Mianmari po përballet me një tjetër grusht shteti, ku udhëheqësja e saj, e shumënjohura Aung San Suu Kyi, është arrestuar nga ushtria, dikur armike e saj.
Reputacioni i saj ka rënë shumë për shkak të gjenocidit ndaj popullsisë muslimane Rohinja.
Po kush është Aung San Suu Kyi dhe cila është rrjedhja e jetës së saj, duhet thënë, e pazakontë?
Ajo dikur konsiderohej një fener i të drejtave të njeriut, një aktiviste parimore e cila hoqi dorë nga liria e saj për të provokuar gjeneralët e pamëshirshëm ushtarakë që kishin qeverisur Mianmarin për dekada.
Në 1991, Aung San Suu Kyi u dha Çmimin Nobel për Paqe ndërsa ishte nën arrest shtëpiak dhe u vlerësua si një “shembull i jashtëzakonshëm i fuqisë së të pafuqishmit”.
Në Mianmar, ajo gëzon popullaritet të jashtëzakonshëm me shumicën budiste, por në skenën ndërkombëtare, reputacioni i saj për shkak të fatit të pakicës Rohinja, të cilët janë viktima të persekutimit dhe krimit, ka një rënie që pak kush mund ta kishte parashikuar.
Suu Kyi kaloi gati 15 vjet në paraburgim, midis 1989 dhe 2010.
Lufta e saj personale për të sjellë demokracinë në Mianmar (e njohur edhe si Burma), e cila ishte nën sundimin ushtarak, e bëri atë një simbol ndërkombëtar të rezistencës paqësore ndaj shtypjes.
Në nëntor 2015, ajo udhëhoqi Lidhjen Kombëtare për Demokraci (NLD) në një fitore të madhe në zgjedhjet, të cilat ishin të hapura për herë të parë në 25 vjet.
Kushtetuta e Mianmarit e ndalon atë që të bëhet presidente sepse ka fëmijë që janë shtetas të huaj.
Ajo është vajza e heroit të Mianmarit të luftës për pavarësi, gjeneralit Aung San, i cili u vra pak para se Mianmari të fitonte pavarësinë nga administrata koloniale britanike në 1948.
Ajo shkoi në Indi me nënën e saj Daw Khin Kyi në 1960, kur e ëma u emërua ambasadore e Mianmarit në New Delhi.
Katër vjet më vonë ajo shkoi në Universitetin Britanik të Oksfordit, ku studioi filozofi, politikë dhe ekonomi, dhe me burrin e saj, akademik Michael Aris.
Pas një periudhe jetese dhe pune në Japoni dhe Butan, ajo u kthye në Mbretërinë e Bashkuar ku solli në jetë dhe dy fëmijë, por Birmania nuk ishte kurrë larg syve të saj.
Kur u kthye në Rangoon (tani Yangon) në 1988 për t’u kujdesur për nënën e saj të sëmurë, Mianmari u trondit nga një krizë e madhe politike.
Mijëra studentë, punonjës publikë dhe priftërinj bënin thirrje për reforma demokratike në rrugë.
“Unë nuk mund të qëndroja e paprekur nga ngjarjet, si vajza e babait tim,” tha Suu Kyi më 26 gusht 1988 dhe udhëhoqi një rebelim kundër diktatorit të atëhershëm, gjeneralit Ne Win.
Frymëzuar nga fushatat jo të dhunshme të kampionit amerikan të të drejtave të njeriut Martin Luther King dhe Mahatma Gandhi-t të Indisë, ajo organizoi tubime dhe udhëtoi në të gjithë vendin për të bërë thirrje për reforma demokratike paqësore dhe zgjedhje të lira.
Ushtria iu përgjigj brutalisht demonstratave dhe mori pushtetin me një grusht shteti më 18 shtator 1988. Për pasojë, Suu Kyi përfundoi në arrest shtëpiak vitin pasues.
Pastaj, në maj 1990, ushtria organizoi zgjedhje, në të cilat NLD fitoi bindshëm, por junta nuk pranoi të dorëzohej.
Suu Kyi ishte në arrest shtëpie për gjashtë vitet e ardhshme, deri në lirimin e saj në korrik 1995.
Ajo përfundoi në arrest shtëpie përsëri në shtator 2000, kur u përpoq të shkonte në qytetin e Mandalay-t, pavarësisht një ndalimi të udhëtimit.
Ajo u la e lirë pa kushte në maj 2002, për t’u arrestuar përsëri një vit më vonë, pas përplasjeve midis mbështetësve të saj dhe një grupi të mbështetur nga qeveria.
Më vonë ajo u lejua të kthehej në shtëpi, por vetëm për të qenë përsëri në arrest shtëpiak.
Ajo atëherë ishte në gjendje të takohej me udhëheqës të tjerë të NLD-së dhe diplomatë të zgjedhur, por në vitet e saj të hershme ajo ishte shpesh në izolim.
Frika nga largimi nga Myanmar dhe kthimi në politikë
Ajo nuk u lejua të shihte djemtë e saj ose burrin e saj, i cili vdiq nga një tumor në mars 1999.
Autoritetet ushtarake i ofruan asaj të shkonte në Britaninë e Madhe, kur ai ishte shumë i sëmurë, por ajo nuk pranoi, sepse kishte frikë se nuk do të lejohej të kthehej në Mianmar.
Ajo nuk garoi në zgjedhjet e para pas dy dekadash, të mbajtura më 7 nëntor 2010, por u la e lirë nga arresti shtëpiak gjashtë ditë më vonë.
Djali i saj Kim vizitoi për herë të parë atëherë, pas 10 vitesh.
Ndërsa qeveria e re e shtetit nisi procesin e reformës, Suu Kyi dhe partia e saj u kthyen në politikë dhe fituan 43 nga 45 vendet në zgjedhjet e prillit 2012.
Ajo më pas bëri betimin si deputete dhe drejtuese e opozitës.
Atë maj, ajo u largua nga Mianmari për herë të parë në 24 vjet, gjë që ishte një sinjal i besimit të saj tek udhëheqësit e rinj se do të lejohej të kthehej.
Mianmari përballet me akuza për gjenocid
Që kur u bë një Këshilltare e Shtetit, udhëheqja e Suu Kyi është shenjuar nga qëndrimet ndaj pakicës muslimane Rohinja.
Mijëra u larguan nga Bangladeshi fqinj në vitin 2017 për shkak të veprimeve ushtarake pas sulmeve vdekjeprurëse ndaj policisë në shtetin Rakhine.
Myanmar tani po përballet me akuza për gjenocid në Gjykatën Ndërkombëtare të Drejtësisë (ICJ), ndërsa Gjykata Penale Ndërkombëtare (ICC) po heton vendin për krime të mundshme kundër njerëzimit.
Një budiste pa dhembshuri për rohinjat
Disa e panë atë si një politikane pragmatike, por mbrojtja e saj e veprimit ushtarak në seancën dëgjimore të GJND-së në Hagë shihet si një moment historik i ri, duke zbehur atë që ka mbetur pak nga reputacioni i saj ndërkombëtar.
Por në shtëpi ajo ende gëzon një simpati të madhe midis budistëve, të cilët kanë pak simpati për rohinjat.
Që kur Suu Kyi dhe partia e saj NLD erdhën në pushtet, ata gjithashtu janë kritikuar për përndjekjen e gazetarëve dhe aktivistëve me ndihmën e ligjit të epokës koloniale.
Ka pasur pak progres në segmente të caktuara të shoqërisë, por ushtria ende kontrollon një të katërtën e vendeve dhe disa ministri, të tilla si mbrojtja, e brendshme ose kufijtë. /tesheshi.com/
