Kishte zbardhur një mëngjes i vërtetë fundmaji, qielli qe i lartë e i kthjellët dhe era e ngrohtë i frynte në supe Robert Xhordanit. Bora po tretej me shpejtësi dhe ata po hanin sillë. Për çdo njeri, kishte nga dy sanduiçe të mira me mish e me djathë të dhirtë dhe Robert Xhordani kishte prerë copa të trasha qepe me thikën e xhepit dhe ia kishte vënë nën thelën e mishit e të djathit, midis rrygjeve të bukës.
-Do të bjerë era qepë tejmatanë pyllit, gjer te fashistët, -i tha Agustini me gojën plot.
-Më jep calikun e verës të shpëlaj gojën, -tha Robert Xhordani, që e kishte vetë gojën plot me mish, me djathë, me qepë dhe me bukë.
Kurrë s’kishte pasur kaq uri dhe e mbushi gojën me verë, që kishte marrë paksa erë katrami nga lëkura dhe u gëlltit. Pastaj piu edhe një gllënjkë tjetër, me calikun të ngritur që currili i verës t’i binte drejt e në grykë; caliku i ngritur takonte në halat e pishës, që maskonin mitralozin dhe koka, e kthyer prapa, për ta liruar grykën që vera të shkonte poshtë u mbështet në degët e pishës.
-E do këtë sanduiçin tim?- e pyeti Agustini, duke ia zgjatur nga ana tjetër e mitralozit.
-Jo. Faleminderit. Haje vetë.
-Mua s’më hahet. S’jam mësuar të ha mëngjes.
-Me gjithë mend s’e do?
-Jo, pra. Merre.
Robert Xhordani e mori, e vuri në prehër dhe nga xhepi anësor i xhaketës, ku mbante granatat, nxori një kokërr qepë dhe hapi thikën ta priste. Ia qëroi një lëfore të hollë, që ishte bërë pis në xhep, pastaj preu një fetë të trashë. Një pjesë e qepës së prerë i ra nga dora, po ai e mori, e palosi dhe e vuri në sanduiç.
-Gjithmonë ha qepë në mëngjes ti?- e pyeti Agustini.
-Kur gjej.
-Kështu hanë të gjithë andej nga ju?
-Jo, -tha Robert Xhordani. –Atje të shohin shtrembër, po të hash qepë.
-Ashtu thashë edhe unë, -tha Agustini. –Se Amerika është vend i qytetëruar.
-Ç’ke ti me qepën?
-E kam me erën. Asgjë tjetër. Ndryshe qepa është njëlloj si trëndafili.
Robert Xhordani i buzëqeshi me gojën plot.
-Si trëndafil, -tha ai. –Sa mirë e the. Trëndafili është trëndafil e është qepë.
-Qepët po të bien në kokë, -i tha Agustini. –Hap sytë.
-Qepa është qepë, është qepë, -tha plot gaz Robert Xhordani dhe me vete tha, guri është gur, është shkëmb, është zall.
-Shpëlaje gojën me verë, -i tha Agustini. –Shumë njeri i çuditshëm je ti , Inglès. Je krejt ndryshe nga ai dinamitvënësi, që kishim herën e fundit.
-Vetëm një gjë kemi ndryshe.
-Pa hë, thuaje,
-Unë jam gjallë, ai vdekur, -tha Robert Xhordani.
Pastaj: Ç’paske kështu? mendoi ai. Kështu flitet? Hëngre një kafshatë dhe erdhe në qejf? Ç’është kështu me ty, u dehe, me qepë? Kaq e paske çmuar, vërtet? Vërtet që s’e ke çmuar shumë, jo, tha me vete. Deshe t’i japësh një kuptim, por s’ia dole dot. As mos u lodh të gënjesh në këtë pak kohë, që të ka mbetur.
-Jo, tha ai, tashti me seriozitet. –Ai tjetri kishte hequr shumë.
-Pse, ti jo?
-Jo, tha Robert Xhordani. –Unë jam nga ajo farë, që nuk vuajnë shumë.
-Edhe unë, -i tha Agustini. –Ka në botë nga ata, që vuajnë dhe nga ata, që s’vuajnë. Unë vuaj fare pak.
-Më mirë ashtu, -ia bëri Robert Xhordani dhe e ngriti prapë calikun e verës. –Dhe me këtë edhe më pak.
-Unë vuaj për të tjerët.
-Ashtu e kanë të gjithë njerëzit e mirë.
-Por shumë pak për vete.
-Ke grua?
-Jo.
-As unë.
-Por tashti ke Marien.
-Po.
-Çudi si vjen puna, -tha Agustini. –Që kur erdhi me ne nga treni, Pilari e ka ruajtur prej nesh gjithë egërsi e frikë, sikur të ishim në kuvend karmelitësh. S’ta merr mendja me sa rreptësi e ruante. Por me të ardhur ti, ta dha menjëherë si dhuratë. Ç’i thua kësaj ti?
-S’ishte ashtu, jo.
-Po si qe, pra?
-Ma la në kujdes.
-Ta la në kujdes që të joder me të gjithë natën?
-Ashtu deshi fati.
-Kësaj i thonë të kujdesesh për tjetrën, ë?
-Pse s’ju duket se njeriu mund të kujdeset për tjetrin edhe ashtu?
-Mirë e ke ti, por atë lloj kujdesi mund t’ia siguronim edhe ne të tjerët.
-Më mirë i lëmë këto fjalë, -tha Robert Xhordani.
Unë e dua me gjithë mend.
-Me gjithë mend?
-Më gjë serioze se kjo, që ju them, s’ka tjetër në botë.
-Po ma vonë? Pasi të mbarosh punë me urën?
-Do ta marr me vete.
-Në qoftë ashtu, -tha Agustini, -mbaje dhe paçi fat dhe asnjë të mos flasë më.
Ai ngriti calikun e verës dhe piu mirë e mirë, pastaj ia kaloi Robert Xhordanit.
-Edhe diçka, Inglès, -tha ai.
-Folë.
-Edhe unë e kam dashur shumë.
Robert Xhordani i vuri dorën në sup.
-Shumë, -tha Agustini. –Shumë. Shumë më tepër se ç’mund të merret me mend.
-E marr me mend.
-Më ka lënë një mbresë, që s’shlyhet kurrë.
-E marr me mend.
-Dëgjo. Po të flas me shumë seriozitet.
-Thuaje.
-Ta dish që as e kam prekur as kam pasur të bëj gjë me të, por për ta dashur e dua sa s’ka më. Pra, Inglès, mos luaj me të. Dhe mos kujto se, meqë fle me ty, është kurvë.
-Do ta kem kujdes.
-Të besoj. Edhe diçka tjetër. Ti s’mund ta dish se sa e mirë do të ishte kjo vajzë, sikur të mos kishte qenë revolucioni. Pra, dije se ke përgjegjësi të madhe. Se kjo ka vuajtur shumë. Ajo s’është si ne.
-Do ta marr për grua.
-Jo. Atë jo. Atë s’është nevoja ta bësh tashti në mes të revolucionit. Por…-ai uli kokën, -më mirë ashtu.
-Do ta marr për grua, -tha Robert Xhordani dhe, tek foli ashtu, ndjeu që diçka i zuri grykën. –E dua shumë.
-Pastaj, -i tha Agustini. –Kur ta kesh më të volitshme.
Kryesorja është qëllimi.
-Qëllimin e kam.
-Dëgjo, -i tha Agustini. –Unë sikur po flas tepër për një punë, që s’kam të drejtë të ndërhyj. Po, ke njohur shumë vajza këtu?
-Ca.
-Kurva?
-Ca s’ishin kurva.
-Sa.
-Disa.
-Ke shkuar me to?
-Jo.
-E sheh pra?
-Po.
-Desha të të them këtë që Maria nuk e bën nga mendjelehtësia.
-As unë.
Po ta dije se ti e merr me të lehtë vajzën, unë do të kisha vrarë mbrëmë, kur qe shtrirë me të. Se këtu nga ne bëhen shumë vrasje për këtë punë.
-Dëgjo, or mik,-i tha Robert Xhordani. –Ti e kupton se, për mungesë kohe, u kemi rënë shkurt shumë gjërave. Pra, s’kemi kohë. Se nesër do të kemi luftë. Për mua kjo s’është gjë e madhe. Por për Marien dhe për mua kjo do të thotë që gjithë jetën ta përmbledhim në këtë pak kohë.
-Vetëm një ditë e një natë është shumë pak, -tha Agustini.
-Ashtu është. Por kishim edhe ditën e djeshme dhe natën e shkuar dhe një natë më parë.
-Dëgjo, -i tha Agustini. –Po deshe ndihmë.
-Jo. Punët i kemi mirë.
-Po deshe të ndihmoj me ndonjë gjë për ty a për kokëqethurën…
-Jo.
-Mirë e ke, s’ka ç’bën njeriu për shokun.
-Për të pasur ka, shumë.
-Çfarë?
-Pavarësisht se çfarë mund të ndodhë sot e nesër në luftim, ki besim te unë dhe të bindesh edhe kur urdhrat të të duken gabim.
-Besimin tim e ke. Që nga mënyra si veprove me kalorësit dhe si e largove kalin…
-Këto s’janë gjë. Ka rëndësi që ti ta kuptosh se ne punojmë bashkë për të njëjtën gjë. Për të fituar luftën. Po s’e fituam, gjithë të tjerat janë kot. Nesër kemi diçka me rëndësi të madhe. Me rëndësi vërtet të madhe. Do të kemi edhe luftime. Por në luftim duhet disiplinë. Sepse shumë gjëra s’janë ashtu si duken. Displina duhet të mbështetet në besim të plotë.
Agustini pështyu përdhe.
-Maria dhe këto gjëra janë shumë larg njëra-tjetrës, -tha ai. –Ti me Marien të përfitoni sa të mundeni nga koha që keni si njerëz. Po të keni nevojë për ndihmën time, mua më keni gati. Dhe sa për punën e nesërme, do të të bindem verbërisht. Po të jetë nevoja të vdes për aksionin e nesërm, do të shkoj drejt vdekjes me gëzim e me zemër të lehtë.
-Ashtu ma ndillte zemra, -tha Robert Xhordani. –Po, tashti që ma the vetë gëzohem më shumë.
-Dua të të them edhe diçka, -tha Agustini. –Ai atje lart, -dhe ia bëri me dorë drejt Primitivos, -është burrë i besës. Pilari është shumë, shumë më tepër nga ç’ta pret mendja ty. Edhe plaku Anselmo. Edhe Andrea. Edhe Eladio. Është shumë i heshtur, por i sigurt. Edhe Fernando.
Nuk e di se ç’mendon ti për të. Vërtet që është i rëndë plumb, i ngathët si kau në zgjedhë, por, po qe për të luftuar e për të t’u bindur, është burrë, muy hombre! Ke për ta parë vetë.
-Atëherë qenkemi me fat.
-Jo. Kemi dy pika të dobëta. Ciganin dhe Pablon. Por njerëzit e El Sordos janë më të mirë se ne, aq sa ne jemi më të mirë se një kapicë kakërdhish.
-Mirë i paskemi punët.
-Po, -tha Agustini. –Por, po të ishte për mua, më mirë sikur t’i jepnim fund që sot.
-Edhe mua ashtu më duket. Punë për të mbaruar është.
Por ç’e do që s’bëhet sot.
-Do ta kemi pisk thua?
-Ndoshta.
Por ti Inglès, tashti je shend e verë.
-Ashtu jam.
-Edhe unë. Me gjithë këtë punën e Maries.
-E di pse?
-Jo.
-As unë. Ndoshta që nga dita është e bukur.
-Kush e di? Ose ndoshta nga që do të bëjmë aksionin.
-Mirë e ke, -i tha Robert Xhordani. –Por jo sot. Dhe mbi të gjitha duhet të mos ndodhë asgjë sot. Sot të mos bëhet.
Në këtë fjalë e sipër ai dëgjoi diçka. Qe një zhurmë e largët, që u ndie mbi fëshfërimën e butë të erës së ngrohtë nëpër drurë. Por ai s’qe i sigurt, ndaj vuri vesh me gojën hapur dhe ngriti sytë nga Primitivo. Iu bë sikur e dëgjoi prapë, por i shpëtoi. Era po frynte nëpër pisha dhe tashti Robert Xhordani u tendos i gjithë të dëgjonte. Pastaj ia zuri veshi përsëri të njëjtin tingull të lehtë bashkë me erën.
-Për mua s’ka asgjë tragjike, -dëgjoi që po thoshte Agustini. –Gjë e madhe fundja edhe pse s’do ta kem Marien. Ja, do shkoj prapë me kurva si kam shkuar gjithë jetën.
-Sh-sh-sh, ia bëri ai, me veshin ngrehur, shtrirë mënjanë, me kokën të kthyer matanë. Agustini vështroi befas nga ai.
–Què pasa?-e pyeti.
Robert Xhordani vuri gishtin në buzë dhe vazhdoi të mbante vesh. Ja tek po vinte përsëri. I dobët, i shuar, i mekët, i thatë e i lagët. Por tashti s’mund të gabonte më.
Ishte kërcitja e saktë, krakëllitëse, si rrapëllimë mitralozi.
Vinte nga larg, sikur po hidheshin bateri pas baterie me fishekzjarre në miniaturë, diku, në një largësi gati të pakapshme për veshin.
Robert Xhordani vështroi përsëri lart nga Primitivo, që tashti kishte ngritur kokën, me fytyrë të kthyer nga ata, me dorën kupë prapa veshit. Kur Robert Xhordani vështroi nga ai, Primitivo ia bëri me shenjë në drejtim të malit tutje.
-Po luftojnë te El Sordo, -tha Robert Xhordani.
-Ngrihemi t’u ndihim, -tha Agustini. Të mbledhim njerëzit. Vamonos.
-Jo, -tha Robert Xhordani. –Ne do të rrimë këtu.
*Fragment i shkëputur nga romani i Ernest Heminguej: “Për kë bie kambana”
Përktheu: Pavli Qesku
Përgatiti: ObserverKult
—————-
Lexo edhe:
