Si u burgos poeti francez Guillaume Apollinaire nën dyshim të vjedhjes së pikturës “Mona Lisa” nga muzeu i Luvrit. Pse ranë dyshimet edhe mbi Picasson?
Në 21 gusht 1911, piktura më e famshme në botë, Mona Lisa, u vodh nga Luvri. Një dekorues italian, punonjës i muzeut, rrëshqiti nga dollapi në Luvër ku ishte fshehur gjatë gjithë natës, u ngjit tek Mona Lisa, e liroi atë nga korniza e saj dhe u largua nga ndërtesa pa u parë. Kaluan 24 orë para se dikush të vinte re se ajo ishte zhdukur.
Në ato ditë Luvri ishte mbyllur për mirëmbajtje dhe të gjithë menduan se dikush tjetër duhet ta ketë hequr pikturën për t’u fotografuar, ose pastruar….
…Mungesa e pikturës u vu re për herë të parë nga piktori Louis Beroud, i cili në mëngjesin e 22 gushtit u nis për në Sallonin Carre, ku Mona Lisa ishte ekspozuar për pesë vite me radhë.
Sidoqoftë, në vend të imazhit komod të buzëqeshjes së La Gioconda, ai gjeti njërin mur bosh. Louis Beroud i raportoi ngjarjen njërit prej rojeve i cili supozoi se piktura ishte marrë për t’u fotografuar për qëllime marketingu.
Megjithatë, brenda pak orësh, u bë e qartë se vepra e artit ishte zhdukur nga Luvri!
Skandali në shtyp
Mbulimi i shtypit që pasoi ishte i madh, çuditërisht duke kontribuar në një popullaritet edhe më të madh të pikturës.
“Gazetat pariziane u ankuan për humbjen e një thesari kombëtar dhe mbushën faqet e tyre për disa javë me çdo anekdotë dhe histori rreth pikturës.
“Pétit Parisien”, e përditshmja më e shitur e kryeqytetit francez, mbante tituj banerësh; revista e ilustruar, L’Illustration, kishte një riprodhim me ngjyra të faqes së plotë të Mona Lizës, si dhe një fotografi të murit të zbrazët ku ishte varur dikur.
“London Illustrated News” botoi gjithashtu një version me ngjyra të pikturës me përhapje të dyfishtë. Vjedhja ishte lajm në faqen e parë në “New York Times” dhe gazeta të tjera amerikane.
Së shpejti grabitja ishte subjekt i këngëve, kabareve dhe madje edhe një filmi.
Mbulimi i shtypit ndërkombëtar i vjedhjes do të thoshte se shumë nga ata që nuk kishin studiuar kurrë art ose nuk kishin vizituar Luvrin, u njohën me pikturën dhe krijuesin e saj.
Historia inkurajoi publikun të mendojë për pikturën e Leonardos sikur të ishte një person. Shtypi francez – megjithëse kjo u pasqyrua diku tjetër – pothuajse gjithmonë i referohej fotografisë si “ajo”.
Mona Lisa nuk u vodh aq shumë sa u rrëmbye“. (John Brewer, The American Leonardo: A Tale of Obsession, Art and Money).
Në terminologjinë moderne, Mona Lisa thjesht arriti statusin e një “njeriu të famshëm”.
Dyshimet mbi Picasson
Pyetja ishte: kush e bëri atë? Kush guxoi të vidhte kryeveprën e paçmuar të Leonardos? I dyshuari i parë që u arrestua ishte poeti francez me origjinë polake Guillaume Apollinaire.
Edhe pse thashethemet dhe një sërë të dhënash e lidhën atë me vjedhjen, Apollinaire u arrestua vërtet për përfshirjen e tij në grabitjen e mëparshme të Luvrit të statujave fenikase.
Poeti 31-vjeçar ishte i njohur për pikëpamjet e tij radikale dhe mbështetjen për lëvizjet ekstreme të artit avangard, por origjina e tij ishte e mbuluar me mister. Sot, besohet se ai ka lindur në Romë dhe është rritur në Itali.
U shfaq në Paris në moshën 20 vjeç dhe shpejt u përzie në grupim bohem të qytetit.
Vëllimi i tij i parë me poezi, “Magjistari i kalbur”, u shfaq në vitin 1909, i ndjekur nga një përmbledhje tregimesh në 1910.
Një mbështetës i kubizmit, ai botoi një libër mbi këtë temë, “Piktorët Kubistë”, në 1913.
Në të njëjtin vit, ai botoi librin e tij më të nderuar punë, “Alcools”, ku ai përdori një larmi formash dhe traditash poetike për të kapur fjalimin e përditshëm të rrugës.
Në vitin 1917, u prodhua shfaqja e tij eksperimentale “Gjinjtë e Tiresias”, për të cilën ai krijoi termin “surrealist”.
Sfondi misterioz i Apollinaire dhe pikëpamjet radikale i bëri autoritetet ta shikonin atë si një të huaj të rrezikshëm dhe të dyshuarin kryesor në vjedhjen e Mona Lisas.
Hetuesia mbi poetin
Poeti iu nënshtrua një dite të gjatë marrjes në pyetje para se të pranonte se dinte diçka për statujat dhe hajdutin, por ai mohoi çdo pjesëmarrje në vjedhjen e Mona Lizës.
I dëshpëruar për të pastruar emrin e tij, Apollinaire madje implikoi mikun e tij Pablo Picasso, i cili gjithashtu u soll në pyetje.
Por Picasso mohoi që madje nuk e njihte fare Apollinaire. Në fund, për shkak të mungesës së provave, Apollinaire u lirua pas një jave të kaluar në burgun La Santé.
Përvoja e këtij burgimi ishte thellësisht shqetësuese për të, por, gjoja, shumë frymëzuese.
Sipas njërit prej miqve të ngushtë të Apollinaire, kompozitorit Alberto Savinio, poeti “kaloi dhjetë ditë në burg, piu ‘eau de nénuphar’ që rojet ia kaluan për të shuar zjarrin e shqisave dhe shkroi në qelinë e tij një nga poezitë e tij më prekëse.
Poezia quhej “Prison la burg de la Santé ” (Alberto Savino dhe Richard Pever, Apollinaire:
Nga Enciklopedia e Re, The American Poetry Review, Vol. 10, No. 3, May/June 1981).
Reputacioni i cenuar
Sado fatkeq që ishte i gjithë rasti Apollinaire, publiciteti i pamasë që pasoi, ndikoi shumë në reputacionin e tij ndërkombëtar.
“Para këtij episodi të çuditshëm, relativisht pak njerëz kishin dëgjuar ndonjëherë për poetin jashtë Francës.
Papritur, falë një incidenti falas, ai fitoi njohje të menjëhershme në mbarë botën. Karriera e tij iu nënshtrua një kontrolli publik jo vetëm nga autoritetet franceze, por edhe nga shtypi ndërkombëtar. …
Kështu, referimi i parë për Apollinaire në Shtetet e Bashkuara, si në shumicën e vendeve të tjera, u shkaktua nga vjedhja e Mona Lisa. ” (Wilard Bohn, Apollinaire dhe International 517xW5-1qnLAvant-Garde).
Nëse kjo lloj famë e ndihmoi Apollinaire në karrierën e tij është e diskutueshme, fakti është se, rastësisht, periudha midis 1910 dhe 1920 ishte një kohë jashtëzakonisht e frytshme për poetin.
“Gjatë këtyre viteve ai botoi dy përmbledhje të mëdha me poezi, një libër me tregime të shkurtra, një studim novator të pikturës kubiste.
Po ashtu një roman avangardë, dy manifeste me ndikim dhe një lojë revolucionare përveç një mori veprash të tjera. ”
Zbulimi
Sa i përket misterit të zhdukjes së Mona Lizës … doli se piktura “nuk u largua kurrë nga Parisi”
Dy vjet më vonë, një ish -punonjës i Luvrit, Vincenzo Peruggia, u arrestua ndërsa përpiqej t’i shiste pikturën e famshme një tregtari arti.
Hajduti, Vincenzo Perruggia, shkoi në Firence në Dhjetor 1913 pasi kontaktoi një tregtar fiorentin të quajtur Alfred Geri, i cili shpresonte se do ta ndihmonte për këtë peng të pashënueshëm për para.
Geri luajti së bashku, madje solli drejtorin e Uffizit në takimin në hotelin Tripoli-Italian, i cili shumë shpejt, pas kësaj ngjarje u riemërua Hotel “La Gioconda”.
Piktura u hoq nga trungu i saj me fund të rremë. Përplasja u identifikua dhe Geri thirri menjëherë policinë.“
ObserverKult
Lexo edhe:
GUILLAUME APOLLINAIRE: NJIHE VETEN
Njihe veten
Ky njeri i mrekullueshëm je ti
Nën kapelën e madhe t’kashtës
Syri
Hunda
Goja
Kjo është fytyra yte vezake
Qafa jote e shijshme
Ja më n’fund shëmbëlltyra e pakryer
e bustit tënd t’adhurueshëm
T’shikuar si përmes një reje
Pak më poshtë
Është zemra jote që rrah
Poezinë e plotë mund ta lexoni KËTU:
ALBAN BALA: JE MË E MIRË SE NË ËNDRRËN TIME, TA DISH!
Poezi nga Alban Bala
Je më e mirë se në ëndrrën time,
Je me bukur,
Tash edhe në ëndrra më merr malli për ty.
Nuk është se ti mungon,
Po kur nuk je-as unë nuk jam dot aty.
Je rrezja e diellit që më përshkon si mjegullën,
Jam gjurma jote prej drite.
Ti nuk ke faj… Flutrat kurrë s’e dinë
Sa të bukura janë, sa të rralla.
Je prizmi i syve të mi të përmallur
Pa ty nuk ka ngjyra! Drita zbret e bardhë
Dhe e padukshme, si ajri.
ObserverKult
