Nga Rami Memushaj
Nuk shkruhen me -ë fundore
1.emrat dhe mbiemrat me fundoret -ël, -ëll, -ër,-ërr,-ës, -ëz, -ësh, -ull, -ur dhe me theks mbi rrokjen e parafundit:
gogël, pupël, vegël (i, e) ëmbël, (i, e) vogël etj, ; krikëll; gënjesh-tër, dhelpër, metër, emër, numër, (i, e) ashpër, (i, e) gjelbër, (i, e ) verbër etj,; ëndërr, gjëndër, kokërr etj,; ardhës, blerës, korrës, matës, nxënës etj.; fshikëz, gishtëz, lidhëz, tufëz etj.; brumbull, kumbull, nofull, rruzull, shpatull, turtull etj.; fla-mur, flutur, lepur, (i, e) lumtur etj
2.trajtat rasore të shumësit të pashquar të emrave dhe mbiemrave që në shumës dalin më një nga bashkëtingëlloret -q, -gj, -nj, -j:
miq, miqve, miqsh; pleq, pleqve,pleqsh; të ligj, të ligjve, të ligjsh; drunj; drunjve, drunjsh; barinj, barinjve, barinjsh; ftonj, ftonjve, ftonjsh; popuj, popujve, popujsh etj.
3.trajtat rasore të shumësit të emrave që vijojnë:
cjep, cjepve, cjepsh, cjeptë; djem, djemve, djemsh, djemtë; dhen, dhenve, dhensh, dhentë; desh, deshve (por deshësh), deshtë; qen, qenve, qensh, qentë.
4.trajtat rasore të shumësit të pashquar dhe të shquar të emrave dhe të mbiemrave që në shumës dalin me dy bashkëtingëllore ose më-l, -r, -s, -z:
bujq, bujqve, bujqish, bujqit; krushk, krushqve, krushqish, krushqit; murgj, murgjve, murgjish, murgjit; ujk, ujqve, ujqish, ujqit; të vegjël, të vegjëlve, të vegjlish, të vegjlit; etër, etërve, etërish, etërit: nxënës, nxënësve, nxënësish, nxënësit; beratas, beratasve, beratasish, beratasit; njerëz, njerëzve, njerëzish, njerëzit.
5.mbiemrat që mbarojnë më -(ë) m:
i afërm, i nesërm, i sipërm, i jashtëm, i sotëm, i vetëm; i ardhshëm, i dukshëm, i ndryshëm, i kujdesshëm, i pasjellshëm etj.
6.mbiemrat e formuar nga tema njërrokshe ose me theks parafundor me anë të prapashtesës -(ë) t:
(i, e) cekët, (i, e) lagët , (i, e) largët, (i, e) pakët; (i, e) akullt, (i, e) hekurt, (i, e)misërt, (i, e) panumërt, (i, e) rregullt, (i, e) katërt, (i, e) tepërt, etj. Shto dy të tjerë dhe hiq dy të fundit.
7.pjesoret që mbarojnë më -ur, -ier, -yer, -uar:
arritur, bartur, futur, etj.; zier, ndier etj.; lyer, shpërblyer etj.; dërguar, shkruar etj.
8.trajtat e vetës së parë dhe të tretë shumës të së tashmes dëftore e lidhore dhe të së ardhmes të foljeve me temë më bashkëtingëllore ose më -ie:
{do [të (cekim /cekin)}]; {do [të (dalim/dalin)]}; {do [të (goditim/ goditin)]}; {do [të (falim/falin)]}; {do [të (mbyllim/mbyllin)]}; {do [të (thekim/thekin) etj.;
{do [të (biem /bien)]}; {do [të (shpiem/shpien); {do [të (shtiem/shtien)]} etj.
9.trajtat e vetës së dytë dhe të tretë shumës të së pakryerës së dëftores e të lidhores dhe të së ardhmes të të gjitha foljeve:
{do [të (arrinim /arrinin)}], {do [të (dilnim/dilnin), {do [të (ecnim/ecnin), {do [të (lexonim/lexonin)}]; {do [të (punonim/punonin)}]; {do [të (ndienim/ndienin)}]; {do [të (luanim/luanin)}];do [të (hapnim/hapnin)}]; do [të (zinim/zinin)}] etj.
10.trajtat e shumësit të së kryerës së thjeshtë të foljeve me temë më bashkëtingëllore dhe të foljeve që në temën e së kryerës së thjeshtë dalin më grup zanoresh:
dolëm, dolët, dolën; kapëm, kapët, kapën; përgatitëm, përgatitët, përgatitën etj.;
bluam, bluat, bluan; lyem, lyet, lyen; kënduam, kënduat, kënduan etj.
11.trajtat e urdhërores të foljeve që në këtë mënyrë dalin më bashkëtingëllore: bjer, hyr, dil, merr, pyet, rrokullis, zër, zhyt etj.
(Shkëputur nga libri i Rami Memushaj ‘Shqipja standarde’ -Si ta flasim dhe ta shkruajmë)
Përgatiti: ObserverKult
Lexo edhe:
TA MBROJMË/ GJUHA SHQIPE ÇDO DITË PO KËRCËNOHET…
Nga: Rami Memushaj
“Digitalb”, “Dixhitalb” … E shohim dhjetëra herë në ditë këtë fjalë, të shkruar a të shqiptuar me g ose me xh. Trajta me xh ka marrë aq të përhapur, saqë e japin si normative edhe korrektorët e tekstit të celularëve e të tabletëve.
Këto trajta të gabuara të kësaj fjale hasen jo vetëm te folësit e thjeshtë, po edhe në shtypin e shkruar e të folur, veçanërisht në ligjërimin e gazetarëve televizivë e radiofonikë, të cilët pritet të jenë model i shqiptimit letrar.
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
