Zimbabveja e Madhe është emri i mbetjeve të gjera prej guri të një qyteti antik të ndërtuar midis viteve 1100 dhe 1450 të erës sonë pranë Masvingo-s moderne, Zimbabve.
Duke u besuar se ishte vepër e Shonës (që sot përbëjnë shumicën e popullsisë së Zimbabvesë) dhe ndoshta shoqërive të tjera që po migronin nëpër zonë, qyteti ishte i madh dhe i fuqishëm, duke strehuar një popullsi të krahasueshme me Londrën në atë kohë – diku rreth 20.000 njerëz gjatë kulmit të saj, shkruan BBC.
Zimbabveja e Madhe ishte pjesë e një rrjeti të sofistikuar tregtar (në vend u gjetën të gjitha mallra tregtare arabe, indiane dhe kineze), dhe dizajni i saj arkitektonik ishte befasues: i bërë nga mure dhe kulla të mëdha guri pa llaç, shumica e të cilave janë ende në këmbë.
Megjithatë, për afër një shekull, kolonizatorët evropianë të fundit të shekullit të 19-të dhe fillimit të shekullit të 20-të ia atribuuan ndërtimin e këtij qyteti të huajve dhe eksploruesve, në vend të vetë afrikanëve që ishin ndërtuesit e vërtetë.
Eksploruesi portugez Joao de Barros shkroi në vitin 1552 se, “ka muraturë brenda dhe jashtë, të ndërtuar me gurë të një madhësie të mrekullueshme dhe duket se nuk ka llaç që i bashkon”.
Vizitorët që vijnë sot në Zimbabvenë e Madhe mund të eksplorojnë ende tre seksione: Rrënojat e Kodrës (më e vjetra, me një akropol që besohet të jetë një qytet mbretëror); Rrethimi i Madh (i rrethuar nga një mur i madh e i lartë dhe që përmban një kullë konike 11 metra); dhe Rrënojat e Luginës (një koleksion shtëpish me tulla balte ku jetonte shumica e popullsisë së lashtë), transmeton ‘gazeta tema’.
Cynthia Marangwanda, një shkrimtare, poete dhe specialiste e trashëgimisë që shkruan për identitetin kombëtar të Zimbabvesë, shpjegoi se “disa njerëz duan ta quajnë atë ‘rrënojat e mëdha të Zimbabve’, por unë nuk jam dakord me këtë: duke marrë parasysh llojin e ndërhyrjes evropiane që ka duruar, ajo ka qëndruar shumë mirë”.
Në gjuhën Shona, Zimbabve përkthehet afërsisht në “shtëpi guri” dhe për shkak të madhësisë dhe shtrirjes së sitit, ajo u bë e njohur si Zimbabveja e Madhe. Për më tepër, nuk ishte i vetmi “Zimbabve” i tillë: ka mbetje të rreth 200 vendbanimeve më të vogla ose pikave tregtare të përhapura në të gjithë rajonin, nga shkretëtira Kalahari në Namibi në Mozambik.
Sipas Munyaradzi Manyanga, një profesor i arkeologjisë dhe trashëgimisë kulturore në Universitetin e Madh të Zimbabve, pozicioni i Zimbabvesë së Madhe midis këtyre vendbanimeve është debatuar gjerësisht. Disa njerëz kanë spekuluar se ishte kryeqytet i një shteti shumë të madh, por për Manyanga, kjo duket e pamundur.
“Një shtet i tillë do të kishte qenë shumë i madh. Askush nuk do të ishte në gjendje të menaxhonte atë lloj shtrirjeje dhe madhësie. Kështu që shumica e interpretimeve flasin për këto si të ndikuar nga Zimbabveja e Madhe”. Ai shtoi se Mbretëria e Zimbabve konsiderohet të jetë e përbërë nga Zimbabveja e Madhe dhe vendbanimet më të vogla që ndodhen më afër saj.
Siç shpjegoi Manyanga, “Stili dhe shkalla e mureve me gurë të thatë që përbëjnë Zimbabvenë e Madhe është i pashembullt diku tjetër në Afrikë dhe më gjerë”.
Muret e rrethimit të madh janë 6 metra të gjera dhe 11 metra të larta, dhe ato shkojnë rreth 250 metra, duke e bërë rrethimin strukturën më të madhe të vetme në Afrikën Sub-Sahariane dhe të dytën më të madhe në kontinent për nga sipërfaqja totale: vetëm piramidat në Egjipt i tejkalojnë ato në madhësia sipas Manyanga.
Që nga viti 1980, kërkimet lokale arkeologjike kanë qenë të ngadalta dhe janë marrë kryesisht me mirëmbajtjen dhe riparimin.
Sot, qyteti i madh antik mbetet po aq i rëndësishëm për banorët e Zimbabvesë. Fshatrat e Shonës ndodhen aty pranë dhe shumë banorë punojnë për mirëmbajtjen e vendit.
Një qendër fetare është gjithashtu afër, dhe vendi ende tërheq adhurues që praktikojnë besimet tradicionale Shona.
Lexo edhe:
LEGJENDA RRËQETHËSE PËR “GURIN E QYTETIT”: NËNA SË BASHKU ME FOSHNJËN U HODHËN NGA KY GUR
ObserverKult
