Këto ditë ka dalë nga shtypi Antologjia e poeteve shqiptare “Magma”, përpiluar dhe përkthyer nga Vlora Konushevci dhe botuar nga SHB “Littera”, Prishtinë.
30 poete shqiptare prezentohen në gjuhën shqipe dhe angleze
Tridhjetë poete nga gjithë hapësira shqiptare në “Magma”, përmes vargjeve të zgjedhura, flasin në gjuhën shqipe dhe angleze.
Do të gjeni aty poezi nga Alma Braja, Ardiana Shala Prishtina, Ardita Jatru, Arjola Zadrima, Blerina Rogova Gaxha, Dije Demiri Frangu, Drita Ademi, Donika Dabishevci, Edi Shukriu, Emine Maliqi, Enkeleda Ristani, Entela Kasi, Erenestina Gjergji Halili, Fakete Rexha, Flutur Mustafa, Herman Hera Çuka, Ilire Zajmi, Leonora Buçinca, Lindita Ahmeti, Manjola Brahaj Halili, Mimoza Ahmeti, Naime Beqiraj, Nora Prekazi, Nurie Emrullai, Puntorie Muça Ziba, Rita Filipi, Dije Lohaj, Vjollcë Berisha, Vlora Ademi dhe Vlora Konushevci.
Konsulentë në përzgjedhjen e autoreve ishin Dije Demiri Frangu, Halil Matoshi dhe Primo Shllaku, redaktor i versionit anglisht Robert Wilton, ndërsa i versionit shqip, Donika Dabishevci.
Në vazhdim ju ftojmë të lexoni fjalën e përpilueses dhe përkthyeses së antologjisë, poetes Vlora Konushevci:
E para ishte gruaja
Dikush mund të më konsideroj seksiste sepse për këtë antologji kam përzgjedhur t`i prezantoj dhe përkthej vetëm poetet gra. Dikush se jam grua dhe dua t`i mbështesë gratë. E dikush se jam dhe i mbështesë, porse në secilin rast ka një arsye. Dihet mirë që historikisht gratë kanë qenë dhe janë më pak të përfaqësuara në të gjitha sferat e shoqërisë, përfshirë këtu edhe në fushën e krijimtarisë letrare, prandaj nuk dua të ofroj leksione historie. Këtu dua të paraqes një hyrje mbi këtë antologji si dhe motivin që më ka shtyer ta marr përsipër përpilimin dhe botimin e kësaj antologjie, e cila është promovim jo vetëm i poeteve shqiptare, por i hapësirës letrare shqipe në botën anglishtfolëse. Duke e pasur për motiv promovimin e krijimtarisë së grave tona e kam krijuar edhe platformen online të poeteve shqiptare, në të cilën janë prezantuar afër 100 poete gra nga e gjithë hapësira shqiptare.
Në antologjinë “Magma”, poezia merr frymë, zë hapësirë dhe kërkon vëmendje, jo vetëm për gratë, por për të gjithë ata që bien në kategorinë e të tjerëve brenda mbretërisë së patriarkatit. Zëri i krijueseve letrare në hapësirën shqiptare i ka dhënë poezisë frymën njerëzore dhe ka luajtur në vazhdimësi rol emancipues. Vargjet e poeteve shqiptare janë thirrje e fuqishme për ndryshime shoqërore, në gjitha dimensionet. Aty mishërohet guximi dhe dëshira për ndryshim në funksion të ndryshimit pozitiv të shoqërisë. Kjo antologji nuk e ka një subjekt të vetëm apo një qëllim të vetëm. Subjektet që trajtohen këtu, përmes poezisë, i ofrojnë lexuesit botën e tmerrshme dhe të lavdishme të gruas njëkohësisht, e cila shpresoj se do t’i nxis ata të lexojnë më shumë poezi dhe paralelisht, falë poeteve frymëzuese të hapet debati kompleks në shoqërinë tonë.
Poetet e prezantuara këtu vijnë nga e gjithë hapësira shqiptare dhe janë dëshmitare të peridhave sfiduese sic është kapërcimi nga një sistem politik në tjetrin, nga një sistem shtypës në atë të të qenit të lira, nga periudha e luftës në atë të mbijetesës. Pastaj nga periudha e sfidës në atë të konsolidimit e faktorizmit, të shndërrimit në subjekt, jo të karakterit formal, por përmbajtësor.
Sot, gruaja nuk është njëra nga ato, porse është vetë esenca. Në shoqërinë shqiptare është kjo grua që sfidoi regjimet totalitare, persekutuese e barbare për të arritur në stadin e të domosdoshmes, katalizatores për ndryshime dhe për bartjen e fatit të shoqërisë sonë mbi supe.
Sot, krahas shteteve, gratë shqiptare meritojnë himn, sepse ato dëshmuan se kauza për barazi është e mundshme. Ajo asnjherë nuk është e mjaftueshme, porse në shoqëri ku mbretëron qasja patriarkale, secila levizje në këtë drejtim përbën heroizëm të njëmendtë për botën e barabartë, ku gjinia nuk është plagë, porse vetëm dallim biologjik.
Gratë shqiptare janë shtatore, të latuara me mund, sepse të tilla i bëri koha, i bëri procesi historik nëpër të cilin kaluan. Janë këto gra, të cilat nëpërmjet vargjeve, shpërfaqin një histori të tërë. Ato janë vetë rrëfimi, ku secili varg përbën një fat dhe një fakt. Janë këto gra, të cilat me botën e tyre poetike e sjellin afër lexuesit, i cilitdo komb qoftë ai, fatin e grave shqiptare, tiparet e saj, madhështinë dhe kurajon për një botë më të mirë.
Ta kuptosh një grua është fare e lehtë, anipse stereotipet e thonë të kundërtën. Ta përkthesh një grua është jo zor, porse jo e lehtë. Bota e pasur poetike e këtyre grave, motivet e larmishme, guximi për t`i thyer tabutë për ta testuar lirinë poetike, firguracionet e pasura poetike e bëjnë poezinë e tyre provokuese, sfilitëse, tunduese, por edhe trimëruese dhe kurajuese për ato që luftojnë shtypjen, ato që duan lirinë dhe ato që barazinë e kanë synim të çdoditshëm.
Në vargun e secilës nga 30 poetet, lexuesi gjen një copë historie të Kosovës, Shqipërisë e Maqedonisë së Veriut. Janë fate të grave nga këto anë gjeografike, të konteksteve të afërta, por të dallueshme kulturore e historike.
Në historinë letrare të poezisë shqipe, të zakonshme kanë qenë antologjitë me poezi burrash/poetësh, porse asnjëherë të grave poete.
Kjo përpjekje imja synon të shpërfaqë para lexuesit kombëtar e ndërkombëtarë shkathtësinë krijuese të grave tona, botën e pasur krijuse të tyre, është në fakt përmbledhje e fateve të 30 krijueseve është potreti i secilës i ngërthyer në një tablo të përgjithshme që përmbledhet në botën e gruas shqiptare.
Këto gra poete jemi ne. Është shoqëria shqiptare në vargun poetik. Është bota jonë e vogël karshi botës sonë të madhe. Është poezia e grave. Janë gratë.
Një përkthim letrar konsiderohet akt besimi, ndaj përkthimi poetik e vë atë besim në sprovat më të rënda të të gjithave.
Sido që të jetë, ndoshta është fat kur përkthyesi letrar është vetë poet, ndaj kësisoj zbërthehen të pathënat. Jam përpjekur maksimalisht t`i ofroj lexuesit atë që gjermanët e quajnë zeitgeist (fryma). Ky përkthim tenton t`i kapërcej boshllëqet gjuhësore dhe kulturore, sepse jam e vetëdijshme që shpirti i poezisë qëndron në përdorimin e gjuhës në mënyrë figurative e metaforike dhe që kapërcen kufizimet tradicionale të gjuhës.
Sikurse në cdo mësymje, edhe ky projekt nuk do të ishte i mundshëm pa mbështetje jo vetëm të karakterit material për të cilin ka kontribuar Ministria e Kulturës, Rinisë dhe Sportit e Republikës së Kosovës.
Dua të falënderoj në veçanti komisionin e përbërë nga poetët: Dije Demiri Fragnu, Primo Shllaku e Halil Matoshi për kontributin e tyre në përzgjedhjen e poeteve, shkrimtarin britanik Robert Wilton për redaktimin e antologjise si dhe Donika Dabishevcin për përkrahjen e vazhdueshme dhe botimin e kësaj antologjie.
ObserverKult
