Yllka Domi apo një Ana Frank shqiptare!
Shkruan: Blerim Valla
Lajmin për vrasjen e ish-nxënëses time Yllka Domi, vetëm 17-vjeçare , ma kishin kumtuar shoqet dhe shokët e saj, poashtu ish-nxënës të mi, menjëherë pas ofensivës së madhe të forcave paramilitare dhe militare serbo-malazeze në Kodrën e Çabratit, në Gjakovë, që zgjati prej 7 deri më 11 maj të vitit 1999.
Isha i tronditur edhe më shumë kur u mor vesh se trupi i saj ishte zhvarrosur për së dyti nga kanibalët sllavë dhe se trupi i saj i njomë, pas gati katër viteve (më 2003) ishte identifikuar, në varrezën masive në Batajnicë të Serbisë.
Lajmin për këtë e kishte dhënë menjëherë pas luftës gazetari i njohur amerikan, Chris Stephen, në gazetën e njohur “The New York Times”, pasi kishte vizituar personalisht Gjakovën, menjëherë pas luftës.
Z. Stephen fill pas kthimit në SHBA, në gazetën prestigjioze amerikane kishte botuar dhe poezinë e Yllkës me titull “Kënga e pranverës”. Fotoreporteri Fred R. Conrad jep fotografitë, kurse gazetari Chris Stephen shkruan në gazetën e njohur “ The New York Times Magazine ” për vdekjen në rrugën “ Mazllum Shasivari”:
“Pas valës së parë të plaçkitjeve, djegieve, përdhunimeve, shkatërrimeve dhe vrasjeve, ka pasuar e dyta prej 7 deri më 11 maj. Poeteshën e re e heshtën përgjithmonë. Kur kishte filluar ofensiva e majit, Yllka, e cila më herët mezi i kishte shpëtuar përdhunimit prej ushtarëve dhe policëve serbë, kishte ikur bashkë me babanë dhe me një grup burrash në pyjet e Çabratit. Kishte vdekur në mal. E kishin kapur rafalet e automatikëve. Trupin e kishin marrë romët, që ato ditë bënin varrimet masive. Ishte hedhur në varrezë masive dhe më pas ishte zhvarrosur sërish, mbase për të shkatërruar dëshmitë e krimeve të luftës. Nuk ishte gjetur më. Mbesa e shkrimtarit të ndjerë Kasim Domi, Yllka, tashmë ishte shkrimtare dhe poeteshë e pranuar, por pjesa më e madhe e punës së saj ka humbur kur shtëpisë i ishte vënë zjarri.
Një poemë që kishte shpëtuar mban emrin “Kënga e Pranverës”:
“Nuk do të jemi bashkë,
jetërave tona po u afrohet fundi.
Nuk do të njihemi,
bashkë nuk do të takohemi,
do të derdh lot,
duhet ta dish se nuk ka shpresë më për mua,
e kam dashur shpirtin tënd më tepër se veten.
Shkrova për ty kujtimin
që të mund të gjesh prehje.”
(Botuar në gazetën “The New York Time Magazine” nga Chris Stephen, i cili që ditët e para të çlirimit më 1999, u gjend në Gjakovë. Gjatë vizitës kërkonte në shtëpinë e djegur të Yllkës fletore e dorëshkrime e saja të padjegura.)
Dhe sot kur jane mbushur 25 vjet nga vrasja barbare e saj, kur lulet e majit kanë mbuluar varrin e saj (nuk e di por për herë të parë ndjehesha disi ndryshe, më i qetë para një varri mbase duke ditur se më në fund e dija unë dhe të tjerët se ku prehet trupi dhe shpirti i Yllkës), kujtimet më kthejnë para shumë viteve kur Yllka si nxënëse 10-12 vjeçare vinte me fletoren e saj përplot poezi dhe kërkonte mendimin tim për poezitë e saja duke insistuar të merrte pjesë edhe në orët e shumta letrare që organizoja në atë kohë në shkollën “Mazllum Këpuska” në Gjakovë.
Dhe Yllka, mbesa e shkrimtarit të njohur gjakovar, Kasim Domi (i cili kishte përjetuar edhe Goli Otokun), poezinë e kishte si ajrin, si jetën, si ujin, si bukën dhe nuk ndalej së shkruari. Talenti dhe puna e saj e vazhdueshme e kishin bërë atë një poete të pranueshme në qarqet letrare të qytetit, duke u shpërblyer me disa çmime letrare nga klubi letrar “GJ. N. Kazazi”. Por, të gjitha krijimet letrare të Yllkës bashkë me ditarin e saj ishin djegur bashkë me shtëpinë e saj nga barbarët serb në pranverën e ’99 të. Atë e vranë ( me snajper) një vajzë të mitur por nuk mundën ta vrasin kurr shpirtin dhe poezinë e saj për dashurinë, lirinë , rininë, atdheun, jetën, vdekjen… Po, edhe për vdekjen , sepse disi ajo kishte parandjenjë fatin e saj , se do të vdesë , e kjo më së miri del në poezinë e saj të fundit , për të gjallë “Ti fluturon me dallëndyshet”.
Dhe tek pas vdekjes, më 2001, ishte po ky titull në krye të përmbledhjes, me poezi të Yllkës, që u botua nga “Lidhja e Gruas Shqiptare të Kosovës” dhe falë punës së madhe të shkrimtarit Agim Byci i cili arriti të mbledhte poezitë e saja nga shoqet, pastaj poetes së njohur Flora Brovina, shokët, mësimdhënësit dhe të afërmit e Yllkës. Amaneti i saj i fundit e kishte lënë m’u në këtë libër.
Kurse në vitin 2002, klubi letrar ” Gj . N . Kazazi ” botoi librin tjetër kushtuar Yllka Domit , me titull “Një yll i pashuar ” , i cili përmban mbresa e kujtime nga miqtë dhe të njohurit e saj, pastaj krijime kushtuar asaj, si dhe disa poezi të pabotuara deri atëherë të Yllkës, të gjitha këto të mbledhura nga shoqja e saj Zana Bakalli, botuar nga klubi letrar “Gj. N. Kazazi” .
Poezitë e Yllka Domit, u dogjën nga paramilitarët serb bashkë me shtëpinë e saj, kurse ditari qe e mbante me vehte gjatë luftës, u zhduk sikurse edhe trupi i saj. Dhe për të githa këto Yllka lirisht mund të quhet një Ana Frank shqiptare!
Ajo kishte sens për poezi, për aktrim, për vallëzim, recitim, e mbi të gjithja ishte një princeshë e poezisë dhe e bukurisë. Për nder të saj , grupi letrar në gjimnazin “Hajdar Dushi” të Gjakovës, ku Yllka, deri para vdekjes, vijonte mësimet në vitin e tretë, mban emrin e saj. Për Yllka Domin, si poete shumë e talentuar dhe e cila premtonte shumë, pastaj si nxënëse dhe aktiviste e shumë fushave të artit dhe të kulturës, për virtytet dhe shembëlltyrën e saj, pastaj për familjen e poetes dhe martires Domi, e cila bashkë me prindërit e saj kishin dhënë ndihmesë të madhe për luftëtarët e lirisë në Kodrën e Çabratit, në Gjakovë, mund të ëgjosh nga të gjitha anët e qytetit të Gjakovës, vetëm fjalët më të mira.
Ishte ideja e autorit të këtyre rreshtave (Blerim Valla) që në shenjë nderimi për këtë poete të re shumë të talentur, qyteti dhe bota letrare në Gjakovë ta themeloj një çmim letrar me emrin e saj, çmim i cili do t’i jepej për çdo vit krijueseve të reja për krijimtarinë e tyre poetike. Kjo iniciativë u mirëprit dhe hasi në mirëkuptim të plot nga qarqet letare të Gjakovës, sidomos nga shkrimtari dhe përkthyesi Agim Byci, nga anëtarët e tjerë të klubit letrar dhe sidomos nga poetesha, mikja dhe bashkeluftetarja e Yllkes, znj. Shkendije Hoda. Dhe në mitingjet e organizuara deri më tani pas luftës, sikurse që është aktiviteti letrar në Kosovë, Mitingu i Poezisë, që mbahet çdo vit në Gjakovë, ky çmim, në bashkëpunim me klubin letrar “Gj. N. Kazazi” nga Gjakova, deri tani iu është ndarë poeteshave Abetare Domit, Gentiana Muhaxherit, Xhevahire Izmakut, Ana Koves, Migena Arllatit, e shumë të tjerave.
Ndonëse qysh në vitin 2002, libri me poezi i Yllka Domit “Fluturimi i fundit me dallëndyshet “, është përkthyer në anglisht dhe në gjermanisht nga Agim Byci, edhe sot e kësaj dite në mungesë të përkrahjes materiale ky libër nuk është botuar ende. Mbase një ditë do të gjendet ndonjë mundësi apo ndonjë donator, dhe ky libër ta sheh dritën e botimit. Ky do të ishte nderi më i madh që qyteti i Gjakovës do t’i bënte Yllka Domit.
Yllka iku por, na la vlerat e vërteta prej njeriu dhe prej poeteje. Tek eci majë Çabratit duke kujtuar Epopenë e lavdishme të Çabratit dhe tek shkruaj këtë përkujtim për ish-nxënësen time, më kujtohen vargjet e fundit të shkruara nga Yllka Domi, “Nuk dua përmendore”. Ti Yllka Domi me veprën tënde e ngrite përmendoren e lirisë!
Yllka sot mungon por nuk mungon poezia e saj dhe gjenerata e saj, simbol i së cilës ishte ajo vetë. Ajo me poezitë e saja , sot flet në emër të të sakrifikuarve që u kthyen nga burgjet serbe dhe të atyre që janë të zhdukur.
Do të përkujtojmë Yllka Domin, një vajzë të bukur, që donte të hynte në jetë me poezi, me guxim dhe me atdhedashuri. Ajo do të mbetet një yll i Kosovës, që do të shndrit gjithmonë. Yllka Domi tashmë është bërë simbol i qëndresës dhe i pavdekësisë.
Biografia e Yllka Domit
Yllka Domi u lind më 18.08.1982, në Gjakovë. Pas kryerjes së shkollës fillore, u regjistrua në gjimnaz. Klasën e tretë të gjimnazit nuk arriti ta përfundonte. Emri i Yllkës filloi të bëhet i njohur që nga mosha 12-vjeçare me vjershat e botuara në “Zog mëngjesi” dhe pastaj në revistën ”Gjimnazisti”.
Ishte nxënëse e shkëlqyeshme. Kishte prirje për poezi, por i pëlqente edhe arti, muzika, vallëzimi dhe aktrimi. Si valltare mbeti i paharrueshme me rastin e festës së shkollës, kur shkëlqeu në vallen “Shota”, e cila u dha disa herë edhe në shkollat e tjera. Si aktore i ra menjëherë në sy aktorit Sylejman Lokaj, i cili e përgatiti shfaqjen “Romeo dhe Gjulieta”, e cila për shkak të luftës mbeti pa u shfaqur.
Dallohej edhe si recitatore. Në bazë të shënimeve të autorit te ketyre rreshtave (Blerim Valla) që ishte shpesh kryetar jurie me rastin e manifestimeve letrare e kulturore, por edhe të shokëve e shoqeve të saj, si Yllka, Albina, Gentiana, Zana e të tjerë, fitoj çmimin e dytë me poezinë “Ti fluturon me dallëndyshet ”, me rastin e festës së Flamurit me 28 Nëntor 1998, ndërsa të dytin në orën letrare të quajtur “Pranvera e poezisë”, të mbajtur më 2 prill 1997, me poezinë “ Lotët ”, dhe me rastin e fillimit të vitit shkollor më 13.10.1997 me poezinë “Çfarë dëshiroj ”, e cila nuk gjendet.
Anglishten e dinte, dhe meqë kishte dëshirë ta lexonte Bajronin në origjinal, ndoqi kurset e gjuhës angleze. Kur policët ia vunë zjarrin shtëpisë, u dogj gjithçka, edhe përmbledhja me poezi që e kishte në dorëshkrim. I mbetën vetëm dy fletoret e vogla, që i mbante në xhep kudo që ikte nga zjarri dhe nga plumbat e armikut. Këto dy fletore, thonë prindërit, i kishte si bukë, i ruante si sytë e ballit, i bante me vete dhe kujdesej si për foshnjën, që kur të çliroheshim, t’i publikonte. Njëra ishte me poezi, kurse tjetra përmbante ditarin e ditëve të tmerrit e të ferrit. Për fat të keq, edhe ato u zhduken bashkë me trupin e saj. Tragjedi e shumëfishtë ! Gjaksorët e vranë edhe atë, edhe poezitë, edhe ditarin. I vranë tri dëshmitë e mëdha kundër veprimeve të tyre kriminale: ndaj njeriut, letërsisë dhe historisë. E vranë shpirtin poetik madhor të nj╒ vajze të mitur !!! E vranë një Ana Frank shqiptare.
Ajo u bë pjesëtare e Brigadës 137 “Gjakova” të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës gjatë luftës së vitit 1999. Yllka u vra më 7 maj 1999 nga një snajper serb gjatë Betejës së Çabratit, e cila po zhvillohej në mes të forcave të UÇK-së dhe ushtrisë serbe. Pas identifikimit të eshtrave nga ekspertët e mjekësisë ligjore, Yllka Domi u rivarros me 23 dhjetor 2003, në kodrën e Çabratit në Gjakovë. Yllka Domi është shpallur dëshmore e kombit. Poezitë e Yllkës, kushtuar dashurisë ndaj jetës, lirisë dhe vdekjes, janë të njohura e të vlerësuara lartë nga kritikët lertrar dhe lexohen nga breza të ndryshëm.
Dy ditë para vdekjes, më 5 maj 1999, Yllka, 17-vjeçare, shkroi vargjet e saj të fundit:
“Amanet ju le nëse nuk pritoni,
Të ma shkruani emrin në rërën e detit,
Dhe dy vargje mi shkruani me shkrimin e saj,
Në krahët e valëve të ketë epope të pambaruar,
Dhe arena e kafazit të jetë e hapur.
Përmendore nuk dua…!
Nëse në kurrizin e qytetit gjeni një shkop,
Vendosni afër kokës sime.”
ObserverKult
Lexo edhe:
