Nga Orhan Pamuk
U bënë tridhjetë vjet që shkruaj. Dhe këtë fjalë po e përsëris prej shumë kohësh.
Përsëritjet e herëpashershme ia zbehën vërtetësinë kësaj fjale, sepse arritëm në të tridhjetenjëtin vit.
E megjithatë, përsëri është diçka e bukur të thuash se kam tridhjetë vjet që shkruaj romane. Po, por edhe kjo s’është krejt e vërtetë. Sepse ndërkohë po shkruaj edhe gjëra të tjera, skica letrare, kritika, disa gjëra për Stambollin e çështjet politike, ose biseda rreth këtyre mbledhjeve…
Por, puna më e vërtetë, gjëja që më lidh mua me jetën, është të shkruaj romane… Ka mjaft shkrimtarë të ndritur që shkruajnë prej një periudhe shumë më të gjatë se unë, thuajse prej gjysmë shekulli, e megjithatë, s’kanë arritur të tërheqin dhe as shumë vëmëndje me shkrimet e tyre… Edhe jeta aktive si shkrimtarë e autorëve të mi shumë të dashur si Tolstoi, Dostojevski ose Tomas Mani, veprat e të cilëve i lexoj e rilexoj ende, nuk ka zgjatur tridhjetë, por më shumë se pesëdhjetë vjet…
E përse po bëj fjalë atëherë për tridhjetë vitet?
Se dua të krijoj përshtypjen se po bisedoj për traditën shkrimore, romantizmin, për një prirje. Që të arrij të bëhem i lumtur më duhet të përsiatem çdo ditë me një sasi letërsie. Janë disa të sëmurë që duhet të marrin çdo ditë nga një lugë prej një ilaçi… Kur mësova në fëmijërinë time se të sëmurët nga diabeti që të arrijnë të jetojnë si të gjithë të tjerët, duhet të bënin çdo ditë nga një gjilpërë, pata ndier dhembshuri të madhe për ta. I mendoja ata si gjysmë të vdekur.
Edhe lidhja ime me letërsinë në këtë kuptim më ka sjellë në gjendjen e “gjysmë të vdekurit”. Sidomos kur shkruaja në moshë të re, kujtoja se edhe ata të cilët më thoshin se jam “i shkëputur nga jeta” i referoheshin kësaj gjendje “gjysmë i vdekur”/ Kësaj mund t’i themi edhe gjysmë vegulli. Ka ndodhur të mendoj se ndoshta jam edhe i vdekure po mundohem që me letërsinë të kthej në jetë qenien time të brendshme. Letërsia është e nevojshme si një ilaç për mua. Letërsia të cilën më duhet “të marr” si një ilaç që merret çdo ditë me lugë ose gjilpërë, ka disa cilësi dhe një konsistencë të kuptueshme, ashtu si te narko manët.
Pikësëpari “ilaçi” duhet të jetë i mirë. Nga mirësia kuptoj vërtetësinë dhe fortësinë. Një pjesë romani e ngjeshur, e dendur, e thellë e që arrij ta besoj, më bën të lumtur më shumë se gjithçka e më lidh me jetën. Preferoj edhe që shkrimtari të jetë i vdekur. Që hija e një smire të vogël të mos ma largojë shijen e një kënaqësieje shpirtërore. Me kalimin e moshës, po shoh se librat më të mirë janë shkruar nga shkrimtarë të vdekur. Edhe në qoftë se nuk kanë vdekur, prania e këtyre shkrimtarëve të mrekullueshëm mes nesh, i ngjan vegullive.
Prandaj, kur i shohim ata në rrugë emocionohemi si para një vegimi, i shikojmë me kureshtje nga larg duke mos u besuar syve. Shumë pak njerëz guximtarë, vrapojnë për të kërkuar firmë nga vegimi. Nganjëherë rri e mendoj se edhe ai shkrimtar do të vdesë mbas njëfarë kohe e kështu librat e tij do të zënë një vend më të rëndësishëm në zemrën tonë. Por, natyrisht, nuk ndodh gjithmonë kështu…
“Doza” e “letërsisë” që më duhet të marr çdo ditë, po që se shkruaj, është krejt tjetër sepse për ata që janë në gjendjen time, kura më e mirë, burimi më i madh i lumturisë, është të shkruajnë çdo ditë një gjysmë faqe të mirë. Së prej tridhjetë vitesh, thuajse nga jo më pak se dhjetë orë çdo ditë, vazhdoj të shkruaj në një dhomë i ulur në tavolinën time të punës.
Sasia që kam arritur të nxjerr në dritë, që kam mundur të botoj gjatë këtyre tridhjetë viteve, ka qenë më pak se gjysmë faqe në ditë. E përveç kësaj me shumë gjasa edhe diçka më pak nga ajo masë që unë i them “e mirë”. Ja pra, dy shkaqe të mëdha që të bëheni fatkeqë.
Që të mos keqkuptohet: I ndërvaruri i letërsisë nga lloji im, s’është një njeri aq sipërfaqësor sa të bëhet i lumtur vetëm me bukurinë e librave që ka shkruar; suksesin dhe numrin e tyre. Ai nuk e do letërsinë për të shpëtuar jetën e tij, e do vetëm sa për të shpëtuar ditën e vështirë që po jeton. E ditët janë gjithmonë të vështira. Jeta është e vështirë ngaqë s’keni shkruar dhe, edhe pse shkruat, është e vështirë, sepse të shkruash është shumë e vështirë. Në vorbullën e tërë kësaj veshtirësie, çështja është të gjesh shpresën për të kaluar ditën, madje nëse libri, faqja që ju çon në një botë të re, janë të mira, atë ditë duhet të gëzoheni e të lumturoheni.
T’ju tregoj tani atë që ndiej atë ditë nëse s’kam arritur të shkruaj mirë dhe s’kam qenë në gjëndje të humbas veten brenda një libri të mirë që do të ishte një ngushëllim. Për një kohë të shkurtër bota s’më durohet në sy, bëhet një vend i rrënuar. Ata që më njohin, e kuptojnë mënjëherë se edhe unë i ngjaj asaj bote. Për shembull, vajza ime e kupton menjëherë nga shprehja e pashpresë e fytyrës sime se atë ditë nuk kam arritur të shkruaj mirë. Këtë gjë dua ta fsheh prej saj, por s’ia dal.
Në këto çaste të këqija mendoj se “si të jetosh, si të mos jetosh”, janë e njëjta gjë. S’dua të flas me asnjeri, edhe ai që ma sheh gjendjen, nuk do që të flasë me mua. Në të vërtetë, një gjendje e këtillë shpirtërore më pushton shpirtin çdo pasdreke ndërmjet orës një e tre, por shkrimi, librat, kam mësuar t’i përdor mirë si një ilaç, e arrij t’i shpëtoj kësaj gjendjeje pa u kthyer krejtësisht brenda kufomës sime.
Në qoftë se për shkak të udhëtimeve, si kohëra më parë gjatë shërbimit ushtarak, pagesës së faturave të gazit dhe tani prej të halleve politike e kushedi se çfarë pengesash të tjera, s’kam arritur të marr për një kohë të gjatë ilaçin që kundërmon era bojë shkrimi dhe letër, e ndiej se jam shndërruar në një njeri prej betoni nga palumturia.
E djathta dhe e majta e trupit s’më lëvizin si duhet, kyçet s’më rrotullohen, koka më gurëzohet dhe djersa sikur më mban një tjetër erë. Kjo palumturi mund të zgjasë edhe më. Sepse, në të vërtetë, edhe jeta është e mbushur me ndëshkime që do ta largojnë njeriun nga ngushëllimi i letërsisë.
Kur më qëllon të kem punë, si pjesëmarrja në një mbledhje politike me shumë njerëz, bisedat me shokët në koridorin e shkollës, gostitë me të afërmit në një ditë feste, diskutimi i detyruar me një njeri të mirë që e ka kokën të mbushur me botë krejt të tjera e lloj-lloj gjërash nga televizioni, një “takim” pune i programuar qysh më parë, një biznes i radhës, vajtja te noteri, bërja e fotografive për të marrë vizë, menjëherë më rëndohen sytë, më vjen gjumë në mes të ditës. Për shkak të pamundësisë për tu kthyer e të jem i vetmi ngushëllim më është bërë fjetja në mes të ditës.
Po, nevoja e vërtetë ndoshta s’është letërsia, është vetmia në një dhomë për të përfytyar. E atëherë krijoj përfytyrime shumë të bukura për tërë ata vende me shumë njerëz, për mbledhjet në familje e në shkollë si dhe për darkat festive dhe njerëzit që marrin pjesë.
I bëj këta njerëz më të shumtë me ëndërra të veçanta në festat familjare, i bëj ata më të hareshëm. Në përfytyrimin tim gjithçka bëhet interesante, tërheqëse dhe e vërtetë. Nga e tërë kjo botë e njohur dhe e ditur, kam filluar të përfytyroj një botë të re. E kështu, kemi ardhur në thelb të temës sonë. Për të shkruar mirë, më duhet të punoj me zell, për të punuar më zell, më duhet të hyj në brendësi të jetës.
Pikërisht atëherë kur jam në brendësi të asja zhurme e rrëmuje, zyrave, telefonave, dashurisë, shoqërisë, një bregdeti me diell e një funerali në një ditë me shi, domethënë, kur jam duke hyrë pikërisht në zemër të asaj që duket e mbaruar, e ndiej menjëherë se, në të vërtetë, gjendem në zgrip të saj. Filloj të përfytyroj. Në qoftë se ligështoheni, mund të mendoni se jeni mërzitur. Në të dyja gjendjet brenda vetes tuaj, ka një zë që thotë: “kthehu në dhimtën tënde, ulu në tavolinën tënde”. Për të tjerët nuk e di se ç’rrugë ndjekin, ata që janë si unë bëhen shkrimtarë të këtillë. Po e perceptoj edhe pasi kjo është rruga e prozës dhe e tregim-romanit, jo e poezisë.
Dhe kjo po më jep ende më tepër dijeni për sa i përket cilësisë së ilaçit, po kuptojmë se duhet të jesh shumë i ushqyer, si nga jeta po ashtu edhe nga forca e përfytyrimit. Kjo logjikë që kam ndjekur, e kënaqësisë së një rrëfimi dhe e frikës për të treguar të vërtetën rreth vetes sime, ka një përfundim të rëndësishëm e të vërtetë. Të hyj menjëherë në temë. Një teori e shkurtër romani e konsideruar si një “ilaç” e ngushëllim i të shkruarit. Disa romancierë si unë, temat e romaneve të tyre, format, i zgjedhin sipas nevojës së këtij përfytyrimi ditor.
Një roman shkruhet me shumë mendim, emocion, zemërim dhe dëshirë, këtë e dimë të gjithë. Pëlqimi nga e dashura, nënvlerësimi i dikujt me të cilin jemi nervozuar, biseda rreth diçkaje që e duam shumë, dëshira për t’u treguar se kemi dijeni për diçka që s’e dimë fare, dëshirat për t’i kujtuar e për t’i mos kujtuar mbresat, dashurimi, leximi, lakmia politike, dëshirat e veçanta, fiksimet personale dhe shumë e shumë shkaqe të tjera, të pakuptueshme e marrëzira si këto, na drejtojnë ne fshehurazi e haptazi…
Ekzistojnë gjithmonë përfytyrimet nëpërmjet të cilave duam të flasim me këto nxitje. Ne nuk e dimë me saktësi se çfarë janë nxitjet e përfytyrimit që të na vënë në lëvizje, krejt si një erë që s’dihet se nga vjen. Madje i dorëzohemi pak këtyre nxitjeve të errëta, krejt si një detar që s’e di se ku po shkon. Por përsëri, në një cep të mendjes e dimë në hartë se ku jemi, ku duhet të arrijmë. Madje edhe atëherë kur i dorëzohemi më tepër erës, unë, në krahasim me shkrimtarët e tjerë që njoh, që ndiej admirimin, jam në gjendje të përcaktoj pak a shumë se nga po shkoj. I bëj qysh më parë planet, ngjarjen që dua të tregoj e ndaj në pjesë, llogaris me hollësi që pas u nisur udhëtimin se në çfarë limanesh do më shkoj anija, se çfarë ngarkese duhet të marrë e çfarë ngarkese duhet të shkarkojë, se sa të kohë do të zgjasë ky udhëtim dhe tërë këto i shënoj në hartë.
E megjithatë, po qe se velat e mia do të fryhen nga ndonjë erë që vjen nga ndonjë drejtim i paditur, unë nuk dal kundër ndërrimit drejtim të tregimit tim.
Në të vërtetë ka një ndjenjë plotërie, saktësie që kërkon anija, të cilës i janë fryrë velat dhe që përparon. Sikur po kërkoj atë vend e atë kohë të veçantë, ku të gjitha gjërat ndeshen me njëra tjetrën, lidhen mes tyre, tërë gjërat kanë dijeni për njëra-tjetrën.
Ndërkohë dalëngadalë era pritet dhe këtë herë e gjej veten në një vend krejtësisht të amullt, të palëvishmë. E ndiej se edhe në këto ujëra të amullta e të mjegulluara, ka disa gjëra që do më sigurojnë përparimin dalëngadalë të romanit tim… Dua gjithmonë që ato çka kam treguar në romanin tim të titulluar “Bora” për sa i përket frymëzimit politik, të më ndodhin edhe mua.
Kjo është një formë frymëzimi që Kolerixhi thotë se e ka jetuar kur ka shkruar poezinë e tij “Kubla Khan”… Dua gjithashtu që edhe mua të më vijnë me një frymëzim disa skena dhe situata të dramatizuara të romanit (njësoj siç i ka ardhur poema e Kolerixhit ose heroit të romanit tim “Bora”, Ka-së).
Pasi të kesh shkruar roman, do të thotë të jesh i hapur ndaj këtyre nxitjeve që përmenda erërave, çasteve të frymëzimit, vendeve të errëta të mendjes dhe kohërave të mjegullta e të amullta.
Edhe romani është një tregim që përfshin tërë këto erëra, që i përgjigjet lloj-lloj forme frymëzimi dhe i bashkon në një formë të kuptueshme tërë frymëzimet që duam të krijojmë e t’u kushtohemi. Veç se, më e rëndësishmja është kjo: Një roman është edhe një lloj shporte që mbart një botë përfytyrimi të cilën duam ta mbajmë vazhdimisht të gjallë e të gatshëm. Copëzat e përfytyrimit, që duke hyrë në brendësi të tyre do na ndihmojnë të harrojmë një çast e më parë botën e mërzitshme, i bashkojnë romanet.
Duke “shkruar e shkruar” (duke “shkruar vazhdimisht”), i zgjerojmë këto përfytyrime, këtë botë të dytë e sjellim në një gjendje më të gjerë, më të përsosur dhe të stolisur me më shumë hollësi. Këtë botë të re e njohim duke shkruar dhe duke e njohur e kemi më të lehtë ta mbajmë në mendje. Në qoftë se jam në mes të një romani e po qe se jam duke e shkruar në një formë të mirë, mund të hyj shumë lehtë mes këtyre përfytyrimeve të kësaj bote të dytë. Romanet, kur lexohen, e aq më tepër, kur shkruhen, janë botë të reja në brendësi të të cilave hyjmë me lumturi. Janë modeluar për të mbajtur me lehtësi përfytyrimet që duan të krijojnë romancierët. Njësoj si lumturia që i kanë dhënë lexuesit të mirë edhe shkrimtarit të mirë, i ofrojnë një botë të re të besueshme, të shëndoshë, kua ai bëhet i lumtur duke hyrë brenda saj në çdo orë të ditës. Nëse kam arritur ta krijoj sadopak një botë të tillëb të mrekullueshme, porsa i afrohem tryezës sime të punës, letrave të mia të shkruara, e ndiej veten të lumtur.
Ikja nga rradha që dimë dhe dalja nga bota e zakonshme për të kaluar në atë botën tjetër të gjerë e të veçantë, është çështje çasti për mua, dhe shpeshherë s’e ndiej as nevojën të kthehem mbrapsht, dhe as ta përfundoj romanin duke e mbaruar këtë botë të dytë që sa shkon e zgjerohey. kjo ndjenjë imja është binjake me këtë dëshirë të lexuesit të mirë i cili, ka dijeni për romanin e ri që jam duke shkruar: “Ju lutem, ky roman i juaji të jetë disi i gjatë!”. Me këtë fjalë po mburrem duke e dëgjuar me mijëra herë më tepër nga lutjet e botuesve të ligj “Të jetë i shkurtër!”.
Si është e mundur që frytet e një zakoni që i përkasin kënësive dhe lumturisë vetjake të njeriut, të mund të tërheqin vëmendjen e aq shumë vetëve?
Ata që e kanë lexuar librin tim, “Unë jam e kuqja” e kuptojnë fjalën e Shekures në fund të romanit, se është një lloj marrëzie që të ngrihesh e shpjegosh çdo gjë. në këtë temë, edhe pikëpamja ime përkon me atë të Shekures e jo me atë të adashit tim, heroit të vogël Orhan, të cilin nëna e vet e nënvlerëson lehtë aty. Por, me lejen tuaj, duke bërë përsëri një marri, duke vepruar si Orhani, po mundohem të shpjegoj se përse përfytyrimet që janë ilaçi i shkrimtarit, mund të bëhen ilaçi i të tjerëve: sepse nëse kam arritur të hyj tërësisht në brendi të romanit, e në qoftë se po shkruaj mirë, domethënë, liria që kam arritur me romanin tim dhe rregullat jashtë-gravitacionale të parajsës, më kujtojnë lojërat e fëmijërisë.
Duket sikur çdo gjë është thjeshtëzuar, në këtë thjeshtësi shtëpitë, makinat, anijet, godinat që janë të tejdukshme ngaqë janë prej xhami, kanë filluar të më japin të fshehtat e tyre. Puna e ime është t’i mbaj shënim këto rregulla duke i dëgjuar me intuitë; të sodis me dëshirë brendësitë e shtëpive, të shëtis me autobusë e makina nëpër Stamboll së bashku menheronjtë e mi; t’i shndërroj me intuitë gjërat që kam parë në një vend ku jam mërzitur; të zbavitem papërgjegjmërisht. Krejt ashtu siç thuhet për fëmijët, të mësosh diçka edhe kur zbavitesh.
Ana më e bukur e të të shkruarit, nëse shkruani si krijues, është të arish ta harrosh botën, sikurse një fëmijë, të arrish ta ndiesh veten të papërgjegjshëm kur luani e zbaviteni me ndjesitë tuaja, të mund të luash me rregullat e botës që njohim, njësoj siç luan me lojëra, dhe edhe kur je duke bërë tërë këto, me një cep të mendjes të përceptosh të qenit mbrapa kësaj hareje të lirë fëmijërore, të një lloj përgjegjësie të thellë, që më vonë do t’i mbërthej tërësisht lexuesit. Tërë ditën e kaloni duke luajtuar, por thellësisht e ndieni dhe se jeni më serioz se të gjithë.
Esencën e jetës, forcën për t’u ndeshur drejtpërsëdrejti me të, e keni marrë për seriozisht me një sinqeritet që mund ta bëjnë vetëm fëmijët. Kur rregullat e lojës që keni ngritur e luajtur lirshëm, i keni vënë vetë me guxim, e ndiehni se dhe lexuesit do t’ju ndjekin duke u dhënë mbas këtyre rregullave, gjuhës, fjalive dhe forcës tërheqëse të tregimit. Shkrimtaria është mjeshtëria për të arritur ta bëjë lexuesin të thotë: “Pikrisht, këtë dehsa të them edhe unë, por s’desha të bëhem aq fëmijëror”. Nganjëherë nuk arrij të kthehem mbrapsht në naivitetin fëminor të kësaj botë që kam zbuluar, ngritur e rritur duke krijuar përfytyrime, duke hpur velat kah erërat e papritura dhe duke parë e riparë hartën time.
Kjo i ndodh çdo shkrimtari. Çka do të thotë se, nganjëherë ngec në një vend, ose mbas njëfarë kohe, nuk jam në gjendje të vazhdoj romanin nga aty ku e kam lënë. Në situata shumë të njohura si këto, kam bindjen se ndoshta vuaj më pak se shkrimtarët e tjerë; sepse nuk e vazhdoj tregimin nga vendi ku e kam lënë, mund të kthehem mbrapsht edhe nga një e çarë tjetër, meqë e kam vrojtuar mirë hartën time, mund ta vzhdoj romanin nga një kapitull tjetër. Kjo është shumë e rëndësishme. Por meqë këtë vit, ndërsa po mundohesha me disa halle politike, u ndesha përsëri me të njejtën vështirësi, kuptova se kam zbuluar diçka interesant që ka të bëjë me të shkruarit roman. po mundohem t’jua shpjegoj.
Një çështje gjyqësore që ishte hapur ndaj meje, një gjendje politike në vorbullën e të cilës isha pëfshirë, më kishte bërë “politik”, “serioz” dhe “të papërgjegjshëm” më tepër nga ç’ishte e nga ç’doja të bëhesha. Një gjendje dëshpëruese, të them me të qeshur. për këtë arsye, nuk po e gjeja naivitetin e duhur fëmijëror për të shkruar roman… Kjo ishte diçka e kuptushme, nuk çuditesha për këtë. meqë ngjarjet kishin një ecuri të ngadaltë, po mendoja për “papërgjegjshmërinë” e humbur si kalimtar, kthimin mbrapsht në lojën fëmijënore e qesënditë e mia dhe mbarimin e romanit mbi të cilin kisha tre vjet që punoja. Por, përsëri çdo mëngjes, shumë më parë se banorët e qytetit ku jetoj, stambollit dhjetëmilionësh të zgjoheshin, ulesha në tavolinën time e në hshtjen e fundnatës mundohesha t’i rifutem një çast e më parë romanit që më kishte mbetur përgjysmë. Prandaj po e mundoja veten, po harxhoja durim për të hyrë në atë botë të dytë të dashur.
Pas tërë këtyre ngulmimeve, po shihja të më kalonin para syve pjesët e romanit që po shkruaja, ish8in skena të një romani krejt tjetër.
Në ato ditë të mërzitshme e të trishtueshme, çdo mëngjes po më vinin skena, fjali, personazhe, fragmente të çuditshme, që sa shkonin e shtoheshin, jo nga romani im që kisha tre vjet që shkruaja, por nga një roman krejt tjetër… Pas njëfar periudhe, këto pjsë të këtij romani krejt tjetër, fillova t’i shkruaj në një fletore, fragmentet që më parë s’i kisha ndërmend fare, fillova t’i m,baj shëmin. Ky roman do t’i kushtohej pikturave t një piktori bashkëkohës që kishte vdekur. po aq sa për piktorin e vdekur, po më vinin mendime edhe për pikturat që ai kishte bërë.
Pas njëfarë kohe, në ato ditë të mërzitshme, e kuptova se s’kisha arritur të kthehem në një papërgjegjshmëri fëmijërore. Po kthehesha jo në fëmijëri, por në fëmijërinë time, po kthehsha vetëm në ditët e fëmijërisë sime që ëndërroja të bëhesha piktor, që pikturoja vazhdimisht ashtu si e kam shpjeguar në librin tim të titulluar “Stambolli”. Më vonë procesi politik gjyqësor ndaj meje u hodh poshtë dhe iu ktheva përsëri romanit tim të vërtetë që isha duke shkruar të titulluar “Muzeu i pafajësisë”.
Sot po mendoj që një ditë prej ditësh të shkruaj edhe atë romanin që m’u kujtua skena-skena, jo në ditët e kthimit në një gjendje shpirtërore feminore, por vetëm në ato ditët që arrita të kthehem në nxitjet e fëmijërisë sime. por nga e tërë kjo përvojë, unë kam përfituar dije për sa i përket dimensionit shpirtëror të të shkruarit roman.
Këtë, më mirë, mund ta shpjegoj duke ndryshuar dhe përdorur për të keq sipas meje një koncept të kritikut letrar e teoricienit ëolfgang Iser, konceptin “lexues i aluduar”. Iseri ka zhvilluar një teori letërsie të shklëlqyer në drejtim të lexuesit. Ai ka thënë se kuptimi i një romani që kemi lexuar, nuk është me tërësinë e tij as në brendinë e tekstit, as edhe në mjedisin ku ësht ëshkruar libri, por fle diku në mes të këtyre të dyve. sipas Iserit kuptimi i një romani shfaqet atëherë kur lexohet, dhe, edhe kur ai thotë “lexuesi që libri ka aluduar”, ka ndërmend këtë proces të veçantë të lexuesit.
Kur përfytyroja skenat, fjalitë, kapitujt e një libri krejt tjetër nga ai që doja të vazhdoja të shkruaja, kujtova pikërisht këtë koncept dhe mendova se çdo olibër i pashkruar por i përfytyruar, i projektuar (domethënë libri im i lënë përgjysmë), ka një shkrimtar të aluduar. Çdo libër mund të mbarojmë vetëm në qoftë se arrijmë të bëhemi shkrimtari që ka aluduar ai libër! Por, në mes të halleve politike, ose siç ndodhë në shumicën e rasteve, brenda jetës sime të përditshme, në mes të tringëllimave të telefonave, trafikut të ngjeshur, mbledhjeve familjare, unë po heq keq për t’u bërë shkrimtari që libri ka aluduar që kam përfytyruar. Edhe në ato ditë të vështira të mërzitshme politike, nuk po bëhesha dot shkrimtari që doja të shkrueja që libri im i jmrekullueshëm ka aluduar. pastaj, ato ditë kaluan, iu ktheva përsëri romanit tim ashtu si desha, edhe po kënaqem duke menduar se ta mbaroj së aërmi atë (ngjarja ndërmjet viteve 1975 e ditëve tona, pasanikët e Stambollit, sipas të thënave të gazetrëve një histori dashurie në shoqërinë e lartë të Stambollit…).
Por, pas tërë kësaj eksperience timen (që fitova), e kuptova se në fakt po bëhen tridhjetë vjet që tërë fuqinë time e harxhova duke e munduar të bëhem personi që kanë aluduar librat qe kam dashur të shkruaj. Meqë kam dashur gjithmonë të shkruaj libra të mëdhenj, të trashë, libra me pretendimi dhe meqë kam shkruar ngadalë, ndoshta kjo është e rëndësishme për mua. të përfytyrosh një libër, s’është diçka e vështirë. Është njëlloj sikur të përfytyrosh të jesh një tjetër.
Këtë e bëj shpesh, ajo çka është e vështirë, është të bëhesh shkrimtari që libri që kemi përfytyruar ka aluduar.
Por, nuk duhet të ankohem meqë deri tani kam shkruar e botuar shtatë romane, edhe sikur të jetë me sforcim, po arrij të bëhem shkrimtari që mund të shkruaj romanin e përfytyruar. Tani e di se ashtu si librat që kam shkruar e lënë pas, kam lënë pas edhe disa vegulli shkrimtarësh që kanë mundur t’i shkruajnë këto libra pas meje. secili prej atyre shtatë “shkrimtarëve të aluduar” që më ngjajnë mua, kanë treguar ashtu si kanë ditur e besuar vetë dhe me tërë seriozitetin e përgjegjësisë e fëmijëve që lozin, si u është dukur bota dhe jeta gjatë tridhjetë viteve nga Stambolli, nga një vend si ai i imi.
Dua shumë që të shkruaj ende romane edhe nja tridhjetë vjet të tjerë e, me këtë gjasë, të jetoj nën identitete të tjera.
Oklahoma, Prill 2006
*Titulli i origjinalit: “Shkrimtari i aluduar”
* Shkëputur nga “Baulja e babit”, Orhan Pamuk, sjellë në shqip nga Urim Nerguti dhe Hysen Voci, botuar nga “Skanderberg Books”
Përgatiti: ObserverKult
——————————
Lexo edhe:
