Çiko ja tek po ta them se një nga pejsazhet më mbreslënës të udhëtimeve të mia në Amerikë ka pas qenë hyrja atë natë dhjetori në Çikago kur isha njëzet e nëntë vjeç.
Ti nuk kishe lindur ende.
Binte borë dhe ishte pragu i ndërrimit të viteve. Jo një prag i zakontë ndërrimvitesh, njëherazi edhe pragu i ndërrimit të shekujve Çiko dhe isha shumë hi. Hi jo si në kuptimin e hirit në shqip. Por hi në kuptimin anglisht, dmth lart, shumë lart në atë farë niveli si sythi që lëkundet nën puhizën e erës kufijve të shteteve dhe krahinave. Ti do pyesësh cili është ndryshimi këtu dhe në Çikago? Ja tek po ta them Çiko se ti ke lindur në shekullin e kollajllëqeve të teknologjisë ku bota është bërë një fshat i madh global. Nërkohë që në vendin ku u linda unë jo çdo njeri kishte telefon në shtëpi. Shumica e telefonave përgjoheshin nga shteti. Ata që kishin telefon duhej ta rrotullonin me gishta shifrën ekzakte në receptor që të krijonin universin e numrit përkatës.
Kur mbusha tetë vjeç në moshën që je ti tani, luanim me një lojë që e quanim “telefoni i prishur”. Ule atë dreq celulari dhe më dëgjo dy minuta. Çiko më dëgjon? Në atë kohë në botën e jashtë kufijëve tanë celulari ishte si një bebe i porsangritur në këmbë.
Një kat poshtë nesh jetonte një vajzë e paralizuar, ndoshta pesë vjeç në atë kohë, e thërrisnim Çika. Paraditeve ishte e vetme në shtëpi sepse prindërit e saj ish studentë të viteve tetëdhjetë të arratisur nga Jugosllavia pas protestave në Prishtinë, ishin të detyruar të shkonin në punë në Kombinat.
Sapo kthehesha nga shkolla një gjysmë ore çdo ditë i dedikohesha Çikës për të cilën më vinte keq dhe e doja me gjithë shpirt si motër. Kisha shpikur një si tip telefoni i cili ishte i përbërë nga dy kuti shkrepseje të lidhura ndërmjet tyre me spango të cilën e lëshoja poshtë ballkonit drejt e te karroca paralitike ku priste e ngujuar Çika. Nuk shiheshim por dëgjonim fjalët e njëri-tjetrit me zë të ulët si të ishte një ritual kungimi i përditshëm. Si dikur kur dëgjonim në fshehtësi Radio Prishtinën. E ke parasysh si zëri i psaltit në liturgjinë e këndimit të librit. Apo mërmërimat e shtruara të syreve muslimane. Ja, pak a shumë ashtu. Por ti nuk ke se si ta dish Çiko. Ti je i lindur në epokën e Dua Lipës, Rita Orës, Bebe Rexhës, brezit shpirtshpërthyes të pas luftës.
U bë kohë që nuk kam hyrë në tempullin e poezisë të ndez një qiri, Çiko.
Po vdes nga dëshira për pak klasicizëm të kulluar. Se ky koncepti i klasikes dhe modernes është ca i koklavitur Çiko djali. Vështirë të përcaktohet me saktësi se ku mbaron njëri dhe fillon tjetri. Ti do thuash përse, çfarë do ndryshoj në jetën tonë qiriri apo poezia? Nuk është e thënë që çdo gjë patjetër duhet të ndryshojë. Qiriri veç tretet duke bërë dritë dihet kjo. Por nuk ke se çfarë e do qiririn kur teknologjia e sotme ka mbërritur te ndriçimi LED, i cili ndriçon më shumë dhe shpenzon shumë më pak, në këtë pikë jam dakord me ty Çiko.
Mjetet ndryshojnë por njerëzit janë po ata. Poezia ngelet po ajo. Si maturimi i verës nëpër kështjella. Apo i whiskeyt nëpër kade të ndërtuar në dru qershie. Meqë ra llafi Çiko, më hidh një pikë Jack Daniel’s të lutem po qe se nuk e ke problem? Si? Ku janë gotat? Nuk ka nevoj ja ma hidh këtu në filxhanin e kafesë. E di. E di që është ende mëngjes. Ti e di që unë nuk pi në mëngjes por paskam nevojë të flasim sot.
Në vend të karrocave me kuaj dikur njerëzit udhëtojnë me makina sot. Në vend të pasqyrave shihen në celularë. Më e bukura e bisedave me video chat është se paralelisht me imazhin e bashkëbiseduesit në një katrorkë të vogël te cepi i ekranit të celularit na shfaqet fytyra jonë e vetmja gjë që na intereson gjatë krejt bisedës. Mënyra se si dukemi të krehur, të pa krehur, me tualet apo pa të, stres më vete. Aman ka qyfyre po të them, me veshje serioze nga mezi e lartë a me pizhama nga mezi e poshtë, si puna e aizbergut me nji llaf.
Ne në kohën e fëmijërisë kishim veç dy kuti të boshatisura shkrepseje që komunikonin me një kordon spangoje.
Është mahnitëse njësoj si thua ti kur humbet në lojërat e tua elektronike, se si filli i spangos e tejçon zërin Çiko. Është fantastike po të them. Do ta provosh të komunikojmë? Si? Nuk je i interesuar ta dish? Po mirë të paktën më dëgjo. Ma jep pak çakmakun. Pafff. Tymnajë nanuritëse si gjumi i shpejtë i pasdites ajo ndjesia e dikurshme e shkrepseve të drurit. Ja një sekondë… O tymnajë e Andromedës kush ja pa hajrin nikotinës? Si? Poo, e ku ka si rituali i ndezjes së shkrepses. Edhe duhani shijon më mirë.
Që thua ti Çiko meqë nuk po më thua asgjë, më pyeste Çika çdo ditë se si kaloja në shkollë asokohe? Kush ishin të rejat e ditës? Çfarë kishim bërë si orë mësimi në lëndën e historisë? I interesonte shumë historia, veçanërisht Historia e Shqipërisë. Dhe unë nisja t’i interpretoja plot nota dramatike me një lloj diksioni radiofonik se si kishte qenë historia ime e asaj dite. E çdo dite të vetme në veçanti. Ngjyresave të intonacionit dhe leksikut të fjalëve u shtoheshin pasthirrmat e habisë të një kati më poshtë. Pastaj e qeshura me gjithë shpirt i bashkangjitesh humorit tim të zi si komedian i cili më bën të qesh me veten time për nga forma se si i kundërvihet personazhit dramatik brenda meje. E di. E di se jam një tragjikomik i pashmangshëm Çiko.
Kur historia e ditës ishte e thurrur ashtu si duhej dhe shkonte natyrshëm drejt fjalisë së fundit gjithmonë pas kësaj ndieja atë boshllëkun që të krijohet në fund të stomakut, një përzierje ankthi dhe malli, një peshë lehtësisht e varur nga zëri në fill të spangos. Gjersa tridhjetëminutëshi i argëtimit mbaronte dhe i mblidhja mjetet e komunikimit. Në duar pas atij çasti mbaja si premtim për ditën në vijim parmakun e ballkonit të një kati më poshtë. Shikoja dorën e saj që zgjatej nga parmakët dhe kaq. Si në një tregim radiofonik koha nuk mjafton asnjëherë për t’u përhumbur pas zërit. E njëjta ndjesi kur dëgjon brenda teje zërin e Krijuesit pak rëndësi ka forma e religjionit thelbi është po ai.
Vite më vonë, po të flas tani për udhëtimin në Çikago në vigjilje të vitit 2000 Çiko, u kujtova për Çikën. Më erdhi në mendje se si aq papritur Sigurimi i Shtetit diku aty nga fundi i viteve tetëdhjetë i kishte lëvizur përgjatë natës komshijtë tanë dhe se i kishin shpënë në një vend më të sigurt dhe të fshehtë sepse ndiqeshin nga UDB-ja. Kështu u hap fjala aso kohe por e vërteta nuk u mor vesh asnjëherë. Ti do pyesësh se kush dreqin është UDB-ja? Shërbimet sekrete të ish Jugosllavisë, Çiko. E pra, që të mos bëhet tema tërkuzë si të gjitha muhabetet me UDB, atë natë në Çikago u takuam për herë të parë pas njëzet vitesh me prindërit e Çikës që kishin fituar strehim politik në Amerikë. Ata më thanë se Çika kishte humbur betejën me jetën dhe kishte përqafuar vdekjen diku nga fundi i viteve nëntëdhjetë, por asnjëherë nuk kishte rreshtur të pyeste se ku gjendej tashmë djali nga Shqipëria me telefonin prej shkrepseje?
Kujtuam ato vite aq të pafajshme por edhe aq të bukura kur ishim komshinj në Tiranë. Ata kishin tashmë një vajzë tjetër të cilën e quanin Valbona dhe që është e lindur në Amerikë njësoj si ti Çiko. Dhe habia më e madhe e imja e asaj nate në Çikagon, Çikoja im i dashur, ishte se për të parën herë pas njëzet viteve mora vesh emrin e vërtet të Çikës e cila quhej Drilona. E shikon sa emër i bukur? U kënaqa pa masë me ta atë natë. Pimë edhe raki, Çiko. Ti e di se ç’është rakia apo jo? Nuk e ke provuar asnjëherë? Oh, nuk ke mbushur moshën. Po, ke të drejtë. Çdo gjë kërkon moshën e saj. Sipas vendit bëhet edhe kuvendi. Si puna e lodrave të fëmijërisë është edhe gjuha. Kjo e jotja sot quhet gjuhë elektronike. Vazhdo Çiko, vazhdo se po të bezdis me këto rrëfenjat e mia me të cilat vetëm kur të rritesh ose do t’i kuptosh si duhet, ose ndoshta do qeshësh me to. Fundja është e drejta jote të qeshësh edhe me titullin e këtij rrëfimi. Ose ndoshta do ta kërkosh në Google? Motori yt i vetëm i kërkimit. Dhe të siguroj se nuk ke për ta gjetur. Si? Oh, përsa më përket mua i dashur Çiko, ja tek po ta them se ngelem algoritëm i tjetërllojtë, nuk zhbëhem dot kollaj prej habitatit tim natyror. Mundohem të përshtatem dhe funksionoj me një forcë të ndryshme kërkimi përmes hartës së kujtesës, veç sa për t’i dhënë kuptim këtyre thërrimeve të hapërndara mbi mbulesën e bardhë, vështroi me kujdes Çiko? Shiko. Nuk ka gjë më fisnike në këtë botë se sa thërrimet e bukës në një tryezë, sinqerisht, për këtë bukë që po hamë.
Shkurt, 2022
ObserverKult
Lexo edhe:
CIKËL POETIK NGA FLURANS ILIA: TË GJITHA ATLANTIDAT MBARTIN FATIN E BUSULLËS
