Dedikimi i Alain Delon për Romy Schneider
“Të shikoj teksa fle. Unë jam me ty, në krahun tënd. Ti ke veshur një tunikë të gjatë të zezë me qëndisje të kuqe në bust. Këto janë lule, mendoj, por unë nuk shikoj lulet. Unë do të të them lamtumirë, lamtumirën më të gjatë, kukulla ime. Kështu të quaj unë. “Puppele”, do të thotë “kukull e vockël” në gjermanisht. Unë nuk shikoj lulet, por fytyrën tënde dhe mendoj se je e bukur, dhe kurrë, ndoshta kurrë kaq e bukur sa tani. Gjithashtu mendoj se kjo është hera e parë në jetën time dhe tënden, që të shikoj të qetë dhe të ëmbëlsuar. Ti je kaq e qetë, je kaq e mirë, sa e bukur që je. Duket sikur një dorë e ka fshirë me embëlsi të gjithë tensionin nga fytyra jote, të gjitha ankthet e fatkeqësisë.
Të shikoj teksa fle. Ata më thonë se ti ke vdekur. Unë mendoj për ty, për mua, për ne. Cili është faji im? Ne ia bëjmë këtë pyetje vetes përpara një qenieje që e kemi dashur dhe që e duam ende. Kjo ndjenjë të mbush, dhe pastaj zbrapset dhe ne themi që s’është faji i askujt, jo, por ja që unë jam përgjegjës…Sepse për shkakun tim, zemra jote, në Paris, natën e shkuar rreshti së rrahuri. Sepse për shkakun tim ishte atje, njëzetëepesë vite më parë kur unë u zgjodha të isha partneri yt në “Christine”. Ti erdhe në Vjenë dhe unë të prita, në Paris, me një buqetë me lule në krahët e mi që nuk dija se si ti mbaja. Por producentët e filmit më thanë: “Kur ajo të zbresë nga ura, ti do ti dalësh përpara dhe do t’i japësh këto lulet.” Unë prita me lulet e mia, si një idiot, përzier me një hordhi fotografësh. Ti zbrite. Unë eca përpara. Ti i the nënës sime, “Kush është ky djali?” Ajo t’u përgjigj: “Duhet të jetë Alain Delon, partneri yt…”. Dhe pastaj asgjë, rrufe, jo. Dhe pastaj unë ika në Vjenë ku ne po bënim xhirimet e filmit. Dhe pastaj unë u dashurova marrëzisht me ty. Dhe ti u dashurove me mua. Shpesh, ne pyesnim veten mbi këtë çështjen e rënies…në dashuri, “Kush ra në dashuri i pari, ti apo unë?” Ne numëronim ‘Një, dy, tre! Dhe ne përgjigjeshim:” As ti dhe as unë! Së bashku!” Zoti im, ne ishim kaq të rinj, dhe ishim aq të lumtur. Në fund të filmit, unë të thashë, “Eja jeto me mua në Francë” dhe ti tashmë më kishe thënë: “Dua të jetoj afër teje, në Francë.” A e mban mend atëherë? Familja jote, prindërit e tu, të tërbuar. Dhe nëpër Austri, Gjermani, ata që të gjithë më kërcënuan…zaptues, rrëmbyes, më akuzonin se u kisha marrë “Perandoreshën”! Unë, një francez, që nuk flisja asnjë fjalë në gjermanisht. Dhe ti, kukulla ime, që nuk flisje asnjë fjalë në frengjisht.
Ne dashuronim pa fjalë, në fillim. Ne shikonim dhe pastaj qeshnim. Kukulla ime…Dhe unë isha “Gjyshi”. Pas disa muajsh, unë ende nuk flisja dot gjermanisht, por ti flisje frengjisht kaq mirë dhe ne interpretuam bashkë në teatër në Francë. Një shfaqje e Visconti-t. Ai na tha se ne ngjanim me njëri tjetrin dhe se ne kishim, ndërmjet vetullave tona, të njëjtën V rrudhash me zemërim, me frikë dhe me ankth nga jeta. Ai e quante atë “V-në e Rembrandit” sepse, tha ai, ky piktor kishte “V-në” në autoportretet e tij. Të shikoj teksa fle. “V-ja e Rembrandit” është fshirë…Ti nuk ke asnjë frikë. Nuk je më e frikësuar. Nuk të përndjekin më. Përndjekja ka mbaruar dhe ti po prehesh.
Unë të shikoj sërish dhe sërish. Të njoh kaq mirë dhe kaq fortë. Unë e di se kush je ti dhe përse ke vdekur. Karakteri yt, siç thonë ata. Unë i kthehem, ‘tjetër gjë’, karakteri i Romy-t ishte karakteri i saj. Kaq. Lërmëni vetëm. Ti ishe e dhunshme sepse kishe të drejtë. Një fëmijë që shumë shpejt u bë një yll, shumë shpejt. Kështu, nga njëra anë, trille, shpërthime të çastit dhe me humorin e një fëmijë, gjithmonë e justifikuar, sigurisht, por me reagime të paparashikuara, nga ana tjetër, autoriteti profesional.
Po, por ka fëmijë të cilët nuk dinë se si të luajnë. Me atë. Dhe përse. Në këtë kontradiktë, me këto thyerje, më këto vërshime ankthi dhe me këtë palumturi. Kur je Romi Schneider, dhe ne kemi ndjeshmërinë dhe temperamentin e lules së jetës, deri në caqe, siç i kishe edhe ti. Si të ta shpjegoj ty se kush ke qënë dhe se kush je, “aktorët”. Si tu themi atyre që të vazhdojnë të interpretojnë, “interpretues” që të jemi ata që jemi dhe që të mos çmendiemi dhe të humbasim. Për të qëndruar në këmbë, fort, ata thonë që është kaq e vështirë, që duhet një karakter kaq i fortë, një ekuilibër kaq i fortë…Por ky ekuilibër, si ta gjejmë në këtë botën tonë, të xhonglerëve tanë,kllounve, artistëve të trapezit të cirkut projeksionet e të cilëve i ngrohim me lavdi? Ti the: “Unë nuk mund të bëj asgjë në jetën time, por të gjithë filmat…” Jo, “të tjerët” nuk mund ta kuptojnë këtë. Që sa më shumë që bëhesh një aktor i madh aq më e çuditshme është që të jetosh. Garbo, Marilyn Monroe, Rita Hayworth..dhe ti. Dhe unë qava, ndërsa ti prehesh dhe unë vajtoj krahë teje, jo, jo, jo, kjo punë nuk është një punë e tmerrshme grua. Unë e di shumë mirë këtë punë sepse unë jam ai që është më i njohuri për këto, ne të sollëm mirëkuptim më të mirë. Sepse edhe ai, unë… jam një aktor gjithashtu. Ne ishim të së njëjtës rracë, kukulla ime, ne flisnim të njëjtën gjuhë. Por unë jam një burrë. Ata nuk mund të na kuptojnë ne, ata “të tjerët”. Aktorët, po. “Të tjerët” jo. Është e pashpjegueshme. Dhe kur ti je një grua, si ti, ata mund të mos e kuptojnë që nga kjo mund edhe të vdesësh. Ata thonë se ti je një mit. Sigurisht…por po…sepse “miti”, ai e di që ështv veç një mit. Një fasadë. Një reflektim. Një dukje. Ai është mbret, princ, hero, Sissi, Zoti Haneau, një pulëbardhë…Por ai shkon në shtëpi, miti, natën. Kështu është që Romy, thjesht një grua me një jetë të keqkuptuar, të keqperceptuar, të keqshkruar në gazeta, e sulmuar dhe e përndjekur. Kështu ai, e vesh mitin në vetminë e tij. Ankthi. Dhe sa më shumë që ai kupton dhe bie në më shumë apo më pak doza të përsëritura, në lumturinë e plotë të alkoolit dhe të qetësuesve. Kjo bëhet zakon, pastaj zë vend, pasja bëhet domosdoshmëri. Pastaj ato janë të pazëvendësueshme dhe zemra, e shqyer, ndalon sepse është shumë e lodhur për të luftuar. Është shpartalluar dhe shkundur, zemra e tij ishte ajo e një gruaje në mbrëmje, ulur mbi një xham…
Ata thonë se dëshpërimi që të erdhi për shkak të vdekjes së Davidit, se kjo ishte ajo që të vrau. Jo, ata e kanë gabim. Ai nuk e vrau atë. E vërtetë ajo që i the Lawrence-it, dhe shoqëruesit tënd të fundit të mrekullueshëm: “Më duket sikur po dal në fund të tunelit.” E vërtetë që ti doje të jetoje, ty do të të kishte pëlqyer të jetoje. Ti dilje nga pylli të shtunave në agim. Ty vetëm të duhet të dije se ku të ishte thyer zemra, që ky ishte fundi i vërtetë i tunelit.
Unë shkruaj siç me vjen. Pa e vënë re. Kukulla ime, edhe pse agresive, edhe pse gërvishtësëse. Ti nuk mund ta pranoje dhe kuptoje kurrë se loja e punës së grave që ti kishe zgjedhur ishte një profesion publik dhe që ti e dashuroje. Ti nuk mund ta kuptoje që ti ishe një figurë publike dhe që kjo ishte kaq e rëndësishme. Ti refuzove lojën, çdo lojë që ekspozon profesioni. Ti u ndjeve e sulmuar, e thyer, e përçarë në privatësinë tënde. Ti vigjëloje gjithmonë, si një kafshë e përndjekur, si një dre. Dhe ti e dije se fati, me një dorë, të hedh me tjetrën të pret.
Ne jetuam më shumë sesa pesë vite, afër njëri tjetrit. Ti me mua. Unë me ty. Bashkë. Pastaj jeta… jeta jonë, që nuk është fare punë e askujt, na ndau. Pastaj, në vitin 1968, ishte “Pishina”. Dhe ne e gjetëm vetën sërish në punë. Unë të kërkova në Gjermani. Unë takova David-in, djalin tënd.
Pas filmit tonë, ti je motra ime, unë jam vëllai yt. Çdo gjë është e pastër dhe e qartë për ne. Më shumë pasion. Shumë më mirë sesa kaq: gjaku i miqësisë tonë, ngjashmërisë dhe fjalëve. Dhe pastaj jeta jote dhe mënyrat e tua, palumturia dhe ankthi, dhe ankthi… Ata thonë “tjetër”. Çfarë aktore! Çfarë aktore! Ata nuk e dinë që ti je një aktore kinemaje sepse kjo është ajo që ti je në jetë dhe që e pagove kaq shtrenjtë. Ata nuk e kuptojnë dramën e jetës tënde që reflektohet në ekran në rolet e tua. Ata nuk kanë nga ta dinë që ti je e mirë, e shkëlqyer, filmat, sepse ata e shikojë tragjedinë në duat e tyre dhe ti mërzitesh sepse ti hedh dritë mbi reflektimet e vetë dramës tënde personale. Dhe ti nuk rrezaton sepse ato të djegin. Oh! Kukulla ime…gjithë kjo dhimbje! A kam jetuar me ty apo krah teje?
Deri me vdekjen e David-it, ishte ende puna që të mbante kokën sipër ujit. Pastaj David-i na la…dhe puna nuk të mjaftonte më. Kështu që nuk u çudita kur mora vesh se gjithashtu edhe shqetësimi yt ishte larguar. Përse të çuditesha? Ti nuk bëre vetvrasje. Por zemra jote ishte krisur, jo. Unë thashë: “Ky ishte fundi i tunelit.”
Të shikoj teksa fle. Wolfie, vëllai yt, dhe Lawrence hyjnë në dhomë. Dhe unë flas me Wolfie. Kujtojmë atë shtëpinë që kam pasur në fshat. Dhe dobermanët që të frikësonin ty kaq shumë. Ne kuptojmë sërish…Kjo ishte njëzetëepesë vite më parë, në Bavari, në një fshat të vogël. Wolfie ishte katërmbëdhjetë vjeç, unë njëzetëetre dhe ti njëzetëedy. Ne qeshëm kur shpallëm vizitën e Presidentes së Klubit të Fansave të Romy Schenider në Francë. Një vajzë e mrekullueshme, e turpshme, me syze, Bernadette. Kur ne u kthyem në Paris, ne e thirrëm. Ajo u bë sekretarja jonë për gjashtë vite. Është gjithmonë e imja tani prej njëzetëedy vitesh. Të shikoj teksa fle. Dje ti ishe ende gjallë. Ishte natë, ti i the Lawrence-it, teksa po ktheheshit në shtëpi: “Shko të flesh. Do rri pak me David-in, duke dëgjuar muzikë.” E thoje këtë çdo natë.” Ti doje të qëndroje vetëm me kujtimin e fëmijës tënd të vdekur përpara gjumit. Ti uleshe. Merrje një letër dhe një laps dhe filloje të vizatoje. Për Sarahn. Po vizatoje për vajzën tënde të vogël, kur zemra jote filloi të dhimbte kaq shumë, papritur…
Kaq e bukur.
E bukur, e pasur, e famshme,
çfarë doje të bëheshe më shumë? Paqe, një lumturi e vogël.
Të shikoj teksa fle. Jam sërish vetëm. Të them se ti më doje. Unë të doja. Unë të bëra franceze, një yll francez. Për këtë, oh po, jam përgjegjës. Dhe ky vendi që ti e doje, për hirin tim, u bë i yti. Franca. Kështu, Wolfie vendosi – Lawrence dhe i tha se ti e doje – se do të qëndroje këtu dhe se do të prehesh përgjithmonë në tokën e Francës. Aty ku, në pak ditë, edhe yt bir do të bashkohet me ty. Në një fshat të vogël ku ti sapo kishe marrë çelsat. Atje, ti doje të jetoje afër Lawrence, afër Sarahs, vajzës tënde. Atje, ti do të flesh përgjithmonë. Në Francë. Afër shtëpisë, afër meje.
Unë u kujdesa për ty që të çliroja Lawrence dhe familjen tënde nga pesha. Por nuk do të shkojë në kishë apo në varreza. Wolfie dhe Lawrence më kuptojnë. Ti…të kërkoj të më falësh ti. Ti e di që unë nuk do të isha në gjendje që të mbrohesha nga kjo turmë, nga kjo stuhi, kaq e etur për shfaqje dhe për të të frikësuar, saqë ti dridheshe.
Falmë,
Shihemi nesër,
Do të jemi vetëm.
Kukulla ime, të shikoj sërish dhe sërish. Dua të të përpijë me të gjithë sytë e mi dhe të të them sërish dhe sërish që nuk ke qenë kurrë kaq e bukur dhe e qetë. Prehu. Unë jam këtu. Kam mësuar pak gjermanisht me ty. Ich liebe dich. Të dua. Të dua kukulla ime.”
Alain Delon
Paris, 11 qershor 1982
Përktheu: Enkeleda Suti
Lexo edhe:
LETRAT MË TË BUKURA TË DASHURISË: SI I SHKROI FRANZ KAFKA GAZETARES NGA PRAGA, MILENËS…
