Peter Sloterdijk, filozofi gjerman që polemizon mbi epideminë dhe shpjegon pse jemi në vigjilje të një epoke të re. Pse dështuan shtetet e Europës në politikat e tyre statiste ndërsa triumfuan në marrëdhëniet e tyre fqinjësore? Cfarë e dallon shtetin e survejimit nga ai i europeist?
DIE ZEIT: Z. Sloterdijk, duket se meraku juaj në raport me krizën e koronës nuk ka qenë aq shumë për shëndetin. Më shumë shqetësime ju keni ngritur për masat e tepruara shtrënguese që ka ndërmarrë shteti…përse jeni kaq i shqetësuar?
Sloterdijk: …jam sigurisht i shqetësuar, sepse nuk duhet të harrojmë që njerëzit do të vazhdojnë të kolliten në pranverë, dhe do kenë temperatura të larta si dhe gjatë dimrit por pak më rrallë. Për mua ethet janë një metaforë e vetëshpikur që i paraprin një histerie si tek individët ashtu edhe në popullatë.
DIE ZEIT: Në një intervistë që i keni dhënë revistës franceze Le Point para dy javësh, ju keni polemizuar kundër masave bio-politike që ka marrë shteti francez. Filozofi frëng Alain Finkielkraut, shprehej i llahtarisur për këtë. Për shkak të numrit të madh të të vdekurve në Paris, ju me atë që keni thënë, keni mërzitur shumë njerëz.
Sloterdijk: Përkundrazi, shumë njerëz janë ndjerë të lehtësuar që më në fund dikush po flet me një ton ndryshe. Në kohën e krizës së koronës, një diskutim për alternativa bëhet i domosdoshëm. Për t’u habitur janë dekretet e qeverive në të gjithë botën. Për t’u habitur është gjithashtu se me çfarë shpejtësie fantastike shtetet, i madh e i vogël, kaluan në një gjendje shoku. Çfarë doli në pah, është fakti se shteti na qenka diçka krejt tjetër nga ajo që kemi menduar deri më tani. Ishte e qartë për të gjithë, se ne nuk mund të jemi më popullsi shtetesh ushtarake që u ngritën në shekullin e 19-të. Kujtuam se sistemi është shndërruar tashmë në një makinë të madhe përkujdesjeje. Nëse duam të pohojmë krijimin e një shteti të fuqishëm që ofron siguri, një Leviatan dashamirës, këtë ne duhet që pikë së pari të dimë ta argumentojmë.
DIE ZEIT: Ju habit kjo bindje e popullatës, kjo dëgjueshmëri e përgjithshme?
Sloterdijk: Makroni përmendi gjendjen e luftës. Ndonëse bëhej fjalë për një figurë retorike, kjo u përkthye shumë shpejtë në veprim politik. Franca ka rregulla të skajshme të arrestit shtëpiak. Për çdo dalje në rrugë nga shtëpia lipset një leje. Retorika e luftës con në akte marrëzie, për shkak se ne nuk bëhemi aktiv kundër virusit, por në fakt ne demobilizohemi: “Meqë është luftë, do rrimë në shtëpi”. Kjo pothuajse na sjell ndërmend shprehjen e ‘68-s: “Imagjino, është luftë, po kurrkush nuk shkon”. Prej kohësh amerikanët rendin në po të njëjtën grackë retorike. Ajo ç’është me rëndësi tani është heqja dorë nga aktiviteti, pra të bësh gjënë më jo-amerikane që mund të mendohet.
DIE ZEIT: Kush thotë se masat e shtetit janë radikale dhe rrezikojnë liberalizmin e perëndimit, duhet të pranojë edhe pyetjet alternativave. Aktualisht, në Paris pacientët transportohen me trenat TGV nëpër spitalet e provincave, sepse qyteti nuk arrin të përkujdeset më për ta.
Sloterdijk: Ka shtete që veprojnë në mënyrë më pak luftarake. Procedura gjermane më duket më e besueshme, më e rreptë, por jo dhe fanatike. Përveç tjerash, nuk mendoj që politikanët duhet të fshihen pas ekspertëve shkencorë. Në Francë niveli i mosbesimit ndaj politikës ka qenë tradicionalisht i lartë. Sot ajo po dështon, dhe kjo nuk është ndonjë befasi. Në tërë botën perëndimore, tash e një çerek shekulli, jemi duke përjetuar një zhvendosje të temave të lirisë kundrejt atyre të sigurisë. Pas përfundimit të krizës së koronës, do shënojmë forcimin e kësaj tendence.
DIE ZEIT: Po bëhet gjithmonë më e vështirë të paramendojmë mundësinë që masat e tanishme të karantinës do të mund të pezullohen ndonjëherë.
Sloterdijk: Për momentin, normaliteti duket thuajse utopik, sakaq dielli pranveror na shfaqet çuditërisht ironik. Megjithëkëtë vihet re një atmosferë solidariteti, përkrahje spontane fqinjësore, dhe kjo është vërtet mbresëlënëse. Fqinjët që me vite nuk janë honepsur, aviten me njëri-tjetrin.
DIE ZEIT: Mendoni se gatishmëria për të ndihmuar ka një shpjegim kombëtar?
Sloterdijk: Jo, gjykoj se desintegrimi evropian është një mashtrim optik. Aftësia menaxhuese e ekzekutiveve në Evropë shprehet për momentin vetëm në kuadër të hapësirave juridike të formatuar në baza kombëtare. Ne nuk mund t’i shpëtojmë francezët me ligjet tona, as ata neve me të tyret. Evropa është një Patchwork e përbërë nga territore të delimituara me juridiksion të plotë. Por kjo është në ndryshim e sipër. Pa shikoni njëherë komunitetet e shkencëtarëve që bashkëpunojnë pa marrë parasysh kufijtë, apo të sëmurët që trajtohen përtej kufijve. Virologët gjermanë për çdo ditë telefonojnë me kolegët e tyre në Paris, Kinë, SHBA. Nuk kemi të bëjmë vetëm me shtetin lokal të survejimit, por edhe me atë evropian, kemi një rrjetëzim global që na lë të shpresojmë.
DIE ZEIT: Mendoni se në Evropë kemi aktualisht modele të ndryshme të rendit, që në një hapësirë kaq të ngushtë janë paksa të pakuptimtë?
Sloterdijk: Rikthimi në një jetë të lirë nuk duhet të shtrohet vetëm si çështje nacionale, por si një çështje e përgjithshme mbarevropiane. Mandatet speciale, ekzekutivi duhet t’i dorëzojë në kohën e duhur. A do ta bëjë këtë edhe dikush si çifti i Orbanit, është për të dyshuar. Megjithatë, nuk mund ta marr me mend që shtetet evropiane në të ardhmen do të tolerojnë kësisoj veprimesh. Veprimet e shpeshta arrogante të Orbanit janë të imagjinueshme vetëm në bazë të premisës që Evropa nuk e ka tamam seriozisht. Pas rikthimit të normalitetit liberal, ai nuk do ta ketë edhe aq kollaj.
DIE ZEIT: Në analizat tuaja për shoqërinë që i keni bërë deri më sot, jeni parë më shumë si një cinik i hareshëm. Nga ju vjen ky optimizmi i ri?
Sloterdijk: Ndodh që gjithmonë të të cenohet prestigji kur lind dyshimi se je njeri i mirë. Por në këtë kontekst jam plotësisht në krah të kolegut tim, Platonit. Nëse e parifrazoj, ai thoshte kështu: s’ka njeri që gabon me dëshirë, sikurse ndodh rrallë që të gjejmë njerëz me një vullnet vërtet të lig. Prandaj ndodh, që njerëzit e ligj të jenë herë pas here të suksesshëm, pikërisht sepse qëllimmirët nuk bëjnë rezistencë dhe lejojnë që të shkelen.
DIE ZEIT: Hera e fundit ka qenë në vitin 1989 kur një temë e vetme bëhet e pranishme me javë të tëra në mediaa, ndërkohë që të tjerat na shfaqen si të paqena. Vetëm para disa javësh kujtuam se vitet e njëzeta do jenë kaotike, për shkak se mendonim se populistët e djathtë do marrin pushtetin këtu. Duket sikur edhe ky debat ka kaluar në margjina.
Sloterdijk: Jemi duke përjetuar një seminar të madh të teorisë së mediave. Vihet re se në gjendjen e jashtëzakonshme krijohet një mono-tematizëm. Pastaj arrijmë të shohim se si shoqëritë moderne gërshetohen dita -ditës në disponimin e tyre. Falë mediave, ne jetojmë në hapësira eksituese që drejtohen me anë të temave alternuese. Temat janë propozime tërheqëse, të cilat mirëpriten nga publiku ose jo. Në këtë mes, njerëzit e mediave kontribuojnë gjithmonë duke i fryrë ca zjarrit. Në rastin kur vritet një njeri dhe 82 milionë ndihen të kërcënuar, demokracia liberale lëkundet.
DIE ZEIT: Po tani, a po e teprojmë me koronën?
Sloterdijk: Me rastin e koronës, për herë të parë po na ndodh që zmadhimet e fillimit po tejkalohen nga ndodhitë. Është diçka krejtësisht e re. Në fillim u mendua se mediat po i fryjnë gjërat, sepse është puna e tyre që t’i zmadhojnë gjërat. Por jo. Sot mjafton përshkrimi i kthjellët i gjendjes së spitaleve në Itali, Francë apo Spanjë për të prodhuar lajme. Faktikisht, gjendja është bile shumë më keq, për të bërë raportime reale. Ne po numërojmë kufomat, dhe në këtë mes nuk ka më vend për teprime. Mediat tani në vend se t’i dramatizojnë, ato priren t’i zvogëlojnë problemet. Shifrat rriten e imazhet përmbahen. Shumë e pazakontë.
DIE ZEIT: Ndoshta për mediat nuk ekziston ndonjë mundësi tjetër për të reaguar në mënyrë të zakonshme ndaj ngjarjeve të natyrës. Gjërat nuk mund të zmadhohen edhe sikur të goditemi nga një kometë.
Sloterdijk: Ne nuk mund të pajtohemi as me mendimin se gjysma e qeverive janë infektuar dhe se duhet të hospitalizohen. Kur premierin britanik e zënë ethet, ndërkohë që mban fjalime nën karantinë, kjo duket disi irreale, thuajse karnevaleske. Rasti i fundit analog që bëri kërdinë dhe të cilit mund t’i referohemi është murtaja ndërmjet shekujve 14-të dhe 17-të. Në raport me të, virusi Korona është i padëmshëm. Është pjesë e ironive të kulturës sonë që studiuesit e fushës së shkencave natyrore bëhen të pavdekshëm vetëm pse i vënë emrin një sëmundjeje vdekjeprurëse. Pestbazillus Yersinia pestis ka marrë emrin sipas studiuesit Alexandre Émile Jean Yersin, i cili në vitin 1894 arriti të izolojë mikrobin. Është njësoj si me doktorin humanist Joseph-Ignace Guillotin, pas të cilit mori emrin makina e ekzekutimit. Ai në emër të njerëzimit i doli asaj në mbrojtje. Makinën pastaj e prodhoi një ndërtues pianosh, që në fakt është një shembull i hershëm i bashkëpunimit gjermano-francez.
DIE ZEIT: A ia vlen që në këtë kohë të lexohet romani i Kamysë, Murtaja?
Sloterdijk: ‘Murtaja’ e Kamysë është një metaforë. Romani i tij bën fjalë për burracakërinë dhe konformizmin e lig në kohë diktature, gjë që nuk i korrespondon kësaj situate. Kur jemi të trembur, bëhemi të ndërgjegjshëm për të drejtat tona demokratike. Por, ligji i vjetër, që thotë se pas një krize gjithmonë mbetet diçka, është në fuqi. Në këto kohëra ne po zhvillojmë një vetëdije reciproke disi të pazakontë dhe delikate. Tjetri na shfaqet si një imazh i përmbysur i vampirit, i cili nuk të thith gjakun, por të jep: tjetri mund të jetë pa e ditur një mbartës virusi. I infektuari me Koronë pa simptoma do ngelet një figurë edhe më pas. Në Amerikë ka kohë që disa njerëz i quajnë si toxic persons. Puritanizmi zëvendësohet me higjienizim. Po e bëmë edhe një hap tutje, do dalim tek maskuliteti toksik dhe tek kurat përkatëse detoksinuese.
DIE ZEIT: Thua do të nxjerrim ndonjë mësim nga kjo krizë?
Sloterdijk: Pa dyshim. Po përjetojmë vigjiljen e një epoke, evidencën e etikës fondamentale e së cilës në librin tim “Du mußt dein Leben ändern“ e kam quajtur Ko-Imunizëm. Jo si në komunizëm ku bëhet fjalë për një shoqëri të shpërndarjes së prodhimeve e të mallrave, por për një përkushtim të individëve për të mbrojtur njëri-tjetrin. Një shoqëri e rrezikuar imunologe që ka nevojë për solidaritet është megjithatë e mundshme. Historia moderne e njerëzimit fillon në vitin 1492 me zbulimin e Amerikës. Sot ajo është nga fundi, mbasi ne, edhe pse me rreziqe të niveleve të ndryshme, parimisht kemi mbërritur në të njëjtën hapësirë transaksionare,.
DIE ZEIT: Nuk ekziston më hapësirë e jashtme globale, por vetëm një e brendshme?
Sloterdijk: Po, mirëpo kjo nuk është më një hapësirë e brendshme botërore e kapitalit që krijon rrjetëzime, por një hapësirë e njerëzimit në formën e një ansambli biomasiv që formësohet nëpërmjet ko-imuniteteve. Si rezultat i qarkullimit dhe komunikimit global, ka kohë që ne po jetojmë, si në një enë gjigande laboratorike, për qëllime eksperimente mikrobiologjike. Globalizimi ka paraqitur një lehtësim qarkullimi për mikrobet, dhe kjo është bërë evidente qysh me mbërritjen e sifilizit nga Napoli me anijet e kthimit të Kolombos të vitit 1493. Sa më të lëvizshëm, aq më të rrezikuar. Në karantinat e zeza të Afrikës së Jugut epideminë e Koronës tash e quajnë The white man’s disease. Por kjo do të ndryshojë shumë shpejt.
DIE ZEIT: Jetojmë në një kohë kur është bërë shumë e vështirë të biesh në dashuri. Dikush mund të ta ngjisë…sëmundjen..
Sloterdijk: Po mund të të ndodhë, që personi që dashuroni mund të jetë i infektuar dhe pa simptoma. Dhe kjo është një shenjë fataliste. Do të thotë që Toka rrezikohet të mos shtillet nën vrunguj energjish dashurore? Dëshpërim i madh…po ta mendosh.
Përktheu: Bekim Qoku
