Nga: Vladimir Nabakov
Ishte dashuri me prekjen e parë, më shumë sesa me shikimin e parë, sepse e kisha takuar disa herë, pa përjetuar emocione të veçanta; por një natë, teksa e përcillja për në shtëpi, ajo tha diçka të çuditshme, që më bëri të bija përmbys nga e qeshura dhe ta puthja lehtësisht në flokë – sigurisht që ne e njohim të gjithë atë shpërthim verbues, që shkaktohet thjesht nga ngritja e një kukulle të vogël prej dyshemesë së një shtëpie të braktisur me kujdes: ushtari i këtushëm nuk dëgjon asgjë; për të kjo nuk është gjë tjetër, veçse një shpërthim i lumtur dhe i pazëshëm i asaj që, gjatë jetës, pati qenë fije drite në zemrën e errët të qenies së tij.
Dhe me të vërtetë, arsyeja pse ne e konceptojmë vdekjen si diçka qiellore, është se qielli me yje që shohim, veçanërisht netëve (mbi Parisin tonë në errësirë, me harqet e lëmuara të bulevardit Ekselman dhe gurgullimën e ullukëve të vetmuar), është simboli më i përshtatshëm dhe më i ndeshur i atij shpërthimi të heshtur.
Por nuk munda ta kuptoj atë. Ajo mbeti aq e mjegullt, sa edhe poema ime më e mirë – për të cilën ti bëre aq shumë shaka në revistën Literaturnye Zapiski. Kur dua ta sjell ndër mend, më duhet të kapem mendërisht pas një shenje të lindur të vogël ngjyrë kafe, në fund të parakrahut, siç kapet dikush pas një shenje pikësimi në një fjali të ngatërruar.
***
Ndoshta, sikur ajo të përdorte më shumë tualet apo të lyhej më shpesh, do t’ia kisha sjellë ndër mend fytyrën sot, ose të paktën rrudhat e kryqta delikate të buzëve të ngrohta e të kuqe, por të thara; mirëpo është e kotë, e kotë – megjithëse herëpashere ende e ndiej me turp prekjen e tyre dhe symbyllazin tim të mendjes, në ëndrrën e dhimbjes ku ne bashkohemi me njëri-tjetrin në një mjegull zemërthyese, dhe unë nuk arrij t’ia shoh ngjyrën e syve, ngase shkëlqimi i lotëve ia fundoste bebëzat.
Ajo ishte shumë më e re se unë – jo aq sa Natalia, me shpatullat e bukura të zbuluara dhe vëthët e gjatë gati sa të Pushkinit ezmer; por megjithatë, ekzistonte një kufi i mjaftueshëm për atë lloj romantizmi retrospektiv, që gjen kënaqësi tek imitimi i fatit të një gjeniu të papërsëritshëm (deri në xhelozi, deri në fund, deri në shkatërrim, duke parë sytë e saj gështenjë tek ktheheshin nga biondi i saj Kasio, fshehur pas erashkës me pendë palloi), edhe pse nuk e imiton dot poezinë e tij.
Asaj i pëlqente çka shkruaja unë dhe nuk do të përgjumej, siç bënin gjithë të tjerat, teksa poema e bashkëshortit e kalonte gjatësinë e një soneti. Nëse ajo kish mbetur për mua një fantazmë, edhe unë mund të kem qenë kështu për të: besoj që është tërhequr vetëm nga mjegullina e poezisë sime; por kur e grisi vellon, gjeti në anën tjetër fytyrën e padëshiruar të një të huaji.
***
Siç e di, prej ca kohësh kam bërë ndër mend të ndjek shembullin e udhëtimit tënd fatlum. Ajo më kish përshkruar një xhaxha të saj që banonte, siç thoshte, në New-Jork; ai udhëhiqte ekspedita në një kolegj të jugut dhe na ish martuar me një pasanike amerikane; u kish lindur edhe një vajzë që nuk dëgjonte.
Më thoshte se e kish humbur adresën e tyre prej kohësh, por ca ditë më vonë na u gjet mrekullisht dhe ne u shkruam një letër dramatike, përgjigjen e së cilës nuk e morëm kurrë.
Kjo nuk kishte dhe aq rëndësi, për sa kohë që unë pata siguruar një garanci të fortë nga profesor Lomçenko në Chikago; por diçka kishim bërë për marrjen e dokumenteve të tjera kur nisi pushtimi, ndërsa unë kisha parashikuar se, po të rrinim në Paris, ndonjë bashkatdhetar imi, herët a vonë, do t’i bënte të njohur palës së interesuar disa nga paragrafet e një prej librave të mi, ku argumentoja se, me gjithë mëkatet e saj të rënda, Gjermania kishte shumë gjasa të mbetej përgjithmonë baza e humorit të mbarë botës.
Kështu filluam muajin tonë të tmerrshëm të mjaltit.
Ecnim të shtypur e të shkundur përmes eksodit apokaliptik, në pritje të trenave që niseshin për në vendmbërritje të panjohura, në stacione me emra qytetesh abstraktë, duke jetuar në gjysmerrësirën e stërmundimit fizik; sa më shumë ecnim, aq më e qartë bëhej ajo se çka na shtynte përpara ishte diçka më shumë se thjesht një i metë lidhur me koleksionin e tij të mbeturinave – për të cilat ai ishte simbol i vërtetë; ishte diçka monstruoze dhe e paperceptueshme, një masë pa fytyrë dhe pa moshë e tmerrit parahistorik, që e ndiej ende pas meje deri këtu, në gjelbërimin e pafund të Central Park-ut.
Eh, ajo e luante shumë bukur lojën, me një lloj buzëqeshjeje verbuese. Një herë, megjithatë, krejt papritur filloi të dëneste në një kabinë treni.
“Qenin”, tha ajo, “kemi lënë qenin, s’mund ta harroj qenushin e shkretë.”
Sinqeriteti i dënesjes së saj më habiti, pasi ne nuk kishim pasur kurrë ndonjë qen.
“E di”, tha ajo, “por u përpoqa të përfytyroj që kishim blerë një seter. Pa mendo, tani do të ishte duke qarë pas derës së mbyllur.”
Ne nuk kishim folur kurrë për të blerë ndonjë seter.
Me duar dhe me një shkop, gratë qenë përpjekur të hapnin një varr në anë të rrugës, por toka ishte shumë e fortë; kishin hequr dorë dhe rrinin ulur pranë e pranë, mes lulëkuqeve anemike, paksa larg të ndjerit dhe kokës së tij të kthyer lart. Porse djali i vogël vazhdonte ende të gërmonte e të hiqte dhé, gjersa u pengua te një gur i sheshtë dhe e harroi objektin e punës së tij e, ndërsa u përkul anash, në qafën e tij të hollë u shfaqën gjithë vertebrat. Po ndiqte me habi dhe gëzim mijëra milingona të vogla kafe, që mblidhnin pikla uji, lëviznin tërthorazi, shpërndaheshin në drejtim të vendeve të sigurta në Gard, Aude dhe Drome, dhe Var, dhe Pirenejtë e poshtëm – ne të dy ndaluam vetëm në Pau.
Spanja na u duk shumë e vështirë dhe kështu vendosëm të lëviznim drejt Nice-s. Në një vend të quajtur Faugéres (një ndalesë prej dhjetë minutash), rrëshqita nga treni që të merrja ndonjë gjë për të ngrënë. Kur u ktheva ca minuta më pas, treni ishte nisur dhe një burrë i vjetër rrëmujaxhi, përgjegjës për largimin e tmerrshëm me të cilin u përballa (pluhuri i qymyrtë që shkëlqente në nxehtësinë mes shinave të zhveshura shpërfillëse, si edhe një fetë portokalli e vetmuar mes tyre), ma ktheu egërsisht se, sido që të ishte puna, nuk kisha asnjë të drejtë të zbrisja poshtë.
Në një botë më të mirë do ta kisha gjetur menjëherë vendndodhjen e sime shoqeje dhe do të më drejtonin siç duhej (i kisha të dyja biletat dhe shumicën e parave); në këto kushte përpjekjet e mia me telefon dolën të kota, kështu që pushova së dëgjuari oshëtimën e zvogëluar të zërave që vinin nga larg, dërgova disa telegrame që tani duhet të jenë duke mbërritur, dhe vonë në mbrëmje mora trenin tjetër lokal për Montpellier, më larg nga ku mund të ndalonte treni i saj.
Duke mos e gjetur atje, m’u desh të zgjidhja njërën prej mundësive: të vazhdoja rrugën, ngaqë ajo mund të kish marrë trenin e Marseilles-ës, të cilin unë sapo e kisha humbur, ose të kthehesha pas, meqë ajo mund të ish kthyer në Faugéres. Tashti nuk më kujtohet mirë se cila tangente e arsyetimit tim më udhëhoqi drejt Marseilles-ës dhe Nice-s.
Kërkova mes njohjeve të ndryshme te rusët, që banonin ose ishin shpërngulur në Nice. Dëgjova nga ata me prejardhje çifute që flisnin për të afërmit e tyre të pafat plasur trenave të stërmbushur; dhe fati im i keq, në kontrast me këtë fitonte një pamje irreale, ndërsa rrija ulur në ndonjë kafe të tejmbushur, me detin blu në gri përballë dhe pëshpërimën e tij të thellë pas, që thoshte e rithoshte historinë e masakrave dhe mjerimit, si dhe parajsën gri përtej oqeanit dhe tekat e kapriçot e konsujve të ashpër.
Një javë pas mbërritjes sime, një përtac i veshur thjesht, pasi më njoftoi, më shoqëroi në një rrugë dytësore drejt një shtëpie me njolla të zeza, ku tabela “Hotel” gati qe fshirë nga pisllëku dhe koha; atje, siç më tha ai, kishin gjetur gruan time.
Vajza që më tregoi, ishte plotësisht e huaj për mua, por miku im Holmes u përpoq për ca çaste të na bënte të thonim se ishim të martuar, ndërkohë që miku i saj rrinte dhe dëgjonte me krahët e kryqëzuar në gjoksin e zbukuruar me vizatime.
Përktheu: Irena Çobani
ObserverKult
Lexo edhe:
NABAKOV: TË DUA NGA KOKA TEK THEMBRAT…BETOHEM SE TË DUA SI KURRË ASKËND MË PARË!
NABAKOV: SA MË SHUMË TË DASHUROHESH ME NJË KUJTIM, AQ MË I FUQISHËM DHE MË I ÇUDITSHËM BËHET AI…
Lexo edhe:
NDRE MJEDA: I MBETUNI
Edhè shtâza po gazmohet,
Edhè bari mungullon ;
N’ shênd natyra gjith po çohet,
Veç ti, i mjeri, po gjimon.
Kâng’ e valle tui bashkue
Shênd prei gojet gjithkush qet ;
Veç i vorfni tui dertue
Porsi i huej â n’ gjiní t’ vet.
Tui ankue per t’ zeza t’ veta
Per gjith derë tui lyp’ kerset ;
Per ‘tê t’ dhimtun kerkund s gjeta:
Porsi i huej â n’ katund t’ vet.
Lodh’ e ûnshem, kúr vjen nata,
N’ prêhen t’ nanës me shkue kujton ;
Edhè nana i diq e ngrata,
E kush t’ vorfnin se ngushllon.
Bab’, oh! babë! sa herë ndo ‘j trimit
Do me i thanë tui derdhun lot ;
Po per têne â fjalë trishtimit,
 nji fjalë qi permêndë kot.
Per dhé t’vet tui dalë n’ushtrí
Rrebtë qindroj i jati e diq ;
Sot i vorfni askund nji shpí,
Nji copë buk s e gjên nder miq.
Ah! ti njome, o njome e mjera,
Dit’ e natë qi po vajton ;
Kund nder miq nuk t’ çilet dera,
Kerkush vajin s ta pajton.
Dit’ e natë pá buk e shpí
Shkote i vorfni andej e këndej,
E prei t’ pasunish zotní
Nji fjalë t’mirë kerkush s ja kthej.
Kû ké baben me t’ ndimue ?
Kû ké nanen me derdhë lot?
Tý gjith robi t’ ká harrue,
Kerkush s’do me t’ dalun zot.
Tui rá bórë, tui frye murlani,
Mjet dý vorreve si ‘j lis,
Afer gropës qi vet’ e bâni,
Djali i vorfen u molis.
Afer nanes u shtrue me fjetun,
Afer babës kerkoj pushim ;
Kurrgjâ t’ ngritin s ká me e gjetun,
T’ xét e t’ ftoftë skan me pasë ndrrim.
Me njatà qi veç e dojshin
Trupi i t’ vocerrit pushoj ;
E n’ lumní qi atà po gëzoshin
Shpírti i njomes fluturoj.
ObserverKult
