Katër poezi të panjohura të Bilal Xhaferrit dhe disa vlerësime nga shkrimtarë e kritikë, bashkëkohës të tij…
“Çdo shkrimtar i vërtetë është origjinal. Ndërsa Bilal Xhaferri është më tepër se origjinal. Ai është një shkrimtar i veçantë. Edhe vepra e tij është e veçantë, sepse e veçantë është jeta e tij, bota e tij, interesat dhe prirjet shoqërore të tij”, kështu do të shprehej studiuesi Bashkim Kuçuku për shkrimtarin Bilal Xhaferri, në një prej përvjetorëve të lindjes. Bilal Xhaferi është një ndër shkrimtarët më të talentuar të viteve ’60 që për fat të keq u përndoq nga Sigurimi i Shtetit deri në atë masë sa vendosi të arratiset nga atdheu. Bilal Xhaferri është ndër shkrimtarët për të cilin nuk është shkruar e folur aq shumë, madje ka zëra që është lënë qëllimisht në harresë. Megjithatë, ka shumë shkrimtarë që kanë dhënë vlerësime të rëndësishme për të dhe një ndër ta është edhe shkrimtari nga Kosova, Sabri Hamiti.
“Bilal Xhaferri është moshatar i Ismail Kadaresë dhe i Anton Pashkut. Bilal Xhaferri është poet i etnisë, me idetë për dheun e tjetërsuar, me dhembje të përhershme për kulturën e rrezikuar, të shikuar nga brenda dhe nga këndi i altaritetit, me gjakun e trazuar karshi situatave historike. Ai është poet origjinal me shpërthime të veçanta figurative që lindin vetëm një herë. Ai është një poet lirik i lindur që krijon tekstin poetik të ngjeshur me emocione pa asnjë mbetje e kursim, njësoj kur këndon a vajton për Çamërinë, po kur këndon të përzier mallin, brengën me adhurimin për Kosovën“, është shprehur shkrimtari Sabri Hamiti.
Bashkëkohësi i tij, kritiku Adriatik Kallulli, rrëfen jetën e vështirë të Bilal Xhaferrit, varfërinë dhe sulmet përmes të cilave ai mundi të bëjë letërsi të veçantë për kohën.
“Që në takimin e parë me Bilalin, e kuptova se brenda atij njeriu fshihej një botë e tërë poetike, më dukej si një zjarr që do të shpërthente. Që në fjalët e para me të, kuptoje se kishe të bëje me një njeri që brenda vetes fshihte një krijimtari të madhe. E mora në patronazh për ta ndihmuar atë njeri, edhe me të ardhura se ishte dobët. E kërkoja kudo ku ishte, më pëlqente biseda me të, se ishte i thellë dhe kishte një muzë të paarritshme deri më sot nga askush tjetër, kishte thellësi të paparë. Këtë e bisedova edhe me drejtorin e shtëpisë botuese të asaj kohe, Dhimitër Fullanin, që në një farë mënyre ia ruajti veprën dhe nuk ia dorëzoi të tjerëve kur Bilali iku. Një herë e gjeta Bilalin në një hotel beqarësh këtu në Tiranë. Ishte muaj krijimtarie. U futa në dhomë dhe dritarja e tij binte nga sahati. Kishte hedhur një batanije krahëve dhe me një gjysmë lapsi po shkruante në fletore mbi një komodinë. Pranë fletores ishte një kothere buke, panine e mbetur përgjysmë dhe e tharë me siguri. Ai vetëm shkruante. U mbusha me një ndjenjë dashurie për këtë njeri të palodhur dhe të vullnetshëm që kishte në dorë atë që do të quhej kryevepra e tij, “Krastakraus”. Folëm gjatë dhe sa lekë kisha në xhep i lashë mbi komodinën ku po shkruante. Ngriti kokën dhe më tha: “Do të t’i kthej sa të marr lekët e krijimtarisë”. Çfarë të them, Bilali ishte një njeri i rrallë që zor se gjendet një i dytë si ai, por ia ndërprenë ëndrrat në mes intrigat e sistemit, se ai do të ishte një gjeni i letrave”, rrëfen kritiku Adriatik Kallulli.
Më poshtë botohen disa poezi të shkurtra, për herë të parë. Poezitë janë marrë në formën e dorëshkrimeve në dosjen që Sigurimi i Shteti kishte hartuar për shkrimtarin e talentuar, gjatë kohës kur e përndiqte, transmeton ‘kujto.al’.
Me mua ti do jesh e shumë e lumtur
Me mua ti do jesh shumë fatkeqe
Ne të dy nuk do të kalojmë në rrugë të mesme
Rruga jonë është rruga e dashurisë përmes urrejtjes
Pylli veshi qyrkun e mjergullave
Dhe vuri në qafë shallin e ylberit
Bie shi
Bie dritë dielli
Nëna dhe babai u ndanë në gjyq
Në dhomë flë foshnja
E vogël, engjëllore, e pafajshme
Flë pa ditur asgjë
Dhe dielli i perendimit e ngroh nga dritarja
Me rrugë të vogla, të largëta
Dhe lavjerrësi i sahatit në mur
I përkundet mbi kryet e vogël
Flë ajo
Frut i ëmbël, i butë
i një dashurie të hidhur e të egër
Tek ty u duk buzëqeshja që u zhduk
Tek ty u duk mendimi që u zhduk
Tek ty u duk jeta që u zhduk
Lamtumirë kufomë e vogel, e harruar
Jetë e njomë e djegur
Kjo është vazua e hirit të kujtimit tënd
