Nga Anton Pashku
“O zot!” tha fare ngadalë, pa lëvizur buzët. Dhe, duke mbyllur sytë, iu duk se tashmë me siguri nuk ishte vetëm –edhe pse, pra, përpos tij, nuk ishte kush tjetër në dhomë, me përjashtim të erës së këmbëve dhe errësirës, që kishte veshur muret e ishte rënduar mbi qilimin e vjetër persian të shtruar në dysheme, të cilin ia kishte lënë gjyshi të jatit e ky këtij.
Erën e rëndë të këmbëve (të cilën, ndofta,e bënte pak më të fortë edhe era që vinte prej njëfarë kënetëze që ndodhej jashtë, aty pranë dritares së tij, ku ky gjithmonë hudhte pakot e zbrazta të duhanit dhe ndonjë cikrrim tjetër të panevojshëm që mandej zinte të kalbej në ujin amull), nuk e ndjente, sepse, me të, kaherë ishte mësuar, kështu që habitej shpesh kur ndokush ia kujtonte atë erë, që për të tjerët, s’ka dyshim, ishte e pakëndshme; këtij iu kishte bërë aq e rëndomtë, sa edhe nuk i kushtonte gati kurrfarë rëndësie e kujdesi për t’u liruar disi prej saj. Ndaj errësirës, që kishte kapluar çdo send dhe kishte hyrë në secilën skutë të dhomës , ishte indiferent dhe nuk mendonte për të, kurse qilimi i vjetër persian tash nuk e tërhiqte, sepse nuk dëshironte t’i shihte e t’i lidhte ndërmjet veti të gjitha ato vija dredhake e lara të gjithfarshme në syprinën e tij. Të gjitha këto i kishte lënë anash; rrinte i heshtur dhe i mbuluar prej qetësisë së thellë; të cilën e shkilnin parreshtur do hapa që vinin nga larg; i dukej se po përvidheshin, se po vinin tinëz. Por, ky e dëgjonte fare mirë baptimën e tyre.
Baptima e atyre hapave ishte e çuditshme. I ndjente qartë duke ardhur, por nuk mund të dinte se të kujt ishin ata hapa, prej nga vinin.
E, pra, rrallë i kishte ndodhurtë mos i njihte hapat e atyre, që njëherë më parë kishin trokitur në veshin e tij. I kishte mësuar përmendësh hapat e shumicës së atyre, me të cilët ishte fis ose shoqërohej; i njihte ata sipas kumbimit që lëshonin dhe, posa i dëgjonte, e dinte se kush ishte, se kush vinte, se kush shkonte, se a ishte e shoqja, fqini apo ndonjë shok o mik, sepse të gjithë ata ecnin me hapa, që ky mund t’i dallonte fare lehtë, me përjashtim të hapave të të birit që, nganjëherë ndodhte ta mashtronin. (Ai ishte duke u rritur , mendonte ky për hapat e të birit, e atyre që janë duke u rritur, nuk është lehtë t’ua mësosh hapin, sepse ai ndërron gjithnjë te ata).
Mirëpo, e gjithë kjo tash nuk kishte rëndësi, mbasi përpiqej më kot të gjente ndonjëfarë ngjashmërie ndërmjet atyre hapave që i njihte aq mirë dhe këtyre, që jehonin në qetësinë e natës dhe që i përgjonte me vëmendje ashtu i shtrirë në kokërr të shpinës në shtratin e ulët.
Ishte i paaftë. Nuk mund t’u binte fije. Kurrë deri më tash nuk kishte dëgjuar baptimë të këtillë, që të ishte kaq e pakëndshme.
Sepse, kjo baptimë, këta hapa, shkonin duke u përshkuar e derdhur nëpër tisin e rëndë të natës si diçka që njëmend ishte e pakuptueshme për këtë, që në vete kishte edhe njëfarë tingulli trishtues, që kurrsesi nuk e lënte të qetë.
Ky trazim, që ishte i paqartë, i pacaktueshëm-se në të ishin njazuar edhe frika edhe kurreshtja e që bashkë ishin shndërruar në një ndjenjë të hatashme që e mbante pezull-edhe më tepër e sillte në mesin e atyre pëshpëritjeve të vazhdueshme të hapave të fshehtë që dëgjohesin diku përjashta, edhe më shumë ia afronte ata hapa, atë lojë, atë zhurmë të tyre, e cila për kushedi të satën herë ngjallte dëshirën për të ditur se kush e shkaktonte. E në atë lojë, në atë zhurmë, herë-herë i bëhej se ndjente edhe ndonjë hap të njohur. Por, kjo gjë nuk zgjaste shumë, se menjëherë vinin hapat e tjerë të rinj e të panjohur, të cilët të humbnin shpresën se jashtë mund të ishte ndonjë shok, shoqe apo i biri që, ndofta, kishte qenë kund të rrijë dhe tash kthehej vonë.
Në të vërtetë, në një çast iu duk se dëgjoi hapin e tij. Iu bë kështu, sepse i biri të vetmen rrapëllimë që bënte, kur vinte në shtëpi, ishte kërcimi i tri shkallëve përnjëherë dhe pushimi i shkurtër.
Vetëm pas një kërcimi e pushimi të këtillë , gjatë të cilit edhe pështynte dikah, vazhdonte me ata hapat e vet të lehtë që, rëndom , ishin të shpejtë.
Edhe tash , kur iu bë se kishte të birin , ishte përsëritur e njëjta gjë: edhe kërcimi i tri shkallëve, edhe pushimi , edhe vazhdimi i të ecurit me hapa të lehtë e të shpejtë, por nuk kishte dëgjuar të pështyrën, gjë e cila nuk i dha aq shumë shkas të dyshojë, sepse kishte gjasë të mos e ketë dëgjuar të pështyrën, sepse në ato çaste pushimi ia kishte pasë tërhequr vëmendjen njëfarë zhurme e papritur dhe e parëndësishme (nga lëvizja e lehtë e krahut, si duket, batania kishte rrëshqitur anash, kështu që skaji i saj kishte shtyrë e rrokullisur në dysheme kutinë e duhanit dhe kutinë e shkrepsave, që i kishte lënë në mbrëmje afër përkresës).
Tekembramja, atë hov ndofta as që ka pështyrë , prandaj ky qe gati të mos e marër parasysh këtë cikrrim.
Mirëpo, ata hapa, për të cilët mendonte se janë të të birit, nuk ndaleshin. Ata dëgjoheshin parreshtur. Nuk qetësoheshin, gjithnjë ishin njësoj të lehtë, njësoj të shpejtë.
Ata edhe u shkrinë dikur në hapat e tjerë, në shumë hapa të tjerë, në hapa që gjithnjë e më shumë shtoheshin, duke mbushur secilën skutë, tërë hapësirën, me baptimën e vet.
Duke përgjuar në shtrat, ashtu i shtrirë dhe symbyllur, herë-herë kishte përshtypjen se kushedi sa njerëz shetisnin atypari, pa nxjerrë asnjë fjalë, asnjë zë prej gojës.
Nganjëherë i shkonte mendja se të gjithë ata kishin ardhur si për të varrosur dikë, prandaj edhe heshtnin, prandaj edhe vetëm ecnin e bënin zhurmë vetëm me hapat e tyre, sepse njerëzit, ndër varrime, më së shumti heshtin dhe rrinë duke plakur në vetëvete kujtimet e tyre për të ndjerin.
Por, gjithnjë nuk dëgjoheshin ata hapa të ngadalshëm, të qetë, të matur; kishte çaste kur ky dëgjonte ritmin e shpejtë të hapave , aq të shpejtë , sa më ajo baptimë i dukej shumë e neveritshme.
Nuk dinte a ishte kush duke vraspuar apo duke vallëzuar. Kur i dukej se ishin duke vrapuar-atëbotë i dukej sikur dëgjonte trokun e kushedi sa kuajve të lëshuar në vrap në ndonjë rafshirë. Kur i dukej se vallëzonin-atëbotë i dukej sikur dëgjonte rigën e shiut në arën e kallamoqit, rigën që në fillim është e lehtë, por që më vonë vjen duke u bë gjithnjë e më e rrëmbyeshme, kështu që pikat, kur përpiqen me gjethe e trupa kallami, kërcasin e çojnë stërkalat kahmos.
Në ato çaste ishin hapa të imtë, por të dendur, të shpeshtuar, hapa që dikur ishin shndërruar si në tiktak të rregulltë të ndonjëfarë ore shumë të madhe (sa ishte ora?), që jehon madhërisht në qetësinë e thellë.
Mirëpo, kjo valë hapash i dukej shumë e rëndë, në të vërtetë, shumë më e rëndë se gjithë hapat e tjerë, që kishte dëgjuar deri më atëherë; tash i dëgjonte duke iu afruar gjithnjë e më tepër dhomës së tij,
Ky tkurrej në shtratin e vet, skaj dritares së dhomës me mure të veshura me errësirë, errësirë që kishte rënduar edhe mbi qilimin e vjetër persian-kujtim nga gjyshi dhe i ati-që e ruante si dritat e syve për të mos ia marrë kush.
Kurse hapat afroheshin.S’donte mend, ata me të vërtetë afroheshin kah dhoma, hapat që ishin më të rëndë se gjithë hapat e tjerë që I kishte dëgjuar duke lodruar tërë natën e lume-afroheshin.
E ky tkurrej , sa më shumë që mundej tkurrej në shtratin e vet, prej nga përhapej era e rëndë e këmbëve të tij, të cilën ndofta e bënte pak më të fortë e më të padurueshme edhe era që vinte prej asaj kënetëze, ku ky kishte zakon të hudhte pakot e zbrzta të duhanit dhe ndonjë cikrrim tjetër të panevojshëm që mandej kalbej në ujin amull. Po, afroheshin. Ata. Hapat.
Hapat po vinin. Kurse ky donte që kurrë të mos vinin ata hapa, që tash kishin zënë të oshëtinin, e ajo oshëtimë e tyre e tmerronte jashtëzakonisht shumë; hapat nuk ishin vetëm jashtë, po edhe brenda në dhomë, ku derdhnin oshëtimën e vet.
Ata oshëtinin, po edhe dëgjoheshin si tiktaku i ndonjë ore të madhe (sa ishte ora?). por edhe kumbonin si të ishin këmborët më të mëdha të botës.
Dhoma ishte plot oshëtimë dhe plot kumbim këmborësh, e kësaj oshëtime dhe atij kumbimi i jepte takt të mrekullueshëm ai hap, baptima e të cilit ishte si tiktaku i orës (sa ishte ora?) Ai hap?
Tash vetëm një hap ecën drejt tij. Një. Ky, ashtu i shtrirë në shtrat, nuk e shihte , por e ndjente se po i afrohej. Dhe tkurrej. Një hap ecën drejt tij. Një. Të tjerët oshëtinin dhe e përcillnin me kumbimin e këmborëve më të mëdha të botës. Ndjente se po i afrohej. Ishte hap njëmend madhështor. Nuk e shihte, por e ndjente.
Ndjeu edhe kur hapi iu afrue krejtësisht; instinktivisht tash, shtriu dorën kah dyshemeja dhe rrëmbeu skajin e qilimit të vjetër persian. Nuk mundi ta mbledhë tërë atë qilim të vjetër plot vija dredhake e lara gjithfarshe, sepse ndjeu se hapi hipi në shtratin e tij. Megjithatë , i shkoi për dore të mbulohet me një pjesë të atij qilimi. Dhe- kaq.
Hapi zbriti mandej prej shtratit, ku tash nuk lëvizte gjë e gjallë. Hapi shkoi e u bashkua me shoqërinë e tij, me hapat e tjerë, kurse në shtrat mbeti ky që në grushta kishte shtrënguar skajet e qilimit të vjetër persian plot vija dredhake e lara gjithfarshe, ngjyrat e së cilave i kishin zbe motet dhe stinët e kaluara.
1962
(Shkëputur nga libri “Kjasina” e Anton Pashkut)
Përgatiti: ObserverKult
Lexo edhe:
GJOKA: “E PASHPJEGUESHME QË ANTON PASHKU NUK ËSHTË PJESË E PROGRAMEVE MËSIMORE…”
Në Tiranë u promovua libri “Hejza e Pashkut” me autor Behar Gjokën. Kjo veprimtari u organizua nga Muzeu Historik Kombëtar në bashkëpunim me shtëpinë botuese “Buzuku” në Prishtinë.
Studiues dhe autorë të ndryshëm që morën fjalën në promovim, Abdullah Zeneli, Vjola Isufaj, Namik Dokle dhe Pandeli Koçi u ndalën në vendin e rëndësishëm që zë vepra letrare e Anton Pashkut, në letërsinë bashkëkohore shqipe.
Po ashtu, ata theksuan veçanësinë e kësaj vepre në rrafshin estetik. Sidomos në prozën e gjatë dhe të shkurtër, po edhe në dramatikën e lëvruar prej tij. Kjo si një kontribut në komunikimin me pjesën tjetër të letrave shqipe, transmeton “ATSH”.
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
