Rikthimi tek rrënjët është pjesë e pandarë e secilit njeri, të gjithë herë pas here përpiqemi të rikthehemi pas qoftë edhe me kujtimet tona, ndërsa të tjerë përpiqen të shkojnë më tej, të hulumtojnë e të kërkojnë se cilat kanë qenë idetë, kultura, traditat, ritet madje edhe ushqimet që na përfaqësonin dikur e që me kalimin e kohës janë zbehur e deri zhdukur.
Elektra Haxhia Çapaliku ka hulumtuar pikërisht gastronominë shqiptare shkodrane e jo vetëm. Për të rikthyer traditën që për shkak të kohës e modernizmit që përqafon çdo popull janë zbehur disi.
Në një intervistë në “Rreze Dielli” Elektra Haxhia Çapaliku rrëfen për një kohë tjetër. Ndalet tek elementët tipik shqiptarë të kohës. Si mbrumja e bukës, harxhet, mullinjtë, sofra e dajlanet e peshkut.
LEXO EDHE: BUKURITË E PANJOHURA NË NIKËL TË KRUJËS, NGA URAT E PERIUDHËS OSMANE TEK FSHATRAT (VIDEO)
Një libër me receta por jo vetëm, sjell në dimensione të ndryshme Shqipërinë të cilën e ka përmbledhur në një togfjalësh të thjeshtë “Bukë e kryp e zemër” i cili i ka përfaqësuar gjithmonë shqiptarët.
Rrëfime të një tjetër epoke
Ritet e ndryshme që sot janë zbehur e deri zhdukur ajo i ka sjell në këtë libër, si shtrimi i një sofre:
“Unë e kam përshkruar pak a shumë aty, se si ishte kuzhina në shtëpitë e vjetra shkodran, e pa tavanë vinte direkt çatia dhe trarët. Aty ishte oxhakum ku ndizej zjarri, dhe gatuhej përvec se shërbente për ngrohje.
Nëpër trarët e tavanit, vareshin mishrat që ishin për tharje apo vargje qepësh. Dhe sofra që shërbente për të ngrënë shërbente njëkojësisht edhe për të gatuar” rrëfen ajo.
Ajo sjell rrëfime të një tjetër epoke, kohë kur ushqimi konsiderohej gëzimi i më i madh i festë. Tregon për ushqimet që shërbeheshin në dasma e ritin e të thururit këngë për pilafin e japarakun:
“Duke ditur se në Shkodër jetojnë tre komunitete fetare, secili ka ritet e veta dhe ushqimet që janë përdorur, kanë edhe dallimet e veta. Në rastin e dasmës duhet thënë që , varet edhe prej stinëve por duhet thënë që është përdorur mjaft mishi. Sallatrat e stinës, dhe ajo që nuk ka munguar asnjëherë ka qenë pilafi me mish.
Në pjesën e dasmave katolike i është kënduar edhe kënga në momentin që ka ardhur. Që është shërbyer pilafi dhe kënga e japrakut. Të dyja këto kanë pasur këngë specifike” shprehet ajo.
Tespixhja, ëmbëlsira karakteristike e dasmave
Ëmbëlsira karakteristike e dasmave të asaj periudhë cilësohet Tespixhja:
“Dikur në Shkodër është përdorur tespixhja, është një ëmbëlsirë si tip sheqerpare. Por unë nuk mund ta krahasojë, që është mjaft e tendosur. Nuk është e fryrë por është e shërbetosur, ka shumë sasi gjalpi brenda dhe vezësh dhe prandaj është shumë e kushtueshme për tu gatuar. Prandaj nuk gatuhej gjithmonë.
Por në Shkodër ishte ëmbëlsirë mjaft e përdoreshme dhe pastaj mbrapa vendin e saj e ka zënë bakllavaja, kadaifi etj” rrëfen ajo për gjetjet e punës kërkimore mbi gastronominë shqiptare./shqiptarja.com
