Historia e Judith Polgár
Menjëherë pas lansimit të tij, The Queen’s Gambit u bë miniseriali më i shikuar i Netflix. 62 milionë shikime në 28 ditët e para pasi u ngarkua në platformë.
Historia e kampiones Elizabeth Harmon është një histori drithëruese, edhe pavarësisht nëse dikush di të luajë shah apo jo, historia e saj frymëzon.
Edhe pse seriali nuk bazohet në ngjarje reale, ai prapë ka disa ngjashmëri me historinë e Judith Polgár. Ajo ka arritur të konsiderohet shahistja më e mirë në botë.
Kjo është arsyeja pse ne sot kemi vendosur t’ju rrëfejmë historinë e saj.
Damat e shahut
“Askush nuk lind gjeni, por bëhet i tillë”: kjo është ajo që babai Polgár u përsëriste vajzave të tij Susan, Sofia dhe Judith. László Polgár, dëshironte të demonstronte se fëmijët ishin të aftë për bëma të jashtëzakonshme që nga mosha e hershme. Së bashku me gruan e tij Klára, të dy mësues, ata i shkolluan tre vajzat e tyre në Hungarinë e tyre të lindjes dhe i mësuan atyre të luanin shah.
Nuk kaloi shumë dhe tre vajzat treguan aftësitë e tyre. Trajnimi i tyre ishte shumë efektiv dhe ato ishin në gjendje ta demonstronin atë në turne të ndryshëm. Susan më vonë u bë Grandmaster dhe Sofia, Mjeshtre Ndërkombëtare, tituj shumë të rëndësishëm në botën e shahut. Sidoqoftë, ishte më e vogla, Judith, e cila u dallua si një çudi e vogël dhe më vonë ajo do të bëhej lojtarja më e mirë në botë.
Në fillim, Judith nuk mund të ishte në të njëjtën dhomë me motrat e saj, kushti ishte që edhe ajo të mësonte lojën për të hyrë. Kështu që ajo mësoi të luante dhe bëhej më mirë çdo ditë. Prindërit e saj ftonin lojtarë profesionistë në shtëpitë e tyre për të sfiduar vajzat e tyre.
Një natë, gjatë një ndeshje praktike midis Susan dhe një Mjeshtri Ndërkombëtar, kundërshtarët u përballën me një problem të vështirë. E zgjuan Judit për të kërkuar ndihmën e saj. Edhe gjysmë e përgjumur, ajo u dha atyre përgjigjen që kërkonin duke vërtetuar kështu logjikën e saj të pagabueshme.
Lojtarja më e mirë në botë
Në moshën 5 vjeç, vajza e vogël mposhti një mik të familjes dhe ajo as nuk e pati të nevojshme ta shihte tabelën e shahut. Në moshën 7-vjeçare, Judith dhe motra e saj 9-vjeçare garuan në një turne me sy të lidhur. Turne kundër dy Mjeshtrave dhe fituan ndeshjen. Ato madje u ankuan se kundërshtarët e tyre ishin shumë të ngadaltë. Në moshën 9 vjeç, Judith bëri turneun e saj të parë në Shtetet e Bashkuara. Në moshën 12 vjeçare, ajo tashmë kishte fituar titullin Mjeshtër Ndërkombëtar. Ishte lojtarja më e re në histori për ta arritur atë titull.
Judith ishte një vajzë e vogël në një botë me burra të rritur, kështu që nuk ishte e pazakontë që ajo të nënvlerësohej. Sjellja e saj e qetë dhe modeste gjatë turneve ishte në kontrast me intensitetin e lojës së saj. Një reporter iu referua syve të saj ‘si vrasës’: Në kontrast me flokët e saj të gjatë të kuq, efekti ishte befasues”.
Ajo ishte 13 vjeç kur arriti në 100-en e lojtarëve më të mirë të shahut në botë, 15 kur fitoi titullin Grandmaster. Arritjet e motrave Polgár janë bërë objekt i disa librave dhe artikujve, dhe falë kësaj, fama e saj është përhapur përtej botës së shahut.
Turne pas turneu, Judith i ri arriti të impresiononte botën duke zënë vendet e para. Grandmaster Robert Byrne shkroi në New York Times në 1997 një shënim mbi debatin se kush është lojtari më i mirë nga të gjithë. Ai tha se “nuk kishte asgjë për të argumentuar rreth lojtares më të mirë: Judith Polgár, 21”.
Disa kohë larg nga podiumet
Në 2004, Judith bëri një pushim nga shahu për të lindur djalin e saj. Motra e saj Susan ishte përsëri në turne dhe përkohësisht u bë lojtarja e re më e mirë në botë. Judit u kthye vitin e ardhshëm dhe kualifikimet e saj të larta e vendosën atë si lojtaren e tetë më të mirë në botë. Kjo vlente si për burra ashtu dhe gra.
Në vitin 2006, ajo u bë nënë për herë të dytë, më pas, ajo zbuloi se “në krahasim me amësinë, shahu ishte si një pushim”.
Judith u tërhoq nga kompeticionet në 2014, por jo nga bota e shahut. Ajo shkroi një seri librash për fëmijë rreth lojës dhe motra e saj Sofia bëri ilustrimet. Ajo gjithashtu krijoi “Fondacionin e Shahut Judith Polgár”, për ta bërë shahun një pjesë të kurrikulës së studimeve kombëtare në Hungari e gjitha kjo pasi e sheh atë si një aftësi të zgjidhjes së problemeve dhe të menduarit strategjik.
Ngjashmëritë midis Judit Polgár dhe Beth Harmon
Elizabeth Harmon është protagonistja e The Queen’s Gambit, shkruar në 1983 nga amerikani Walter Tevis, në të cilin bazohet mini-seriali. Megjithëse ky personazh i trilluar nuk gjurmon jetën e shahistes Judith Polgár, ekzistojnë disa ngjashmëri të habitshme midis dy grave.
Një grua e shkëlqyer në shah
Beth Harmon është një fillestare në shah dhe nuk e kupton pse burrat dhe gratë duhet të luajnë turne të ndara. Nga ana tjetër, Judit Polgár, rrallë merrte pjesë në gara për gratë, për të cilat László Polgár gjithmonë i ka nxitur vajzat e tij. “Gratë mund të arrijnë rezultate të ngjashme me burrat për sa i përket aktiviteteve intelektuale. Prandaj, ne hedhim poshtë çdo lloj diskriminimi në këtë kuptim ”, shkroi ai.
Rivalët e mëdhenj të Beth në shfaqje janë burra. Ata marrin guximin të bëjnë komente gjinore, por sipas Judit, “ata ishin tepër të mirë e të sjellshëm në film” (me Beth). Në jetën reale, shahistja duhet të ketë dëgjuar komente përbuzëse dhe poshtëruese. Ajo gjithashtu tha që disa kundërshtarë nuk pranuan t’i jepnin dorën dhe se njëri prej tyre shkoi deri atje sa të godiste kokën pas bordit pasi kishte humbur.
Ndërsa gjërat kanë ndryshuar që nga debutimi i Judit në garat e shahut, seria ka hapur debatin nga një perspektivë gjinore. Vë në pikëpyetje nëse fakti që lojtarët më të mirë të botës ishin burra ishte më shumë çështje kapaciteti apo nëse kishte një lidhje me kontekstin socio-kulturor.
Rivaliteti
Në serial, rivali i madh që Beth duhet të mposhtë është një lojtar shahu me emrin Vasily Borgov. Edhe pse Judit Polgár është përballur me kundërshtarë të frikshëm, lojërat e saj kundër Garry Kasparov, një nga lojtarët më të mirë në histori, janë të famshme dhe shumë interesante. Në vitin 1994 pati një mosmarrëveshje mes tyre pasi lojtari rus me sa duket kishte ndryshuar mendje për lëvizjen e një kalorësi dhe e kishte zhvendosur figurën e tij në një katror tjetër, gjë e cila nuk lejohet.
Polgár nuk tha asgjë pasi nuk ishte e gatshme të sfidonte kampionin e botës. Kshte frikë se ankesa e saj do të hidhej poshtë gjithsesi. Judit humbi atë lojë dhe ishte e vështirë të kapërcehej, pasi performanca e saj u ndikua në pjesët vijuese. Diçka e ngjashme ndodh me karakterin e Beth pas humbjes së saj ndaj Borgov.
Në vitin 2002, Judit Polgár ishte në gjendje të fshijë këtë kujtim të keq dhe dërrmoi Kasparov në një lojë të jashtëzakonshme. Ishte e paharrueshme, pasi ishte hera e parë që një lojtare fitonte kundër numrit një në botë.
Çuditërisht, Garry Kasparov ishte një këshilltar për prodhimin e serialit “The Queen’s Gambit.”
Një sulmuese e pamëshirshme
Një ngjashmëri tjetër midis Beth Harmon dhe Judit Polgár është stili i tyre i lojës, pasi që të dyja janë veçanërisht agresive që nga fillimi; ato përdorin teknika dhe ofensiva të egra.
Vetë Kasparov, duke iu referuar lojës së Judit, tha se “prapa pamjes fëminore, në shah, fshihej një sulmuese e pamëshirshëme”.
Një ndryshim që vlen të përmendet është se Judit Polgár ka treguar gjithmonë një performancë të shkëlqyeshme në ndeshjet e shpejta, ndërsa në serial shohim që Beth jo gjithmonë ndihet rehat në këtë stil të lojës, megjithëse në planin afatgjatë, ajo arrin të përmirësohet.
Fiksioni Beth Harmon dhe Judit Polgár e vërteta kanë histori shumë të ndryshme personale, dhe ato madje nuk kanë lindur pothuajse në të njëjtën kohë. Sidoqoftë, ato të dyja kanë talent të pamohueshëm, ato kanë ndërmarrë sfida të ngjashme dhe ripërcaktuar pritshmëritë e grave në shah.
Atëherë pra, na thoni nëse e keni ndjekur këtë film kryevepër, çfarë mendon për karakterin e Beth Harmonit…/shkollaesuksesit
—————————
Lexo edhe:
POEZIA E PANJOHUR NGA LEFTER ÇIPA, AJO QË ‘E ÇOI’ NË BURG
ObserverKult
