“Kodiku i Korçës” ruhet në Arkivin Qendror Shtetëror, në Fondin “Kodikët e Shqipërisë”, Dosja 93. I përket shek. X dhe përmban tekstin e katër Ungjijve. Përbëhet nga 308 fletë pergamene me përmasa 153 x 120 mm.
Teksti i katër ungjijve është i shkruar në gjuhën greke në pergamenë të hollë, të punuar mirë, me ngjyrë të bardhë qumësht. Fletët 12, 92, 141, 225, përmbajnë miniaturat e 4 ungjillorëve dhe ndodhen të vendosura përballë fillimit të ungjijve gjegjës.
Sipërfaqja e shkruar e tekstit të katër ungjijve ka përmasa 105 x 75 mm dhe paraqitet në formë kryqi, një dukuri veçanërisht e rrallë në historinë e dorëshkrimeve bizantine.
Kodiku i Korçës 93 përbën një nga dorëshkrimet më të vjetër të kategorisë së kodikëve të shkruar në shkrim germëvogël Bouletée dhe me të gjithë tekstin e të katër ungjijve në formë kryqi. Të gjitha dorëshkrimet e tjera të kësaj kategorie të njohura deri më sot u përkasin periudhave të mëvonshme, nga gjysma e dytë e shek. XI deri në shek. XII.
Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave thotë se ky kodik ka vlerë të shumëfishtë për kulturën tonë. Pikësëpari, ai është produkt i qëllimit adhurues, që ka frymëzuar dhe mbështetur popullin e thjeshtë në sprovat e tij ndër shekuj. Për nga periudha historike, kodiku është i vendosur në mes të epokës Maqedonase, gjatë së cilës Bizanti njohu fuqinë dhe lavdinë më të madhe të tij.
I prodhuar në Kostandinopojë, ai është përdorur në Mitropolinë e Korçës, thesar i çmuar i së cilës pati qenë për shumë shekuj. Kodiku paraqet interes të përveçëm artistik dhe historik.
Nga njëra ana na jep një pamje interesante të prirjeve artistike që kishin punishtet libërshkruese të Konstandinopojës gjatë periudhës së quajtur si Rilindja Maqedonase dhe, nga ana tjetër, dëshmon për lidhjen në përgjithësi të mjedisit të Shqipërisë së sotshme me kryeqendrën kulturore të Bizantit.
Kodiku i Korçës nr. 93 përmban krijimtari pamore me estetikë të lartë dhe vlera artistike (miniatura, programe dekorimi me ar, vlera kaligrafike të tekstit), karakteristike për artin e spikatur të periudhës së Dinastisë Maqedonase.
Përmban tekste dhe pjesë të kulturës që shërbejnë si gjurmë të një dëshmie shumë të vyer për historinë e rajonit tonë dhe kontribuon në njohjen më të mirë të së shkuarës sonë të përbashkët.
Ky dorëshkrim gati 11 shekullor të shtyn në mendime, por edhe të ndërgjegjëson për barrën e rëndësishme historike që mbart me vete, duke zënë vend të përveçëm mes atyre dorëshkrimeve që për shumë shekuj u përdorën dhe u ruajtën në mjedisin shqiptar.
Meriton jo vetëm ta vlerësojmë dhe ta admirojmë, por mbi të gjitha t’ua lëmë me respekt trashëgimi pasardhësve, ashtu siç i morëm nga paraardhësit tanë.
Kryesisht për këto arsye, ky dorëshkrim u sendërtua në botim faksimile në vitin 2012, me bashkëpunimin e Drejtorisë së Përgjithshme të Arkivave, Shoqërisë Biblike Ndërkonfensionale të Shqipërisë dhe Kishës Ortodokse Autoqefale të Shqipërisë./lapsi.al
