Henrik Ibsen është shkrimtari më i madh norvegjez. Përveçse dramaturg, Ibsen ishte gjithashtu dhe poet, si dhe drejtor i një teatri. Shpesh ai konsiderohet si “Babai i Realizmit” dhe si një nga themeluesit e modernizmit ne teatër.
Nga vepra e Ibsenit, dallojmë: “Zjarri, “Pjer Gynt” Armiku i popullit”, “Shtëpi kukulle”, “Hedda Gabler”. “Fantazmat”, “Rosaku i egër”, etj. Shumë nga dramat e Ibsenit konsideroheshin skandaloze për kohen. Teatri evropian në atë kohë kishte karakter moralizues, ndërkohë që Ibseni pasqyronte realitetin përtej fasadave, gjë që shqetësonte bashkëkohësit e tij. Shpesh Ibseni konsiderohet dramaturgu më i mirë pas Shekspirit. Ai ka influencuar artistë të tjerë të mëdhenj si Bernard Shou, Oskar Uajll, Artur Miler e Xhejms Xhojs. Është kandiduar tri herë për çmimin Nobel në letërsi, në 1902, 1903 dhe 1904. Bashkë me Bjornsonin, Fridrih Nice, Hipolit Taine dhe me rusin Leon Tolstoj ishte kryethemeltari i përlindjes kombëtare dhe letrare të atdheut të tij. Drama e famshme e Henrik Ibsen “Shtëpi kukulle”, hapi një epokë të re në skenën botërore.
PERSONAZHET
Henrik Ibsen është lindur më 20 mars 1828, në Skien, Norvegji. Në vitin 1862, ai u internua në Itali, ku ai shkroi tragjedinë Marka. Në 1868, Ibsen u transferua në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme, “Shtëpi kukulle”. Në vitin 1890, ai shkroi “Hedda Gabler”, duke krijuar një nga personazhet më famëkeq të teatrit. Nga 1891, Ibsen ishte kthyer në Norvegji në një hero letrar. Ai vdiq më 23 maj 1906, në Oslo, Norvegji. Që fëmijë, Henrik Ibsen ka treguar pak shenjat e gjeniut teatror. Ai u rrit në qytetin e vogël norvegjez bregdetar të Skien. Babai i tij ishte një tregtar i suksesshëm dhe nëna e tij pikturonte, luante në piano dhe shkonte në teatër. Vetë Ibsen shprehi interesin për t’u bërë një artist. Familja ishte në varfëri kur Ibsen ishte 8 vjeç për shkak të problemeve me biznesin e babait të tij. Në moshën 15-vjeçare, Ibsen ndal shkollën dhe shkoi për të punuar. Ai fitoi një pozicion si një nxënës në një farmaci në Grimstad. Ibsen ka punuar atje për gjashtë vjet, duke përdorur kohën e tij të kufizuar të lirë për të shkruar poezi.
DRAMA
Në vitin 1849, Henrik Ibsen shkroi dramën e tij të parë “Catilina”, një dramë e shkruar në vargun model sipas një prej ndikimeve të tij të madh, William Shakespeare. Ibsen u zhvendos në Christiania (i njohur më vonë si Oslo) në vitin 1850 për t’u përgatitur për provimet universitare për të studiuar në Universitetin e Christiania. Ibsen la Norvegjinë në vitin 1862 dhe u vendos në Itali për një kohë. Atje ai shkroi Brand, një tragjedi me pesë akte në lidhje me një klerik. Dy vjet më vonë, Ibsen ka krijuar një nga kryeveprat e tij, Peer Gynt. Një vepër moderne e bazuar në heronjtë greke të së kaluarës, Në 1868, Ibsen u zhvendos në Gjermani.
Gjatë kohës së tij atje, ai e vendosi dramën e tij shoqërore Shtyllat e Shoqërisë në skenë në Mynih. Shfaqja ndihmoi të fillojë karrierën e tij dhe u pasua shpejt me një nga veprat e tij më të famshme, “Shtëpi kukulle”. Rreth kësaj kohe, ai u kthye në Romë. Vepra e tij e ardhshme, Ghosts 1881 nxiti edhe më shumë polemika duke trajtuar tema të tilla si incesti dhe sëmundje veneriane. Disa vjet më vonë, Ibsen u kthye në Gjermani, ku ai shkroi një nga veprat e tij më të famshme. Me “Hedda Gabler” (1890), Ibsen krijoi një nga personazhet më të njohur të teatrit. Hedda, vajza e një gjeneralit, është një e sapomartuar e cila e urren burrin e saj, por ende atë e shkatërron një ishdashuri. Personazhi u quajt Hamlet femra, sipas figurës më të famshme tragjike Shekspirit. Në vitin 1891, Ibsen kthye në Norvegji si një hero letrare. Në 1900, Ibsen kishte një seri të strokes që lanë atë të paaftë për të shkruar.
Ai arriti të jetojë edhe për disa vite, por ai nuk ishte plotësisht i pranishëm gjatë kësaj kohe. Ibsen vdiq më 23 maj 1906. Fjalët e tij të fundit ishin Për të kundërtën! në norvegjisht. Konsiderohet si një titan letrar. “Peer Gynt”, “Shtëpi kukulle” dhe “Hedda Gabler” luhen gjerësisht edhe sot. “Shtëpi Kukulle” është një dramë që ndjek rrugën e heroinës kryesore, Nora Helmer, një grua e re që jeton nën kontrollin dhe dominimin e burrit të saj, Torvald Helmer. Të vepruarit e Norës është një përfaqësim i perfektimit të rolit tradicional të gruas në shoqërinë patriarkale të shekullit të 19-të. Megjithatë, pasi ajo zbulon sekretet që burrin e saj mbajti fshehur nga ajo, Nora përjeton një kthesë dramatike dhe fillon një rrugëtim për të gjetur veten. Ndryshe nga shumë shkrimtarë dhe poetë të tjerë, Ibsen kishte një martesë të gjatë dhe të lumtur me Suzannah Daae Thoresen. Çifti martohet në vitin 1858 dhe mirëpret fëmijën e tyre të vetëm, birin Sigurd, vitin e ardhshëm. Ibsen, gjithashtu, kishte një djalë nga një marrëdhënie të mëparshme. Ai kishte lindur një fëmijë me një çupë në 1846 duke punuar si një nxënës. Ndërsa ai u siguroi përkrahje financiare, kurrë nuk e takoi djalin.
NGJARJET
Një ndër veprat më të njohura të shkrimtarit norvegjez, Henrik Ibsen është padyshim “Shtëpi kukulle”. Në këtë vepër trajtohet një temë shumë e mprehte dhe njëkohësisht shumë delikate, ajo e marrëdhënieve familjare në familjen Helmer. Aty duket qartë që dashuria është dhe do të mbetet vetëm një e drejtë e shkruar në letër, por që është shumë e vështirë të realizohet në një rend shoqëror që ka për baze kapitalin. Ne shtjellimin e subjektit të kësaj drame familjare Ibsen përdor me mjeshteri të rrallë artistike një stil unik, të thellë e depërtues në brendinë e botës së personazheve. Ai niset me bindje në trajtimin e njëkohshëm të dy anëve kundërshtuese të realitetit familjar, në marrëdhëniet bashkëshortore, në hipokrizinë e këtyre marrëdhënieve që asnjëherë nuk mund të jenë të sinqerta në një shoqëri meskine, të kalbur e të korruptuar. Krijimtaria e Henrik Ibsenit ka luajtur një rol shumë të madh në zhvillimin e dramaturgjisë dhe të teatrit evropian në pjesën e fundit të shekullit XIX.
Ai ka qenë dramaturgu më i madh i Evropës Perëndimore në fund të këtij shekulli, duke pasqyruar më mirë se kushdo tjetër traditat realiste në dramaturgji. Bazat demokratike të krijimtarisë së Ibsenit shpjegojnë kushtet shoqërore në të cilat zhvillohen heronjtë e tij, tregojnë rrënjët historike “të karakterit dhe të shpirtit të iniciativës”, që janë tipare të rëndësishme për shumë personazhe të dramave të tij – për patrioten e flaktë zonjën Ingra të Ostrogotit, për mbretin Gokon, për Brandin e pamposhtur, për Norën e ndershme dhe kryengritëse, për doktor Stokmanin, njeri i guximshëm dhe i patronditur, për zonjën Alving, e cila di të gjejë në veten e saj forcat e nevojshme për t’u ngritur mbi moralin e kohës, mbi iluzionet dhe gënjeshtrat që kanë sunduar për vite me radhë në jetën e saj.
ObserverKult
Lexo edhe:
Biblioteka e Tetovës nis fushatë frymëzuese leximi me personalitete të njohura të qytetit
