dëgjohet. Mos vallë komshinjtë përreth flenë akoma, apo… Çudi, as këngën e gjelit që më zgjonte çdo mëngjes nuk e dëgjova. Ngrihem nga shtrati, nuk di çfarë duhet të bëj, harroj të shkoj edhe në tualet, gjithçka në trupin tim ka ndalur. Shtëpia ka ndryshuar komplet pamjen. Orenditë nuk janë më në vendet e tyre. Të grumbulluara në vende të ndryshme të shtëpisë më duken të tjetërsuara, edhe ato nuk kanë më shpirt. Po prindërit, prindërit e mi të dashur, sa shumë paskan ndryshuar! Me fytyrat e tyre të zbehta sforcohen të më dhurojnë nga një buzëqeshje. Janë në këmbë, vazhdojnë të vijnë vërdallë shtëpisë ashtu siç i lashë para se të shkoja në shtrat. Të mos kenë fjetur vallë?! Po mamaja që ende s’është shëruar plotësisht nga plagët e marra prej djegies aksidentale në Përpunimin e Naftës, ku e gjen forcën për të qëndruar kaq gjatë në këmbë. Diçka flasin me zë të ulët, nuk i dëgjoj, po përsëri buzëqeshje prej tyre.
Është çuar nga shtrati edhe motra ime e vogël, Nulka. E hutuar vjen vërdallë nëpër shtëpi, papritur shpërthen në lot, me sa duket nuk po kupton se çfarë po ndodh. Prindërit të shqetësuar mundohen ta qetësojnë. Vazhdoj të qëndroj e heshtur, e mpirë. Dua të pyes për shumë gjëra, por nuk guxoj, nuk mundem. Më kanë mbetur në mendje fjalët e babit një natë më parët: ”Do të shkojmë me shtëpi në fshat, por prap do të kthehemi”. Nuk e kuptoj. Shumë “përse?” më kalojnë nëpër kokë dhe përsëri nuk guxoj të pyes. E ndiej se çdo pyetje që mund të bëj do të godasë mbi ta. Ata janë të rraskapitur, nuk mund ta fshehin më. Heshtje, asgjë nuk dëgjohet. Ndoshta komshinjtë flenë akoma, apo ndoshta… nuk di ç’të them. Një trokitje në derë, jo shumë e fortë, por tepër drithëruese sikur na shkundi, sikur na përmendi. Babi hap derën. Zgjas kokën të shikoj. Dy policë me nga një pushkë në krah diçka i thanë babit. Dy burra, për nga veshja e tyre kuptova që ishin punëtorë, hynë në shtëpi, përshëndetën babin me përzemërsi. Nuk e di, m’u duk sikur babit i erdhi mirë. Çudia filloi të ndodhte. Dy burrat bashkë me babin po nxirrnin orenditë nga shtëpia për t’i ngarkuar në një kamion të madh që kishte qëndruar poshtë, në fund të shkallëve në rrugë. Dal jashtë. Përreth qetësia vazhdon. Nuk duket askush. Pa shih, Zana dhe Lola, dy komshijet tona te pragu i shtëpisë së tyre sikur duan të thonë diçka, por përsëri asgjë. Mamaja e tyre, teta Neta me zë të ulët, por zemërues i merr brenda në shtëpi. Përsëri asgjë nuk po kuptoj. Kamioni në fund të shkallëve është mbushur, shtëpia është zbrazur. Duhet të ikim sa më shpejt. Përse? Për ku? Askush nuk e di. Bashkë me orenditë duhej të zinim edhe ne vend në kamion. Në kabinën e kamionit ulet njëri prej policëve, mami (ishte invalide pune) bashkë me motrën time Nulkën. Kurse në karroceri unë, babi dhe polici tjetër, i cili pushkën e gjatë e mbante në duar midis këmbëve.
- Strehimi
Pas rrugës së gjatë drejt të panjohurës, kamioni qëndroi para “shtëpisë” ku do të strehoheshim, në fshatin Hinkë në Lushnjë. Për shtëpi na e ofruan, por shtëpi nuk ishte. Ishte një “zyrë” brigadieri në skajin e një stalle (kështu e quanin), ku gjatë natës strehoheshin qetë e kooperativës. Stalla përbëhej nga një çati që qëndronte mbi disa kolona druri. Nuk di të them se ç’përmasa kishte, vetëm mbaj mend që në të mundëm të fusnim vetëm dy krevatë (dopion dhe një tek) komonë, televizorin dhe frigoriferin. Dera e “shtëpisë” ishte aq e ulët sa nuk mund të futej as dollapi i rrobave. Gjithë orenditë na mbetën jashtë (lavatriçe, kolltuqe, divanë etj). Deri atëherë nuk na mungonte gjë në shtëpi, jetonim në kushte shumë të mira, pasi të ardhurat e familjes sonë për atë kohë ishin të mira, (mami punonte si ekonomiste me arsim të lartë, kurse babi teknik radio – televizorësh në sektorin e riparim-shërbimeve. Kamioni me dy policët u largua. Me ne qëndroi një burrë rreth të pesëdhjetave, i cili dhe na “priti”, ishte kryetari i këshillit të fshatit. Prindërit, tejet të shqetësuar i kërkonin ndihmë për strehimin e orendive. Edhe ai ishte i hutuar, nuk dinte ç’të bënte, nuk dinte ç’të thoshte. Aty pranë ndodhej shtëpia e një banori të fshatit. I kërkuan që në shtëpinë e tij të fusnin disa prej orendive, por ai nuk pranoi, me sa dukej kishte frikë. Nga kooperativa na dhanë disa copa plasmani të mëdha që t’i mbulonim që të mbroheshin nga shiu dhe na siguruan se askush nuk i prekte. Kaluam 2-3 javë kështu me orenditë jashtë, derisa na strehuan në dy dhoma te Vatra e Kulturës. Kuptohet, tashmë shumë prej orendive ishin dëmtuar, askush s’donte t’ia dinte./kujto.al
ObserverKult
———————————–
