Anton Pashku është autor i disa vëllimeve me tregime: Tregime (1961), Një pjesë e lindjes (1965), Kulla (1968), Kjasina (1973), Lutjet e mbrëmjes (1978). Ai ka shkruar dy drama: Sinkopa (1969), Gof, 1976 dhe romanin Oh (1971).
Romani i tij “Oh” me të drejtë konsiderohet një nga vepra më të mira të letërsisë sonë.
ObserverKult në vazhdim ua sjell një fragment nga ky roman:
Heshtëm. Dhe në heshtje, afër meje, ajo kish zanë të sajojë nji piramidë prej ranës.
Kurse unë nuk bajsha gja. Ndëgjojsha cinxëritjen e gjinkallës së strukur në shqopën mbrapa nesh. Pos saj, nuk ndëgjohej asgja tjetër…
Madje, tash, nuk ndëgjohej as zhumhuri sado i vogël i valëve të liqenit artificial. Së paku, unë nuk ndëgjojsha kurrfarë zani; tanë natyra dukej se kishte mbetë pa gojë, memece, e shurdhët. Asgja nuk pipëtinte: gjethet lëvizshin, por nuk shushurisshin; bjeshkëve u qepej fryma, por nuk ushtojshin; degët e lisave qindvjeçarë thyheshin, por nuk ndëgjohej rrënkllima e tyne; shkambijt coptoheshin dhe gurët teposhtë malit rrëkëlleheshin, por nuk ndëgjohej zhabllima e tyne. Por ndëgjohej cinxëritja monotone e gjinkallës, kanga e saj e mërzitshme nga ajo shqopë mbrapa nesh.
Vetëm ajo ndëgjohej. Asgja tjetër. Dhe në atë qetësi flakronte faqja e zhubravitun e liqenit të vogël artificial, dhe në atë qetësi vazhdojshin me vizllue eshtnat e skeleteve të coptuem të rrezeve të diellit apo, ndoshta, në atë qetësi vazhdojshin me vizllue ashtu peshqit. Kurse nëpër atë vizllimë, atje diku matanë, në bregun kundruell nesh, e ajgtojsha nji shkamb, dhe ai shkamb më duket si torzo i lashtë posa i nxjerrun prej dheut, torzo disi poroz që dukej si të ishte tue u mundue të mos bjerë në valët e liqenit artificial.
E dikur, papritmas, u ndëgjue edhe njiherë pingrima e atij zogu; dhe tash më bahej se i ndëgjojsha flatrat, dhe tash më bahej se e ndëgjova fërfërimën e flatrave të atij farë zogu, por syni im, as këtë herë nuk e pa mbi liqe. Pingrima, shumë ma tepër se herën e parë, e grisi qetësinë hovshëm dhe, për disa çaste, mbet mbi liqe, drodhi ajrin, fuqishëm e drodhi ajrin, ndërsa mue më shkuen disa palë krahnezë.
Edhe pse u mundova ta diktoj atë zog, unë, siç thashë, nuk e pashë, por edhe pse nuk e pashë, më qe tiposun, nuk e di pse më qe tiposun në mendje, se edhe sikur ta shihsha, nuk do të më dukej i bukur. Në të vërtetë, isha shumë i sigurtë se ai zog nuk ishte zog i bukur, sepse pingrima që të trishton, e ajo pingrimë më trishtoi pamasë, nuk mund të jetë pingrimë e ndonji zogu të bukur.
Por, pokështu më qe tiposun, e gjithashtu nuk di pse më qe tiposun në mendje, se ai zog që nuk shihej askund, ishte i bardhë- pa asnji pupël të zezë, ose krejt i zi-pa asnji pupël të bardhë; më ishte mbushë mendja se ai farë zogu nuk mund të ishte i larmë. Sidoqoftë, krejt i bardh ose krejt i zi, pingrima e tij e laknoi heshtjen.
E kur treti edhe kjo pingërimë e atij zogu, dhe kur natyra më dukej përsëri memece, e shurdhët, e pashë, atje dikah matanë, andej kah shkambi pakëz poroz në trajtën e nji torzoje të lashtë posa të nxjerrun nga dheu, nji plim sorrash; sorrat, nuk vonuen, u larguen prej shkambit pakëz poroz, u përhapën mbi liqe dhe, nga se ishin shumë, orëpremet, e nxinë qiellin, e zunë diellin, por kjo valle e sorrave zgjati pakë, sepse mandej ikën, ikën dhe ranë e u fshehën në shpinën e malit, kështu që tash, përsëri, flakronte liqeni, kështu që tash, përsëri, ndëgjohej vetëm frymëmarrja e femnës afër meje, dhe gjinkalla e strukun në atë shqopë, mbrapa nesh; femna rrezitej në heshtje, dhe në heshtje sajonte piramidën e saj prej ranës.
Shkuen…Humbën në mal…-thashë tue u çuditë me fjalët e mia që i shqiptova me shumë vështirësi; gjuha m’ish trashë aq shumë sa njimend habitesha si mund ta zente kjo grimë gojë e ime tanë atë tulë.
Ajo nuk u gjegj, por lëvizi; përpiqej me e rrasë krahnorin e vet thellë e ma thellë në ranë.
-Rrërr, rrërr, rrërrrrrrrr!-bana.
-Çfarë tingulli!
Ajo nuk u gjegj; e palueme në ranë, disi mallëngjyeshëm, shikonte piramidën e saj në ndërtim e sipër, piramidën prej ranës.
-Hej, a e ndjeve?- e pyeta tue dashtë t’ja kujtoj pingërimën e atij zogu. Por, as këtë herë nuk u gjegj. Vazhdonte ta rraste krahnorin e saj në ranë, tue shikue piramidën.
-Hej, -i thashë edhe njiherë,-a e ndjeve atë muzikë diagonale?
-S’po të marr vesh çka po thue!-tha shpejt dhe tash u përpush disa herë në ranë.
-Paj, a e ndjeve atë muzikë diagonale?
-Diagonale?-tha dhe heshti nji copë herë; luente kryet e rrudhte ballin e saj të gjanë.-E pse bash diagonale?
-Po çfarë qe, pra? Mos vertikale, apo ndoshta horizontale?
-Kurrfare.
-Kurrfare?! Kështu po thue pse qe pa pare?
-Jo pse qe pa pare, po pa çapare.
-Hëm, pa çapare? Hëm…
Deshta me ja zanë shikimin, por nuk munda, sepse shikimi i syve të saj kërkonte diçka nëpër ranë. Ajo tha ngutshëm:
-Po, po, kurrfare, pse qe pa çapare.
Kështu po thue ti.
-Po, unë po them kështu, po ti?
-Unë thashë.
-Mirë, po çka the?
-Thashë. A nuk dëgjove, a kaqë shpejt harrove!
-Unë jo, po ti.
-Unë? Po çka?
-Harrove?!
-Harrova?! Po çka harrova?
-Eh, unë kujtova…
-Se më idhnove pse harrova!
-A njimend harrove?! …A të thashë…
Ah, si njiherë nuk u turpnove…
-Po pse të turpnohem kur unë, fjala vjen, nuk jam as nudist?
-Nuk di a je nudist, por e di se je gisht!
-Gisht?!
-Kur je gisht, je edhe bisht!
-Po shoh: nuk je tue qeshë, por je tue ngjeshë. Vetëmse, a di ti çka mund t’i baj asaj pjate farfuri me ato dy kokrra zerdeli?
-Paj, ndoshta s’i kam vetëm dy kokrra zerdeli në pjatën time farfuri.
-Le të jenë edhe tri, të baj për mos m’u gëdhi!
-Sa për kaq ti je i zoti, këtë e di.
Ajo vazhdoi të përpushej në ranë. E shihsha tue rrasë sa mundej krahnorin në ranë dhe s’dijsha pse e rraste krahnorin në ranë, pse e shtynte ranën bash me krahnor.
Ndoshta e shtynte me krahnorin e saj të butë për të mundë me veprue ma shpejt me dorë, ma shpejt me duer: para syve të vet e sajonte atë piramidë, e cila, nga ajo pozitë, sigurisht i dukej e madhe.
-Ti mendon se ke të drejtë…
-Me ja prishë ranës qetësinë?
-Jo, po mue. Ti mendon se ke të drejtë…
-Që piramida ime të ngritet përpjetë…
-T’i lamë shpotitë!
-Pse, a mos po të humbin dhitë?!
-Ah!
-E pse s’thue: oh!
-Of!
-Mblidhi mendët e mos fol përçart: ti harrove, andaj u turpnove. Po ç’faj, më kallxo, ç’faj kam unë e gjora pse ty nuk të tremben ato sorra?!
-Kurse ty të paskan trembë. Po unë moj boboreshë kam kujtue se je pak ma burrneshë.
-Ndoshta s’jam burrneshë, por diç prej meje po reshë!
-Bre!
-Dre!
-Eh, moj bobla e mjerë!
-Eh, or bobol i gjorë!
-Po ti nuk je as shi as borë!
-Jam ajo që mbaj, së paku, ranë në dorë!
-Ti, shkurt, ndoshta nuk je as gjizë.
-As që due me qenë gjizë. Due me qenë kizë.
-Kurr s’kam dashtë me qenë kizë.
Po bizë?
-Unë?
-Vetë më ke thanë.
-Unë?…Bizë!…Kurr nuk të kam thanë.
-Paj vetë më ke kallxue… …
-Që bizë me qenë të kem lakmue?
-Hajt, pash nderin, po ti paske harrue!
-Njimend, po thue?
-Lum për mue, me ke duhet me mejtue!
A mos e ke me mue?
Ani, qofsh bekue.
-Amen.
Dhe, heshta. Ajo, tash, lëmonte faqet e piramidës së saj prej ranës, të cilën e ngrihte para syve të vet. Kurse unë u shtrina dhe kryet e palova, e palova kryet pranë atij grumbulli të ranës.
*Fragment i shkëputur nga romani “Oh” i Anton Pashkut
Anton Pashku lindi më 8 janar 1937 në Grazhdanik, një fshat afër Prizrenit dhe vdiq më 31 tetor 1995 në Prishtinë.
Pashku punoi gjatë jetës së tij në gazetën “Rilindja”, duke filluar si gazetar dhe më pas u bë redaktor i rubrikës së kulturës në këtë gazetë. Pastaj ai u bë redaktor tek shtëpia botuese “Rilindja”.
Në vitin 1955, ai filloi të botonte shkrimet letrare.
E përgatiti: K.B.- ObserverKult
—————–
Lexo edhe:
