Nga: Meira Delmar
Kam filluar të besoj te poezia qysh në klasën e parë të shkollës fillore, qysh kur mësova shkronjat e para. M’u duk sikur pashë një rreze dielli që hynte përmes dritares: grimcat e imëta të pluhurit vallëzonin në ravijëzime të ndritshme dhe përsëritnin ngjyrat e ylberit që ndonjëherë shfaqet pas shiut.
Ndoshta, në ato çaste, instinktivisht, kam ndjerë se bukuria, sinonim i poezisë, mund të ndodhet jo vetëm në qiell, por edhe në një dhomë të thjeshtë, ku mësuesja na mësonte si të ndanim fjalët në rrokje.
Qysh atëherë mësova ta gjejë kudo, rreth meje, te gjërat më të padukshme dhe në vendet më të papritura. Për shembull, në plazh, kur zhurma e detit i linte pezull duart e mia të vogla, një çast para se të nisnin ndërtimin e kështjellës prej rëre, të cilën, një çast më pas, do ta shkatërronin valët.
Mbaj mend që e dëgjoja të përhumbur, njësoj si sot, me zemër të mahnitur. Dhe që më duhej të bëja një përpjekje tjetër për të vazhduar ngritjen e kullave dhe mureve me punën time të brishtë të inxhinierisë.
Dhe kështu kalonte koha. Nga një ditë te tjetra. Deri sa munda të arrija te emrat e poetëve, zotëruesit e atij misteri që e mbartin brenda, të cilët kryejnë mrekullinë duke arritur që fjala të depërtojë thellë dhe të kthehet në emocion.
Çdo gjetje e re do të më krijonte një hare. Një nga gjetjet e mia më të hareshme ishte “Kënga e Mbretit Solomon”, ajo që, për sa i përket dashurisë, ndër shekuj, nuk krahasohet me asnjë tjetër, ndoshta ngaqë, në kulmin e saj, bashkon trupin dhe shpirtin.
Nisur nga një zbulim i tillë, poezia më shndërroi në një lum që dilte nga shtrati i vet dhe ecte i lirë, i ngarkuar me patos, ritme dhe pauza, për të formuar një lloj simfonie që nuk mbaron, që nuk do të mbarojë kurrë, siç e ka thënë, aq bukur, seviliani Manuel Maçado, mjeshtri i Rimës.
Kështu u përplasa me poetin e madh Beker, i cili më magjepsi me fluturimin e dallëndysheve, por, para tij, me Lopen, San Huanin dhe Fra Luisin, pa lënë pas dore Garcilason ose Gongoran, mbështjellë në mashtrimin e ndritshëm të imazheve të tyre, dhe pas tyre, në vija të trasha, me Maçadot, sa i madh Manueli aq edhe Antonio. Pastaj, me atë që krijoi Plateron dhe me Migelin, i cili i shndërroi dhitë në një vepër të ndritur, dhe Federiko Lorkën, magjepsësi, hapat e të cilit ende jehojnë nëpër rrugët e Granadës, Granadës së “tij”.
Dhe së bashku me ta edhe të tjerë, të cilët, që të gjithë, shëtitin në kujtesën e botës, flasin të gjitha gjuhët e botës dhe janë në të gjitha hartat e botës. Por, duke vazhduar me gjuhën tonë, do të përmend fort Ruben Darion dhe Amado Nervon, Gabriela Mistralin dhe Pablo Nerudën, etj.
Gjatë shekullit XX, në fund të të cilit gjendemi, poezia ka qenë objekt i propozimeve të shumta që synojnë të përtërijnë parimet e saj, madje dhe të minojnë themelet e ekzistencës së saj. Ky qëndrim ikonoklastik lidhet me çështjen se, pas Luftës së Parë (1914) rendi botëror pësoi një prishje të gjithçkaje të vendosur dhe të ndjekur deri atëherë, në fushat e ndryshme të jetës njerëzore, që kishin të bënin me moralin, shoqërorin ose estetikën.
Kufizimet në poezi, lëvizjet e llojeve të ndryshme, të gjitha në hapësirën e mungesës së respektit, vazhduan pa mëshirë në tri dekadat e para të këtij shekulli, me synimin për të prishur rregullat, që përherë ruanin balancën e krijimit.
Për një kohë të shkurtër, nisën murmurimat e grindjes për të përmbysur rregullin e vargjeve, por, jo shumë më vonë, me pastrimin e horizontit, vepra poetike rimori privilegjet e saj, ndërsa zërat e bujshëm u larguan për t’i rrëmbyer era.
Por, ajo çka e merr era, zakonisht kthehet me erën. Dhe kështu, me kalimin e ditëve, pikëpyetjet rreth poezisë vazhdojnë të lindin. Ndërkohë, ajo qëndron e palëkundur, e paprekur, midis polemikave. Jam i lumtur ta imagjinoj në këmbë, si një statujë mermeri në mes të një përroi: kur vërshon përmbytja, ajo qëndron atje, e patundur dhe e qartë.
Dhe duke besuar te përjetësia e saj, te prania e saj besnike në mjedisin tonë, falënderojmë fatin. Nëse ndonjëherë do të na braktisë, me siguri do të merrnim rrugën nëpër një shkretëtirë pa kufij, nëpër një stepë me lagështi të pafund. Dhe dashuria e dhimbja do të na shponin shumë thellë, pa ëmbëlsinë e butë të shikimit të saj ngushëllues, pa jehonën e zërit të saj të pafund që, si një balsam mëndafshi, ka aftësinë të ndalojë rrjedhjen e gjakut të plagës.
(21 nëntor 1997)
Përktheu: Bajram Karabolli
*Titulli i origjinalit: “Mbi poezinë”
========================================
