Nga Mërgim Bekteshi
Sipas Fjalorit të gjuhës shqipe, murana është grumbull gurësh të një muri të rrëzuar, por edhe grumbull gurësh që vihen në vendin ku është vrarë apo varrosur dikush. Origjina e këtyre dy kuptimeve është po aq e vjetër sa vetë njerëzimi. Murana vjen së bashku me fjalën, në kohën kur njeriu arritjen e tij filloi ta manifestojë përmes vizatimeve në shpella, nga artikulimi fonetik, në atë grafik, për të shprehur dëshirat, tendencat, ëndërrimet, imagjinimin, komunikimin me të tjerët. Tani qenia homosapiens po shpërfaqte interesin për të zotëruar hapësirat në tokë. Kjo përpëlitje fjalësh, historikisht mund të ketë zanafillë të hershme, por guri ishte më i hershëm se vetë njerëzimi. Kjo ‘konkurrencë’ nuk është aq me interes studimor, por një trajtë e kombinuar mes tyre vjen në “Muranë fjalësh”, libër me poezi nga poetja Majlindë Sinani-Lulaj.
Libri u botua në vitin 2021 nga Shtëpia Botuese “Armagedoni”. Ky libër me poezi është i ndarë në shtatë cikle me nga dhjetë poezi, janë pra shtatëdhjetë poezi të temave e motiveve të ndryshme. Poetja ka një rrugëtim të hershëm me poezinë, por ajo me fanatizëm i ka ruajtur ato për një kohë të gjatë dhe përmbajtja e tyre nuk është e hapur, në shumë raste është poezi e mbyllur. Tani kuptimësia e muranës së bashku me fjalët duket sikur janë palosur vetëm për leximin në vetvete, pa dëshirën që ato të ekspozohen para lexuesve apo më saktë adhuruesve të poezisë. Kur ato tani janë në duar të lexuesve murana dhe fjala kanë një kuptim edhe epistemologjik, por nganjëherë edhe një dozë abstrakte që në vazhdimësi e ngacmon lexuesin. Ky ngërthim në mënyrë të strukturuar e trajton objektin dhe objektivin muranën dhe fjalët me tematikë subjektiviteti kur i kuptojmë si terminologji në gjuhësi.
Nëse analizohet struktura e tufave poetike, ato kanë një përmbajtje interesante me plot analogji që përkufizohen me shqetësime dhe përvuajtje kohore, si cikli i parë Jeta gjithmonë një trajtë që ka me ardhë (f.7). Tani autorja sa shtron pyetje po aq parashikon të ardhmen, një diçka që është e ndaluar nëse flasim për normat biblike. Në poezinë e parë, Fyti në nyje, përkufizon pengesat e para dhe të besuarit në diçka hyjnore. Në këtë cikël janë edhe një varg poezish që ngacmojnë mendime të ankthshme si: Sy harrue një stine tjetër (f.15) kur autorja thekson se përgjumja e një dite do të kushtojë me përgjumjen gjatë natës. Poezia Zani syve (f.16) tjetërson të parit në mundësi fjalëformimi me sy, që mundohen të flasin, por poetja thotë se zëri i syrit është i imtë dhe nuk e duron heshtjen.
Në ciklin e dytë Fijezu barishtash syve t’ujtë njomet pranvera (f.19) përmban dhjetë poezi të trajtuara si kangë: nga ajo e mohimit, braktisjes, epitafesh, e asaj që s’jam, e çmendisë së pabame, zhgënjimit etj. Dëshira e poetëve sikur përmban një dozë kurreshtjeje që vargun poetik ta konkretizojnë në këngë, por në detaje të vargut sikur përhumbet kjo dëshirë e poetes. Ajo në këtë cikël sikur ngjallë një bezdisje shoqërore që shfaqet çdo ditë në jetën e përditshme mohimit kanga ka me e harrue zanin (f.21) apo vargu tjetër kurrkund shpresë/ veç dihamë epitafesh/ n’gurë vorresh/ kur shihet n’pasqyrë hana (f.23). Në të gjitha këto poezi masa e shfaqur gri ka një përshkrim alegorik apo kur poetja në mendje arnon kujtimet e bukura të dashurisë, apo kur thotë se: dashuria asht trajtë si e duem e jo si asht (f.29) dhe përkufizimet e ndryshme që jeta na sfidon dhe pastaj mendohet ndryshe.
Një cikël tjetër me poezi është N’qelqe t’ftohta sysh avujve t’krypun ishuj dëshirash vdesin (f.32) poezia përflaket mallshëm drejt ngjarjeve të ndryshme. Sytë janë një pasqyrë ideale për të pasqyruar pamjen subjektive të njeriut apo një përkufizim i Volterit kur kërkon që pasqyrat të thyhen sepse sytë e të tjerëve pasurojnë pamjen tuaj, apo siç thotë poetja në poezinë Guximi i syve (f.38) si dijn me t’përpi thellë sikur dheu ujin e derdhun. Dhjetë poezitë e tjera në ciklin e katërt Udha s’ka t’sosun kurrkundit nëpër mendje dimnojmë jetën janë poezi të mbërthyera në ankth, një gjendje e rënduar psikologjike sa e poetes po aq e shoqërisë, duke u nisur nga marsi i datës 5,6,7 të vitit 1998 pastaj që shoqërohen me poezitë elegji, me vdekje, rrënime, amulli e vegime. Trajtesa që autorja i pasqyron jo vetëm me gjendjen e robëruar të atdheut, por edhe të poetes si një simbiozë e përbashkët.
Madrigal vjen si poezi e ciklit të pestë me një kuptim tjetër, jo të muzikalitetit, por muzikalitetit të brendshëm autorial, që poetja e sjell në vokalin dhe ritmin e përditshmërisë si: era e pogaçes përvidhet/brenda mureve apo brumi i saj është madrigal/gatue me dashuninë e fjalëve (f.59). Në këtë cikël janë edhe poezitë që do t’i veçoja: Regëtim dhe T’muruem naltësish që shpërfaqin figura letrare dhe procese të natyrës njerëzore; tutje/kur mbaron s’cukluemi terri/ dëshirat e qiellit gjuhën me jastiqeresh/ e n’tokë puplohet bora(f.61). Në ciklin e gashtë, në poezinë Nji e nesërme –A vjen poetja bën një pyetje deri diku hipotetike, por me bindje dhe besim ndaj perëndisë, se do to vijë apo nuk do të vijë e nesërmja. Në këtë cikël gjejmë edhe poezi për hënën, për përthyeshmërinë e dritës që sjell imazhe të magjishme, por që në këtë kontest atdheun dhe dashurinë i përkufizon me një mjeshtëri si: dashuria asht nji atdhe i çuditshëm/ e për njeriun/mirazh i përditshëm(f.75)
Në ciklin e fundit Fjalët harxhohen tuj u thanë mbas tyne mbetun na murana që ato kanë lanë, ky cikël është më vetmitar se ciklet e tjera dhe sjell të tjera porosi e mendime të veçanta autoriale si psh., vetmia apo kur proceset natyrore kanë një ndryshim metabolizmi në poezinë Përditë e ma shumë (f.83). Një tjetër lodhje fizike e shpirtërore manifestohet edhe në poezitë e tjera dhe me doza të vogla pendese. Në gjithë këtë rrugëtim poetik të poetes, përvuajtja ka një shkallë të lartësuar, jo në dozën e pesimizmit.
Gjuha e poetes është një gegërishte në dy varietete krahinore, e mbështjellë me një cifël standardi, por që e bën të kuptueshëm qëllimin. Mendoj se letërsisë shqipe ajo i ka sjell një risi si për nga renditja e vargut të lirë ashtu edhe për nga gjuha që shfaqë një dëshirë të poetëve për të ringjallur gegërishten përmes vargjeve.
ObserverKult
Lexo edhe:
LEON LEKAJ: MAJLINDA KA MBËRRITË ME SHKRI UNIN E VET BRENDA NJI HESHTJEJE QË DHEMB
Nga Leon Lekaj
Përshtypje rreth vllimit poetik “MURANË FJALËSH” të Majlindë Sinani Lulaj.
Para pak kohëve, në adresën e shtëpisë sime mbërriti postieri.
Në raste të tilla, kur ai bjèn me vedi nji pako dhe kur kurreshtja të shtyn me ditë pak mà tepër rreth saj, duket sikur ajri i rreth e qarkut ka me shkrì sapo kurioziteti t’ ketë lëshue at’ avullin e nxetë n’ kohën kur ajo bièn në kontakt me atë çka kà mbrenda.
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
