Bridh!
Kur një femër të del tradhtare,
Gjej një tjetër vrik e vrik;
Bile, më mirë lëre qytetin fare –
Ngjeshe trastën edhe ik!
Një liqen të kaltër do ta gjesh pastaj,
Rreth me shelgje helm e pikë;
Aty hallin e vogël qaj
Dhe shtrëngimin tënd në grykë.
Malit përpjetë duke u ngjitur,
Sa fort që do të rënkosh;
Po majë shkëmbit kur t’kesh mbërritur,
Zë shqiponjash do dëgjosh.
Atje bëhesh vetë shqiponjë madje,
Je sikur ke lindur qëparë,
Ndihesh i lirë, e ndien që poshtë atje
Nuk ke humbur pale çfarë.
Unë qava në ëndërr
Unë qava në ëndërr,
Ëndërrova sikur ike në paqe.
Kur u zgjova pashë si ende
Loti më rridhte për faqe.
Unë qava në ëndërr,
Ëndërrova sikur më dole besëprerë.
Kur u zgjova qava gjatë
I hidhëruar pikë e vrer.
Unë qava në ëndërr,
Ëndërrova sikur më doje shumë.
Kur u zgjova dhe akoma
Lotët më shkonin lumë.
Ti ke diamante e xhevahire
Ti ke diamante e xhevahire,
Ç’ka vetëm dhe një mbret,
Dhe i ke sytë më të bukur –
E dashur, më tepër ç’pret?
Për sytë e tu të bukur
Kam thurur alamet
Këngësh të paharruara –
E dashur, më tepër ç’pret?
Me sytë e tu të bukur
Më ke munduar kiamet,
Dhe më ke shkallmuar përtokë –
E dashur, më tepër ç’pret?
Asrai
Nur i madh bijë e sulltanit
Përditë vjen edhe shkon
Nga kohë akshami te shatërvani,
Ku ujtë e bardhë gurgullon.
Nga kohë akshami te shatërvani
Përditë qëndron ai skllav i ri,
Ku ujtë e bardhë gurgullon;
Dhe zbehet e zbehet si qiri.
Një mbrëmje princesha
Befas ç’i foli me gojë:
Pa më thuaj si e ke emrin,
Nga ç’vend je dhe nga ç’soj!
E i gjegji robi: Quhem Mohamet,
Vatanit tim Jemen i thonë,
Unë jam nga njai fisi asra,
I cili vdes kur dashuron.
Na ishte një mbret plak
Na ishte një mbret plak,
Zemrën e kishte të rënduar, flokun e kishte gri;
Dhe mbreti i gjorë plak,
Na mori një perri.
Na ishte një shërbëtor i bukur,
Mendjen e kishte të lehtë, flokun e kishte shafran;
Mbretëreshës së re i mbante
Zhagun në fustan.
Të kujtohet ajo këngë e vjetër?
Tingëllon aq ëmbël, tingëllon aq hidhur!
Ata duhej të vdisnin të dy,
Ata ishin shumë të lidhur.
Poeti
Kur ndokush të pret në besë,
Ti bëhu aq më besnik;
Dhe shpirti të nxihet sa të vdesë –
Rroke dyzenin, or mik.
Telat bien! Një këngë azgani,
Plot me prush edhe flakë!
Aty shkrin vreri, e do të nisë xhani
Ëmbëlsisht të kullojë gjak.
Ligjëratë
Fati është një e përdalë,
Dhe s’i rrihet gjatë në një derë;
Ta lëmon flokun në ballë
Të puth me ngut e bëhet erë.
Zonja ters, për dallim,
Të përqafon me shumë zhur;
Thotë s’e ka me nxitim,
Të ulet pranë dhe ia nis e thur.
—————————————————————————————–
Hajnrih Hajne (Heinrich Heine) ka lindur në Düsseldorf. Emri i tij i vërtetë ishte Harry Heine. Kurse viti i vërtetë i lindjes nuk dihet, si më i sigurt merret 1797-ta. Ai ishte me origjinë hebreje. Nga ana e nënës vinte kushëri i brezit të tretë me Karl Marxin, me të cilin më pas i lidhi një miqësi të ngushtë. Ai e braktis liceun për t’iu kushtuar një shkolle tregtare. Më pas punon si bankier te xhaxhai i vet, për çka nuk tregon ndonjë zotësi. Frymëzimi i tij ishte revolucioni francez dhe Napolon Bonaparti, nën regjimin e të cilit ra vendlindja e tij, i cili nxori Kodin Civil, që Heine nga përvoja e të përjashtuarit e vlerësonte për trajtimin që iu bënte të gjithëve njëlloj. Heine studioi për drejtësi në tre universitete të ndryshme. Edhe pse nuk e kishte aq për zemër. Megjithëse studimet i ndoqi me ndërprerje, ai më në fund edhe doktoron në drejtësi. (Nga ligjëruesit e tij Hegeli e kishte impresionuar njëmend). Për t’i shtuar mundësitë e karrierës dhe prestigjin, Heine konvertohet në të krishterë dhe mori emrin Christian Johann Heinrich. Por ai ngeli edhe më tutje indiferent ndaj fesë. (Metaforën e fesë si opium Marx e ka nga Heine). Në të vërtë, thuhet, ai u pendua për konvertimin e tij. Në Gjermani Heine ngeli megjithatë tërë kohës i paragjykuar për „faj“ të origjinës së tij hebreje. Ai vdes më 1856 në ekzil në Paris, pas tetë vjetësh paralize nga një dergjë misterioze, prapë si një i huaj.
Pasioni i madh i Heinrich Heines ngeli letërsia. Që në fillim të studimeve ai përkthen nga anglishtja Lord Byronin. Një takim i tij me Goethen thuhet të mos kishte qenë edhe aq i përzemërt. Por, pavarësisht kritikave, ai e ngre atë në rangun e Homerit e të Shakespearet dhe, disi e konsideron veten një trashëgimtar të tij. Ai e ka quajtur veten romantikun e fundit dhe nismëtarin e një lirike moderne gjermane. Heine ia del që gjuhën e përditshme ta aftësojë për poezi. Në formën dhe përmbajtjen e krijimtarisë së tij identifikohen gjurmë të iluminizmit, realizmit, simbolizmit. Ai e ka lëruar poezinë, fejtonin, itinerarin. Njihet si satirist, eseist, polemist i rrallë dhe i angazhuar. Vlerësimi i Heines është përshkuar nga kundërthënie të mëdha. Ai shpesh është reduktuar në një formalist. Por, Nietsche e ka çmuar atë si „artistin e parë të gjuhës gjermane“. Qëndrimin e Heines prej një çerek shekulli në Paris e ka karakterizuar angazhimi i tij publicistik. Atij i njihet vizioni në vështrimin e marrëdhënieve ndërmjet gjermanëve dhe francezëve. Artikujt e tij zhbirues dhe stilistikisht të përsour kanë vendosur standarde të respektuara deri më sot. Ai konsiderohet si promovuesi i fejtonit. Heine ishte një polemist i pakursyer. Kjo e bëri atë të censuruar dhe të padëshiruar. Gjatë nacional-socializmit atë e gjeti profecia e vet e famshme, referuar fatit të trashëgimisë arabe në Spanjë: „…aty ku djegin libra, në fund djegin edhe njerëz“: librat e tij u dogjën, populli i tij u shkri. Heine solidarizohej me idetë e socializmit, çka reflektohet edhe në poezitë e tij politike, por nuk identifikohej kokë e këmbë me ideologjinë marksiste. (Engels i mrekulluar nga kënga e tij e „Endësve shlezianë“, e përktheu atë vetë në anglisht). Heine ngeli një socialist liberal dhe hedonist. Sot ai llogaritet padyshim si një ndër poetët më të mëdhenj./ObserverKult
Përktheu: Kujtim Shabani
LEXO EDHE: Hajnrih Hajne: Nuk më urreu kurrë dhe kurrë s’më dashuroi
