Nga: Aurenc Bebja*, Francë
“Le Gaulois” ka botuar, të premten e 18 shkurtit 1927, në faqen n°4, një shkrim në lidhje me marrëdhënien speciale të Francesco Crispi-t me Shqipërinë, që Aurenc Bebja e ka sjellë për publikun shqiptar:
Crispi dhe Shqipëria
Është e natyrshme që gazetat përpiqen të shpjegojnë dhe justifikojnë qëndrimin e Italisë ndaj Shqipërisë. Thonë se interesi që ka qeveria e Romës për situatën dhe fatin e ardhshëm të vendit të shqiptarëve (Skipétars) nuk daton nga dita e djeshme dhe citojnë fjalët e thëna më shumë se një herë nga Crispi, fjalë që përcaktojnë sigurisht linjën që Italia duhet të ndjekë në çështjen shqiptare.
Crispi u interesua për fatin e Shqipërisë edhe për një arsye tjetër, atë personale. Diktatori i parë italian i kohëve moderne, sepse edhe Crispi ishte diktator, por i një lloji të ndryshëm nga z. Musolini dhe diktatura e të cilit u shemb pas fatkeqësisë në Adoua (Abisini – Etiopie), ishte me origjinë shqiptare dhe me sa duket, mburrej për këtë. Familja e tij kishte emigruar në shekullin e pesëmbëdhjetë nga Shqipëria dhe ishte vendosur në Siçili.
Duke folur për Shqipërinë, Crispi një herë tha këto fjalë:
“Ne kemi për detyrë të shmangim ose të paktën, të ruhemi nga çdo ndikim i huaj në këtë vend. Paprekshmëria e Shqipërisë duhet të vihet në krye të politikës sonë të jashtme. Neglizhimi i kësaj pike do të ishte ngritja e një pengese të pakapërcyeshme për të ardhmen tonë në Adriatik.”
Në ditarin e tij, Shqipëria përmendet në një bisedë që ka pasur më 26 tetor me Domenico Farini-n, asokohe President i Senatit:
“Në 1887, – tha Crispi, – ne ishim kundër që Austria të merrte Bosnjën dhe Hercegovinën. E parashtrova këtë mendim, në emër të qeverisë italiane, ndaj Derby-t dhe Bismarck-ut. Këta, në një marrëveshje që më bëri përshtypje të mrekullueshme, u përgjigjën : “Merreni Shqipërinë”. Sigurisht, unë u përgjigja: “Çfarë të bëjmë me të?” Dhe Derby shtoi: “Është gjithmonë një garanci”. Dhe Bismarck-u shprehu këtë mendim: “Nëse nuk ju pëlqen Shqipëria, merrni një tokë tjetër turke në Adriatik.”
Crispi vazhdon në ditarin e tij: “Më ishte i qartë kuptimi i fjalëve të dy shtetarëve, të cilët kishin motivuar refuzimin tim për t’i dhënë Austrisë Bosnje-Hercegovinën nga pikëpamja e mbrojtjes ushtarake të Italisë. Kufijtë tanë lindorë janë të hapur ndaj pushtimit të armikut dhe nëse ne përforcojmë Austrinë me territor të ri, do të përballojmë dëmin.”
***
Duke komentuar këtë deklaratë dhe opinionin e shprehur nga Derby dhe Bismarck-u, gazetat italiane thonë se nëse Crispi, nuk e kishte realisht në programin e tij politik aneksimin e Shqipërisë në Itali, ai nuk do të pranonte që territori të binte nën dominimin e një fuqie tjetër. Në një nga shkrimet e tij të datës 1 maj 1900, ai shprehu idenë e tij për këtë temë:
“Kohët e fundit, tha ai, pohohet me shumë lehtësi se diplomacia vjeneze po mediton për pushtimin e Shqipërisë.
Ky pohim është më i veçanti. Shqipëria nuk është sllave; është një komb me personalitetin e tij, me një gjuhë dhe zakone që të kujtojnë origjinën e tij pellazge.
Në këto kushte, do të kuptonte se duke pranuar një zotim të gjatë dhe të lashtë, do të pranohej që Shqipëria të shpallte pavarësinë e saj, por do të ishte një gabim shumë i rëndë ta inkorporoje atë në vendet sllave të Evropës.
Pranimi për aneksimin e Shqipërisë në Austri, nuk do të ishte një avantazh për këtë perandori dhe do të ishte një dëm i pallogaritshëm për Italinë, që do të shihte kështu fshirjen dhe përgjithmonë të çdo gjurmë të influencës së saj mbi Adriatik.”
Dhe z. Crispi shton:
“Një ofendim i tillë ndaj arsyeve tona, të drejtave tona, të mbështetura në një traditë të lavdishme, nuk do të ndodhë. Miqësia e ngushtë dhe e përzemërt, e kultivuar gjatë pesë shekujve, e sjell Shqipërinë shumë më afër nesh sesa me Perandorinë Austriake, ku aneksimi i saj vetëm sa do të rriste mosmarrëveshjet racore dhe konfuzionin e gjuhëve.”
***
Pas Crispi-t, ishin Markezi i San Giuliano-s dhe Konti Guicciardini ata që u kujdesën shumë për Shqipërinë.
Këta dy ministra – të keqkuptuar nga kryetarët e këshillit të asaj kohe, që nuk kuptonin asgjë nga politika e jashtme – (flet kështu l’Idea Colaniale) bënë çmos për të rinovuar marrëdhëniet e dikurshme me Shqipërinë dhe për të vazhduar programin e Crispi-t.
Gazetat italiane shtojnë se këta dy ministra, me Crispi-n, ishin pararendësit e depërtimit italian në Shqipëri, promotorët dhe vazhduesit e politikës shqiptare që Italia përuroi në 1890 dhe që zoti Mussolini po zbaton sot, duke miratuar paralajmërimin tradicional: “Mbani sytë nga Shqipëria”.
ObserverKult
Lexo edhe:
SHQIPTARI DHE TRADITA E RRËMBIMIT TË GRUAS
“Messidor” ka botuar, të shtunën e 7 shtatorit 1907, në faqen n°3, rrëfimin e shkrimtarit të njohur francez Guillaume Apollinaire për mikun e tij shqiptar dhe zakonin e rrëmbimit të gruas, të cilin, Aurenc Bebja e ka sjellë për publikun shqiptar:
Novelë e re nga Guillaume Apollinaire
Shqiptarët janë burra të pashëm, fisnikë, të guximshëm, me prirje për vetëvrasje, gjë që padyshim do t’i bënte njerëzit të dridheshin për racën e tyre nëse cilësitë e tyre riprodhuese nuk do të kundërpeshonin mërzinë e tyre për të jetuar.
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
SABIT RRUSTEMI: VAJ PËR SYTË E KALTËR…
Poezi nga Sabit Rrustemi
Stina më e kthjelltë
Ishin sytë e saj
Të mbuluar
Me flokë të zezë
N’atë fytyrëborë
O ç’fat i mjerë
Nuk i prekje dot me dorë
Zoti ish hidhëruar
Nga mospërfillja
Sytë e kaltër
Në grila qërpikësh
I kish ngujuar
Dhe mua
Brenda atij deti të pafund
Një re të zezë kish ngritur
Mes meje dhe saj
As puhia e mbrëmjes
As freskia e mëngjesit
Nuk e shporri
Erë të fortë nuk nxitëm
Shkaku i trazimit
Të reve të tjera
Që mund të shfaqeshin papritur
Ajo re e zezë
Si Zoti një
Ende në mes na rri
Poezinë e lotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
