Toni Morrison kishte vendosur vetëm një kusht për intervistën në shtëpinë e saj në Nju Jorkun e epërm: Ajo nuk dëshironte të fotografohej. Çdo pyetje ishte e lejuar, dhe ajo nuk kishte asnjë interes për të riparë përgjigjet e saj më pas.
Por kjo s’ishte e nevojshme: Morrison foli me të njëjtën qartësi dhe muzikalitet që i veçojnë shkrimet e saj. Ajo foli për racizmin dhe ‘bardhësinë’, tensionin mes kujtesës dhe harrimit dhe artin e të shkruarit për seksin. Ajo qeshi shumë, këndoi histori nga fëmijëria e saj dhe nuk pranoi të thoshte emrin e presidentit aktual amerikan. U ra dakord për një orë, por biseda zgjati gati dy. Mbi lavamanin në banjën e mysafirëve të Morrison, në vend të një pasqyre, kish varur letrën në kornizë të Akademisë Suedeze, që i tregonte asaj se ajo kishte fituar Çmimin Nobel në Letërsi. Në murin përballë, ashtu si një tjetër çmim, varej një “Njoftim për Refuzimin e Publikimit” nga Departamenti i Drejtësisë Penale në Teksas. Informonte botuesin e Morrison se romani i saj “Parajsa” ishte ndaluar në burgjet e Teksasit sepse mund të shpinte në trazira.
Mario Kaiser & Sarah Ladipo Manyika në bisedë me nobelisten Toni Morrison
Sarah Ladipo Manyika:
-A preferoni të quheni Profesor, Doktor, Zonjë apo Znj?
Toni Morrison:
-Më pëlqen Toni.
Sarah:
-Toni?
Toni:
-Po, i përgjigjem kësaj.
Sarah:
-Toni, faleminderit që na dhatë këtë mundësi për të biseduar me ty.
Toni:
-Kënaqësi.
Sarah:
-Unë vij nga Nigeria, kështu që një minutë më parë, isha duke u shkëmbyer me Wole Soyinka në banjën tuaj. (Ndër fotografitë në muret e banjës së mysafirëve të Morrison, gjendet ajo që e tregon atë krah Nobelistit Nigerian.)
Toni:
-Ah! Po, kemi shkuar në Paris dhe kemi ndjekur takime dhe biseda – biseda elegante – dhe zgjidhnim problemet e botës. Dhe Soyinka gjithmonë dinte të zgjidhte gjithçka.
Sarah:
-Ai akoma e bën.
Toni:
-Po, po. Me atë zë që ka ai! (Imiton Soyinka me një zë kumbues.)
Mario Kaiser:
-Unë dhe Sara u bëmë miq për shkak të një libri tuajin. Ne ishim në rezidencën e shkrimtarëve dhe kur i thashë Sarës që po punoja në një histori për gjyshërit e mi, të cilët ishin ushtarë dhe nuk u kthyen nga Lufta e Dytë Botërore, ajo më dha “Shtëpinë” – librin dhe audio-librin.
Toni:
-Oh, e drejtë, sepse i lexoj. Më pëlqen akti i leximit të veprave të mia, sepse mat vlerën e tyre mbi mënyrën sesi tingëllojnë. Kjo s’është gjëja e vetme, por është një gjë e rëndësishme për mua. Mbaj mend kur fillova të botoj, botuesi do t’i jepte një libër timin dikujt që ta lexonte – ta shiste në formë disku. Dhe ishin aktore të shkëlqyera, por unë kurrë nuk i dëgjova. Por një ditë unë e luajta një dhe thashë: ‘Nuk është mirë!’ Mendoj se ishte libri “Dashuri”. Unë thashë se shkon kështu, ‘Dat-da-da- da-da-dat-dat-boom-dat-dat-dat-dat-dat. “ishte helmues. Plot me të vjella foshnjeje. Dhe ajo po e lexonte drejt. Kështu që fillova t’i lexoj të gjitha. Tani kam zbuluar – për tmerrin tim të madh – që unë duhet t’i lexoj të gjitha përsëri, sepse ata thanë që ato që bëra ishin shkurtuar. Unë dua që ju ta dini: Kjo është një nga përvojat më të këqija të jetës sime – ulur në atë dhomë të vogël, me njerëzit jashtë që bëjnë regjistrimin. Ju nuk e keni idenë se sa gabime bëhen kur lexon në mikrofon.
Mario:
-Libri juaj i fundit, “Zot Ndihmo Fëmijën”, nis me një fjali të habitshme: “Nuk është faji im”.
Toni:
Ashtu është.
Mario:
-Një nënë shikon vajzën e saj të porsalindur.
Toni:
-Dhe u tremb.
Mario:
-Ajo e kupton që lëkura e fëmijës është shumë më e errët se ajo e saj dhe ka frikë për të ardhmen e fëmijës.
Toni:
-Dhe për të sajën.
Mario:
-Për dallim nga librat tuaj të mëparshëm, kjo histori zhvillohet në të tashmen. Pse ngjyra e lëkurës mundet akoma t’i bashkojë ose t’i ndajë njerëzit në këtë vend?
Toni:
-Ne ia kemi nisur në atë mënyrë. Vendi ia filloi nga një krah pune afrikanësh – të bëjnë punë falas dhe të riprodhojnë veten për më shumë punëtorë. Kur shkrova “Një mëshirë”, ai libër duhej të zhvillonte ngjarjet pak para se racizmi të bëhej etiketa dhe karakteristika e vendit. Ishte pak para gjyqeve të shtrigave të Salem-it, kur ata po vërtiteshin për të vrarë njerëz për arsye fetare. Njerëzit fetarë u mërzitën me gjithë këtë, por jo për ngjyrën. Por duke e ndjekur atë, u shndërrua në këtë. “Shërimi” -ishte mënyra me të cilën njerëzit u bënë bashkë: e bardha bëhet e bardhë. Mendoni për një çast: Nëse vini në këtë vend nga Gjermania, Rusia, ose kudo tjetër, ju zbrisni nga barka, shkelni në tokë. Por në mënyrë që të bëhesh një Amerikan, ti duhet të jesh i bardhë. Por kjo është cilësia që bashkon vendin, njerëzit e tij: të kesh një popullsi jo të bardhë. Disa gjëra përgjatë këtyre rreshtave mund të jenë duke ndodhur tani në Evropë. Koncepti im është që nëse do të ishit nga Suedia, do të ishit Suedez. Ju nuk keni pse të thoni, ”Unë jam një suedez i bardhë”. E kuptoni se çfarë dua të shpreh?
Mario:
-E kuptoj. Unë jam gjerman, dhe derisa erdha të jetoj në SH.B.A. kurrë nuk u ndjeva i bardhë.
Toni:
-Kjo është një pjesë kaq e rëndësishme. Kur dikush si Frederick Douglass shkruajti një libër, ai u drejtohej njerëzve të bardhë – në mënyrë të ligjshme – sepse ai donte që ata të silleshin si duhet, lirojeni. Kjo ishte audienca. Jo për mua. Tolstoi nuk po shkruante për vajzat e vogla nga Ohio. Ai po shkruante për rusët, apo jo? Unë po shkruaj, për, dhe për njerëzit e tjerë me ngjyrë. Dhe nëse është mjaftueshëm mirë, do të lexohet dhe vlerësohet nga njerëz që nuk janë afro-amerikanë. Kjo është mënyra e thjeshtë për ta thënë. Por çështja është, unë thjesht mendova se ne ishim interesantë.
Sarah:
-Po!
Toni:
-Shihni, gjëja qesharake është: Ajo që njerëzit jashtë këtij vendi, veçanërisht në Evropë, mendojnë për këtë vend, ajo që u pëlqen atyre është në përgjithësi diçka që del nga kultura e zezë: është xhaz. Madje është gjuhë. Mendoni se si do të ishte ky vend pa ne. Unë as që do e vizitoja! Unë erdha me librin tim të parë duke u përpjekur të them: ‘Shiko, racizmi realisht dëmton vërtet. Nëse me të vërtetë dëshiron të jesh i bardhë dhe nuk je, dhe je i ri dhe vulnerabil, mund të të vrasë. “Kjo ishte kur fillova të shkruaj për herë të parë, dhe më në fund, pas gjithë këtyre viteve leximi librash, redaktimit të librave, duke punuar në biblioteka, mendova: Prisni një minutë, atje nuk ka asnjë libër për mua! Kështu që nëse do të doja ta lexoja, me siguri do të më duhej ta shkruaja atë.
Mario:
-Tek “Zot Ndihmoni Fëmijën”, si në të tjerë libra tuajt, fëmijët vuajnë. Ju sollët dy fëmijët tuaj në këtë botë, në vitet 1960, gjatë luftës për të drejtat civile. A ju dha shpresë se Amerika do të servirte një të ardhme më të ndritshme për fëmijët tuaj?
Toni:
Jo. Jo, jo, kam qenë këtu për një kohë të gjatë. Shikoni, ata vetëm sa filluan të vendosnin njerëz të linçuar, djem të zinj të vrarë në gazeta. Askush nuk fliste për këtë. Ky s’ishte një lajm që ia vlente. Tani dikush si Trayvon Martin ose ai djalë tjetër i vogël që qëlluan, ata tërhoqën shumë vëmendje. Unë po i thosha djalit tim, A e kupton se unë isha në botë pesëdhjetë, gjashtëdhjetë vjet para se dikush të mendonte ndonjëherë se ishte i denjë për një artikull? Apo se duhet të ndjeheni keq për këtë? ”Thjesht nuk ishte aty. Ka pasur disa ndryshime, megjithëse tani mendoj se mund të bëjmë një hap prapa me këtë të ashtuquajturin president. Është kaq e rrezikshme dhe aq e tmerrshme sa unë as që dua të mendoj për të. Mundohem të mos. Ai njeri mund të më sëmurë vërtetë keq.
Sarah:
-Bëjeni Amerikën përsëri të Madhe.;
Toni:
-;Bëjeni Amerikën përsëri të Madhe do të thotë: Bëni Amerikën përsëri të Bardhë. Pra, tani kemi këtë shpërthim të njerëzve që duan të ndjehen më shumë se diçka, më mirë se diçka. Dhe kush është ai? Ky jam unë.
Sarah:
-Duke të dëgjuar teksa lexon tregimet e tua nënvizoj gojëtarinë dhe muzikalitetin e tregimit. A keni ndërmend që shkrimi juaj të lexohet me zë të lartë?
Toni:
-Unë synoj që lexuesi ta dëgjojë. Unë vij nga një shtëpi në të cilën ata e bënin këtë gjatë gjithë kohës. Mbaj mend historinë për gjyshin tim, për të cilin thuhej gjithmonë – me krenari – që ai kishte lexuar Biblën nga kapaku në kapak. Pesë herë. E dija në një moment që ishte e paligjshme që njerëzit e zinj të lexonin. Dhe ishte e paligjshme që njerëzit e bardhë t’u mësonin atyre të lexonin. Mund të shkoje në burg ose të gjobiteni.Gjyshi im nuk shkoi në shkollë. Ai shkoi një ditë, dhe kjo për t’i thënë mësuesit se ai nuk do të kthehej. Ai do të mbështetej tek motra e tij për ta mësuar të lexonte. Ata e quanin Big Papa. Dhe po mendoja, shumë më vonë: çfarë tjetër mund të lexonte? Nuk kishte libra, as biblioteka. Kishte vetëm Bibla. Por në të njëjtën kohë, ishte një veprim i kthimit mbrapsht të pushtetit. Në shtëpinë time, kishte libra kudo. Nëna ime iu bashkua Klubit të Librit të Muajit. Kjo ishte si rezistencë. Së bashku me atë gjënë e të lexuarit vinte dhe tregimi i historive, çka e bënin gjatë gjithë kohës. Këndonin ngjarje. Ishin rreth dhjetë, dhe të gjithë ishin të çmendur.
Sarah:
-A u ndryshuan historitë gjatë rrugës?
Toni:
-Ju mund t’i ndryshoni ato, sepse ata na bënë t’i tregojmë. Ata do të thoshin: “Tregoni atë histori për këtë dhe atë!!”. Dhe ata do të ngriheshin, fëmijë të vegjël, dhe ju mund t’i përpunoni paksa. Por ata ishin thjesht të çmendur. Më pëlqyen shumë sepse ishin si. . . (Ajo ndalon, pastaj fillon të këndojë – së pari me zë të ulët, pastaj më zë.). . . ‘Gonna whop, gonna chop my wife’s head off!’ Ishte një këngë me zë të lartë." ‘Tam-tam, tam-tam, tam-tam. Gonna cut my wife’s – HEAD OFF!’ Dhe pastaj gruaja kthehet përsëri me kokën në krah dhe i thotë:‘It’s cooold out here. It’s cooold out here.’ ”Ky ishte argëtimi ynë. Kjo dhe të kënduarit. Nëna ime këndonte gjatë gjithë kohës – ditë, natë, kurdoherë. Ajo kishte zërin më të bukur që kam dëgjuar ndonjëherë. Ajo varte rrobat, ajo këndonte. Ajo është duke larë enët, ajo këndon. Ky tingull për mua ishte pjesë e përpjekjes, edhe pse unë nuk shkruajta derisa isha tridhjetë e nëntë apo diçka më sumë. Por kur e bëra, ishte shumë e rëndësishme që gjuha kishte atë tingull. Shumëçka varej nga tingëllimi i një përralle – kuptimi shpesh qëndronte në tingullin e saj. Ato ishin të gjitha histori të tmerrshme, të frikshme. Ju kujtohet kur lexonit histori në fëmijë? Hansel dhe Gretel? Është e tmerrshme! Të gjitha ato histori të njerëzve që vdesin, duke i flakur fëmijët e tyre jashtë. Dhe pastaj një magjistare ju shtie në furrë. O Zot!
Sarah:
Një nga refrenet në librat tuaj është tensioni midis kujtesës dhe harresës – harrimi si një mënyrë për të kapërcyer. Është tek “Dashuri”, me këtë rresht të përsëritur: ‘Nuk ishte histori për t’u kaluar.’ Është tek “Zot Ndihmo Fëmijën”, ku shkruani se ‘kujtesa është gjëja më e keqe në lidhje me shërimin.’ Si e përballoni këtë tension?
Toni:
-Për të arritur në një vend të lumtur – atë që unë e quaj të lumtur, edhe pse njerëzit janë duke vdekur të gjithë nëpër librat e mi – është përvetësimi i njohurive. Nëse dini diçka në fund që nuk e dini më parë, është pothuajse dituri. Dhe nëse mund ta luaj atë akord, atëherë gjithçka tjetër ia ka vlejtur. Duke ditur diçka që nuk e dinit më parë. Duke u bërë diçka. Ekzistojnë modele të caktuara në libra dhe në jetë që duken sikur po shkojnë në një drejtim. Dhe pastaj ndodh diçka dhe njerëzit mësojnë. “Zot Ndihmoni Fëmijën”, që mendova se ishte një titull i tmerrshëm. . .
Mario:
-Çfarë titulli do t’i kishit dhënë librit?
Toni:
-Unë mendoj se i dhashë një. Nuk mbaj mend si ishte. Ishte i bukur!
Sarah:
Pse nuk morët rrugën tuaj?
Toni:
-Sepse ata ju godasin.
Sarah:
-A nuk është një nga privilegjet e fitimit të Çmimit Nobel – që mund t’u thuash njerëzve se çfarë të bëjnë?
Toni:
-Jo! (Ajo imagjinon një argument me botuesin e saj.) Ik pirdhu, ky është titulli im! Jo, ju nuk keni për të marrë atë! Ata mendojnë se po ju bëjnë një favor duke e botuar atë, edhe pse ata po bëjnë shumë para – dhe do bëjnë përgjithmonë. Pasi të vdes, pasi fëmijët e mi të vdesin, nipërit e mi, ata do të bëjnë akoma para. Kam punuar në atë industri për një kohë të gjatë. Nuk jam e çuditur. Atëherë, për çfarë po flisnim.
Sarah:
-Tensioni midis kujtesës dhe harrimit.
Toni:
-Po, po, po, po, po, po. Nuk janë betejat. Shumë libra kanë të bëjnë me fitimin e diçkaje. Nuk jam e interesuar aq shumë për këtë sa duhet të jetë jeta intelektuale dhe jeta emocionale. Ti lëviz përgjatë një shtegu dhe ti ahkon në një vend. Ti nuk dëshiron të vish në vendin ku ishe në fillim. Në librin ku vajza. . . Ku është ai libër? Cili është ai libër?
Sarah:
-“Zoti ndihmo fëmijën”.
Toni:
-Ky është ai! Ata kanë filluar të bashkohen në një. Kjo vajzë është shumë, shumë e zezë dhe shumë, shumë e bukur. I dashuri i saj është një “bythë e zgjuar”. Të dy janë shumë të përfshirë në vetvete, dhe më pas ata vijnë në një vend ku duhet të kujdesen për dikë tjetër, jo për veten e tyre. Dhe kjo përvojë i heq ata nga guaska e tyre e vogël e unë, unë, unë;, në mënyrë që ata të jenë në gjendje në fund që të kenë pak respekt, dhe madje edhe dashuri, për njëri-tjetrin.
Mario:
–Ju shkruani në libër për ato që ju e quani;privilegje të lëkurës- si ndikon hija e ngjyrës suaj në statusin tuaj, madje edhe brenda komunitetit të zi. A mund të bëhej presidenti Barack Obama nëse lëkura e tij do t’ishte më e errët?
Toni:
-Ai i zi më duket mua!
Mario:
–Por jo si ajo që ju e quani E zezë prej sudanezi
Toni:
-Jo, jo e zezë sudaneze. Kjo është një e zezë e bukur. E zezë Etiopie. Të gjithë Etiopasit janë të bukur! Nuk ka Etiopianë të shëmtuar. Puna e ngjyrës. Unë vij nga një qytet i vogël çeliku.
Mario:
Lorain, Ohio.
Toni:
-Shumë emigrantë, një shkollë e mesme. Unë shkoj larg në kolegj – e para në familjen time – dhe pastaj zbuloj, në Universitetin Howard, këtë gjë për të cilën po flisni: privilegjet e lëkurës. Dhe Uashingtoni në atë kohë ishte plot me njerëz të zinj të klasës së mesme. Ata punuan në zyrën e regjistrimit, dhe kishte organizata, sororitete që ishin të një ngjyre dhe të një ngjyre tjetër. Unë nuk dija për çfarë po flisnin. Thjesht dukej një gjë aspak intelektuale për mua – sepse nuk mund të bëja miq bazuar në të. Kur u ktheva atje për të dhënë mësim, një nga studentët e mi ishte Stokely Carmichael. Unë i thashë: çfarë do të bësh, Stokely, kur të diplomosh? Ai tha: Unë jam pranuar në Seminarin Teologjik të Unionit. Por së pari do të zbres në Jug. ”Ishte bërë shumë politik, kështu që ngjyra nuk ishte gjëja e rëndësishme. Bëhej fjalë për të drejtat civile. Por kur isha studente atje, ishte shumë e rëndësishme. Në Uashington, ishte një dyqan ku ne – vajzat me ngjyrë – mund të shkonim në banjë. Hecht është thirrur. Ata nuk t2 lejonin të shkoje në banjë në ndonjë vend tjetër. Dhe ata kishin këto shenja të vogla në autobusë: Vetëm të Bardhë. Unë vodha një dhe ia dërgova mamasë. Ishte një qytet i fshehur nga sytë. Shatërvanët. Gjithnjë mendoja se ata nuk mund të ishin seriozë. Pse po paguanin për dy shatërvanë? Nuk ka kuptim që ata të shpenzojnë të gjitha këto para në mënyrë që të ndjehen më mirë se dikush.
Mario:
-Kur Donald Trump i pyeti afro-amerikanët që të votonin për të, ai tha: Çfarë keni për të humbur?
Cila është përgjigjja juaj?
Toni:
-Thjesht mendova se ishte një pyetje budallaqe. Ajo që do të më duhej të humbja do të ishte gjithçka. Ajo që po humbas tani është se ti po hedh bomba. Por ishte kaq e keqe dhe aq hundëpërpjetë. Ky njeri që ka shtatëdhjetë e shtatë fjalë në fjalorin e tij. Ne i kemi numëruar ato. Philip Roth i numëroi ata. Shtatëdhjetë. . . shtatë. . . fjalë.
Sarah:
-Le ta lëmë Trump për Obamën. Si ishte të merrte Medaljen Presidenciale të Lirisë prej tij? Dhe çfarë ju pëshpëriti në vesh?
Toni:
-A ishe atje?
Sarah / Mario: Jo, ne e pamë videon.
Toni:
-Ai bëri pëshpëritje në veshin tim. Dhe unë do t’ju them, kjo është e rëndësishme: nuk dija se çfarë tha ai.
Mario:
-Ju dukeshit shumë e kënaqur.
Toni:
-E dija atëherë! Por, sapo u largova, mendova: çfarë tha ai? U turpërova shumë! Unë shkova në Paris, dhe djalit që ishte ambasadori në Francë, ia tregova historinë. Unë thashë, ‘Ai më pëshpëriti në vesh, dhe nuk e di se çfarë. Diçka nuk është në rregull! Dhe ai tha, :Dëgjo, kam biseduar dyzet e pesë minuta me të dhe nuk mbaj mend asnjë fjalë.
Sarah:
-Ju ishit hutuar.
Toni:
-Unë mendoj se është kështu Por kur shkova në një festë, djali im ishte shoqëruesi im. Ai i tha Obamës, ‘Ti i ke thënë diçka nënës sime, dhe ajo nuk e mban mend. A e mbani mend atë që ke thënë? Dhe Obama tha: Po, sigurisht që mbaj mend, unë thashë, Unë të dua. (Ajo e mbulon fytyrën me duar dhe pretendon se është përlotur). Tani e kuptoj pse e kam harruar! E harrova në atë mënyrë sikur je në një bisedë me dikë që të pëlqen vërtet ose që është vërtet mbresëlënës. Dhe është kaq mbresëlënëse sa thjesht zbrazesh.
Sarah:
-Le t’i ngjitemi dashurisë dhe të flasim për mikun tuaj James Baldwin.
Toni:
-Po, po!
Sarah:
-Baldwin dikur tha: ‘Roli i artistit është saktësisht i njëjtë me rolin e dashnorit. Nëse të dua, duhet të të bëj të vetëdijshëm për gjërat që nuk i sheh. ”Si e shihni rolin e artistit?
Toni:
-Oh, është qesharake që ai e thotë këtë. Jimmy. Ajo që do të them do të duket kaq pompoze, por unë mendoj se një artist, qoftë ai piktor apo shkrimtar, është pothuajse i shenjtë. Ka të bëj me vizionin, mençurinë. Ju mund të jeni askush, por duke parë në atë mënyrë, është e shenjtë, është hyjnore. Është mbi jetën normale dhe perceptimin e të gjithëve, normalisht. Ju përballeni. Dhe për sa kohë që jeni atje lart, edhe nëse jeni një person i tmerrshëm – veçanërisht nëse jeni një person i tmerrshëm – shihni gjëra që bashkohen, që ju trondisin, ose ju përfshijnë, ose mësoni diçka për ju që jashtë artit tuaj, ju nuk do ta dinit. Në të vërtetë është një vizion më lart, ose përtej. Është e vështirë të mendosh për piktura, veçanërisht, në ndonjë mënyrë tjetër. Unë nuk mund ta imagjinoj se si ata e bëjnë atë. Dua të them, cila është lidhja midis gjërave që po bëni dhe mendjes suaj? Kjo është arsyeja pse kritika është kaq e tmerrshme. Jo e gjitha, por shumica e saj. Sepse gjuha e kritikës nuk mund të arrijë fare në rrafshin ku ndodhet artisti.
Sarah:
-I emërtoni personazhet tuaj, apo ata vetëquhen?
Toni:
-Ata e emërojnë veten e tyre. Unë ndonjëherë kam shkruar karaktere me emra që ishin të gabuar, dhe ata kurrë nuk erdhën në jetë. Unë duhet t’i pyes ata: Cili është emri juaj? Thjesht prisni dhe diçka pickon – apo jo. Nëse jo, shkrimi ndihet i çuditshëm, ose ata nuk flasin. Ndonjëherë është krejt e kundërta. Kur shkrova “Këngën e Salomonit”, aty ishte kjo grua me emrin Pilat. Dhe sapo e përfytyrova, ajo kurrë nuk pushoi. Ajo me të vërtetë e mori atë libër përpara, dhe mua më duhej ta ndaloja. Kështu që unë thashë: ”Duhet ta mbyllesh, ky nuk është libri yt! Ajo ka një skenë ku vajton mbesën e saj dhe thotë: Dhe ajo ishte e dashur Kjo është gjithë hapësira që mori. Edhe pse është me ndikim, ajo nuk flet.
Mario:
-Ju u pagëzuat si katolike kur ishit dymbëdhjetë vjeçe, dhe morët emrin Anthony, i cili më vonë u bë Toni. Shën Antoni ishte një figurë e mrekullueshme në Shkrim.
Toni:
-Shën Antoni i Padovës!
Mario:
-Ai ishte i njohur për predikimin e tij të fuqishëm dhe është shenjt mbrojtësi i gjërave të humbura. Cilat janë gjërat e humbura që do të dëshironit të rikthenit.
Toni:
-Dy gjera. Njëri është djali im. Dhe ka periudha të caktuara në jetën time që unë do të doja të jetoj gjatë.
Mario:
-A ka një periudhë të veçantë?
Toni:
-Po, shkolla para-universitare. Kishte ca gjëra shumë të mira me atë vend, dhe mësova shumë. Unë isha në këtë grup të vogël teatri, dhe udhëtonim gjatë verës. Ishte hera e parë që unë kam qenë në Jug – në Jugun e vërtetë, jo në Washington, DC, ky tip. Mbaj mend kur arritëm në një hotel dhe fakulteti e kuptoi që ishte një kuplara apo diçka e tillë. Kështu që njëri prej tyre shkoi në stendën e telefonit. Mos harroni se ata kishin kabinat telefonike dyshe? Ai shikoi në pjesën e prapme të librit të telefonit për të gjetur një predikues të zi, të cilin mund të gjeje sepse shkruante AME, Sion Afrikano- Amerikan ose diçka. Ai e gjeti një dhe i thirri dhe tha që ai ishte atje me disa studentë nga Howard, dhe se ata kishin nevojë për një vend për të qëndruar, sepse nuk ka vende për njerëzit e zi. Predikuesi tha: Më thirre përsëri në pesëmbëdhjetë minuta. Dhe ai bëri dhe kishte marrë disa nga famullitarët e tij për të na pranuar. Shkova me një vajzë, qëndrova në shtëpinë e kësaj gruaje. Ishte përrallore! Zot, ajo i kishte tharë çarçafët në shkurre që kishin atë aromë. Oh, ishte parajsë! Dhe ata na dhanë ushqim përrallor. Ne u përpoqëm t’u jepnim para, por ata nuk i pranuan. Kështu që i vendosem tek këllëfët e jastëkëve.
Mario:
-Historia të kujton Frank Money, protagonisti i Home, kur kërkon një vend për të qëndruar.
Toni:
-Po, po është ky “Libri jeshil” që ai përdor, të cilin unë e kam një kopje, që ishte aty ku mund të rrinin njerëzit me ngjyrë. E dini, unë nuk e identifikova atë si një njeri të zi derisa redaktori im tha: Askush nuk e di nëse është i zi apo i bardhë. Dhe unë i thashë, Kështu? Dhe ai tha: Toni, unë me të vërtetë mendoj se është e rëndësishme. Kështu u dorëzova. Por isha e interesuar të shkruaja në të njëjtën mënyrën siç bëra tek “Parajsë”, në të cilën unë e shpall ngjyrën: Ata qëlluan së pari vajzën e bardhë. Por ju nuk e dini kush është ajo vajzë e bardhë. Dhe kjo ishte shumë çliruese për mua sepse ndonjëherë mund të thuash “të zezë” dhe nuk do të thotë asgjë. Dua të them, nëse nuk e bën atë që të thotë diçka. Kjo ishte një gjë për t’u mësuar për shkak të anës tjetër të qytetit, ku zeznaja ishte pastërtia – dhe legjitimiteti. Dëgjoni, gjyshja ime e madhe jetonte në Michigan dhe ajo ishte si gruaja e mençur e familjes. Ajo dinte gjithçka. Ajo ishte një mami. Herë tani e herë pastaj, ajo do të vinte për vizitë. Kjo ishte një grua e gjatë. Dua të them, ajo dukej e gjatë. Ajo kishte një bastun që padyshim nuk e kishte të nevojshëm. Dhe ajo erdhi në shtëpi, më vështroi mua dhe motrën time dhe tha: Këta fëmijë janë shprishuraMendova se ishte një gjë e mirë. Por ajo ishte e zezë si qymyri, dhe ajo po na shikonte si të ndotura, të përziera. Jo i pastër. Ajo ishte e pastër – e zezë e pastër, afrikane e pastër – dhe ne ishim pak të hutuara. Mendova se ishte interesante, sepse isha ‘tjetërsuar’ që kur isha fëmijë – por nga ana tjetër.
Sarah:
-A mund të flasim për seksin?
Toni:
-Po! Unë jam në një pozitë të mirë për të folur për këtë, pasi ka qenë si një mijë vjet. Çfarë doni të dini?
Sarah:
-Jeni e njohur për shkrimin e skenave të shkëlqyera të seksit.
Toni:
-Po! Unë mendoj se shkruaj për seksin më mirë se shumica e njerëzve.
Sarah:
-Si e bëni?
Toni:
-Gjëja më e keqe në lidhje me skenat e seksit është se ato janë të gjitha klinike. Ata thonë ose penis ose çfarë. E kam fjalën, kush kujdeset? Pjesa e mirë në lidhje me seksin dhe të shkruarit në lidhje me të nuk është kjo. Është diçka tjetër. Tek “Syri më blu”, kur ajo shkon gjatë rrugës, ajo rit lëkurën për të shkulur fildishin – ju e dini, ajo do të zhytet. Thellë! Por nëse mund ta ndërlidhni seksin me disa sjellje të tjera që janë interesante, atëherë seksi bëhet interesant.
Sarah:
-Tek “Dashuria”, është fusha e misrit, por është edhe ngrënia e misrit, sugjestionim.
Toni:
-Krerët e misrit po tunden. Djemtë po vështrojnë.
ObserverKult
Lexo edhe:
TONI MORRISON, SHKRIMTARJA VIZIONARE QË GJITHË JETËN LUFTOI DISKRIMINIMIN RACOR
Toni Morrison, me emrin e vërtetë Chloe Anthony Wofford, lindi në 18 shkurt 1931 në shtetin e Ohajos në Shtetet e Bashkuara të Amerikës.
Bijë nga një familje punëtore, u apasionua që herët pas letërsisë dhe ndoqi studimet universitare në Letërsi deri në mbrojtjen e tezës në vitin 1953, mbi temën e vetëvrasjeve në veprën e Uilljam Folknerit dhe Virxhinia Ulfit.
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
