Nga Kristaq Jorgo
Para disa ditësh znj. Marie Lasgush Poradeci publikoi autografin e një poezie të Lasgush Poradecit shkruar në frëngjisht në moshën 17-vjeçare.
Atë mot – është fjala për vitin e largët 1916 poeti ndodhej në Athinë, ku ndiqte mësimet në Liceun Francez. I mbërthyer për javë e muaj nga një formë e rëndë e tuberkulozit pulmonar, shtrohet disa herë në sanatorium e përjeton gjendje ekstreme mes jetës e vdekjes.
Në këtë kohë ka lindur poezia në fjalë, të cilën po marrim guximin ta cilësojmë kryepoezi të tij.
Jo për faktin se mund të jetë krijimi i parë i mjeshtrit. Ka dëshmi se edhe më të hershme janë fillimet poetike lasgushiane. As për faktin se përfaqëson një krijim të ndonjë vlere fort të posaçme, krahasuar me mrekullitë e vërteta që ai do të na sjellë më pas. Kemi të bëjmë, përkundrazi, me një poezi të përkorë dhe fare të shkurtër, elementare mund të thuhej, me vetëm 5 vargje, ndonëse formalisht 8, pasi tre prej tyre dalin dy herë.
E megjithatë…
Poezia me titull “Quand je t’ai vu, O reve immenese”, që e sollëm shqip në trajtën “Kur të kam parë, O ëndërr’ qiellore” është, sipas nesh, dëshmuese e një momenti të jashtëzakonshëm në shpirtin, në jetën e në veprën e djaloshit.
Poeti duhet të ketë përjetuar në atë zgrip të jetë-vdekjes një çast vizioni hyjnor, një epifaní, një ndriçim a një zbulesë, ngjashëm me çka përjetojnë shenjtorët a gjenitë. Ka parë një “ëndërr të pamatë” dhe i është zbuluar/ia ka dredhur shpirtin “Misteri i madh”.
Ky është çasti – poezia na lejon të hamendësojmë kështu – i inicimit të Lasgush Poradecit me Sublimen, të Shenjtën, Bukurinë, Dashurinë, Sekretin, i takimit me qenien supreme, çasti në të cilin atij i ka rënë – me një sintagmë të krishterë – “balta e syrit” dhe ka nisur përnjëheri të shohë, të ndiejë, të kuptojë çka vetëm të shenjuarve tepër të rrallë u bëhet e mundur.
Për këtë arsye edhe cilësimi i kësaj vepërze në dukje fare të vogël e fare të thjeshtë, si kryepoezie tij, pse dëshmitare e çastit lindës të gjeniut.
Është çasti i Big Bang-ut, prej të cilit do të marrë jetë universi madhështor lasgushian.
————
Vijon një shqipërim – me jo pak lëshime e të meta – ndjekur nga origjinali frëngjisht.
————
Kur të kam parë, o ëndërr’ qiellore
Kur të kam parë, o ëndrr’ qiellore,
U drodh në mua i madh mister:
Unë qeshë në lulen djaloshore
Kur të kam parë, o ëndrr’ qiellore.
Amór me buzët çmendurore
M’shtrëngói zemrën time-vrer;
Kur të kam parë, o Ëndrr’ qiellore,
U drodh në mua i madh mister.
Athinë, 1916
————————
QUAND JE T’AI VU, Ô RÊVE IMMENSE
Quand je t’ai vu, ô Rêve immense,
Frémit en moi le grand mystère:
Ce fut en pleine adolescence
Quand je t’ai vu, ô Rêve immense.
L’amour aux lévres de garance
Pressa mon coeur de solitaire;
Quand je t’ai vu, ô Rêve immense,
Frémit en moi le grand mystère.
Athènes, 1916
Lasgush Poradeci
ObserverKult
Lexo edhe:
SI E PËRJETOI LASGUSH PORADECI VDEKJEN E GRUAS: MË FAL NAFIJA IME, MË FAL…
“Kur Nafija mbylli sytë më 3 gusht 1983 në Pogradec, Lasgush Poradeci i rënë në gjunjë para saj, i mbushur me lot, pëshpëriste me zë të dridhur e me sy të humbur: “Më fal Nafija ime, më fal” dhe më pas i puthte ballin, faqet, buzët, duart, trupin, çdo gjë.
Ne e dinim, e ndjenim në qenien tonë, që ajo e kishte falur, e tani e priste atje lart duke e dashur si gjithmonë. Kjo pamje ishte aq e dhimbshme sa e pabesueshme për një njeri si ai që kish jetuar tërë jetën me kokën lart, pa iu përkulur kërkujt, madje as regjimit.
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
