Në rubrikën Rekomandime leximi, mysafire e ObserverKult është poetja Majlinda Sinani Lulaj. Ja cilat janë librat që Sinani Lulaj u sugjeron të pasionuarve pas leximit.
——————————————-
Një kohë kam lexuar krejt çka m’ka rënë ndër duar. Ndër vite, mendoj se jam bërë përzgjedhëse më shumë se duhet. Ndoshta formimi im e ndoshta puna që bëj, nuk kanë lënë më në mua lexuesen detajiste të të bukurës, të fijeve ndjesore kthinave të rrëfimeve, të nuancave që përçojnë, të ngjyrave që veshin. Gjithnjë e më shpesh e gjej veten që shmang gjithë imtësirat (edhe në librat) e shoh thjesht tablon e madhe, tërësinë, frymën a rrymat kryesore që kam përballë… Jam gjithnjë e më shumë fragmentare në të lexuar. I kaloj me mospërfillje pjesët që nuk më thonë gjë, ashtu siç ndaloj më shumë se njëherë në faqe a kapituj që kanë fuqinë të më intrigojnë.
Nga Majlinda SINANI LULAJ
Megjithatë, mbetem konsistente në kërkimin për ato lloj shkrimesh që sjellin valë t’shumëfishta, kryesisht mendimi, por edhe andjeje, ani pse u takoj atyre që leximin nuk e shohin vetëm si çështje shijeje. Them se përzgjedhja jonë në të lexuar, na e shpërfaqë karakterin, e, deri diku, mbase edhe e formëson atë.
Personalisht, tërhiqem në ato ujëra, tek të cilat ndjehem në shtëpi. Ndaloj në ato faqe ku gjej përplasjet e mia, dilemat, hamendjet, dëshirat, ëndërrimet, ankthet, betejat, kapërcimet, zgjimet, rrugëtimet… Kjo lloj gjetje e vetes nuk është thjesht pamja jonë në pasqyrë, veç ajo vetja tjetër që fshihet pas saj… atë që nganjëherë na ikë duarsh, a ndoshta i ikim a e humbim…
Këso lloj pikëtakimi kërkoj ndër librat… një unë që prekë e njeh botën pa mua, e pastaj më merr përdore e më rikthen kujtesën e do jetëve… kushedi se kur të jetuara!
*
I tillë pikëtakim ka qenë “Zhylia ose Heloiza e re” e Zhan Zhak Ruso (Jean-Jacques Rousseau). E kam lexuar me një frymë aso kohe (duhet të kem qenë jo më shumë se 16 vjeç), pa qenë shumë e vetëdijshme për ndikimin që do të kishte në mua e në mënyrën se si aty e tutje jam mësuar të shoh shtresat e të shkruarit e të lexoj jo vetëm fjalën, por edhe njeriun.
Më shumë se thjesht një roman epistolar, Ruso tek “Zhylia…”, jo vetëm shpalos fuqinë e artit të të shkruarit, por ndërton një teori filozofike, në arenën e së cilës përplaset vesi dhe virtyti. Në një pafundësi letrash, që ndërtojnë një monument letrar të shekullit XVIII, Ruso, nëpërmjet historisë së dashurisë së një gruaje dhe një burri, zbërthen marrëdhënien e individit me shoqërinë. Brendia e librit paraqet një gërshetim të kornizave të kohës, ndarjes në klasa dhe pabarazive, roleve gjinore në mesjetë, mënyrës së jetës dhe paragjykimeve të kohës.
Ruso ka gjetur kanale komplekse të përcjelljes së mendimit të tij, jo vetëm filozofik, por edhe politik e të parimeve etike, brenda një konteksti që ngjan real se si përshkruhet dhe përçon ndjesinë deri te lexuesi, ani se vetë libri shpesh konsiderohet se vë bazën e romanit fiktiv modern. Vetë Ruso e heq siparin e brendisë së romanit duke mos e qartësuar qëllimshëm nëse historia që tërheq vepra e tij ka qenë e vërtetë apo është sajesë e mendjes së tij.
Natyrshmëria me të cilën autori arrin të ndërthurë filozofinë e tij brenda një tabloje kohe, tek e cila përqëndron reflektorët në individin e në betejat e skajshme njerëzore që ka njeriu si qenie, e përçon më tej bindjen e tij se njeriu lind i lirë e i mirë për nga natyra, por është shoqëria dhe mënyra se si janë ndërtuar sistemet shoqërore dhe, në këtë kuptim, se si janë krijuar artificialisht pabarazitë (jo thjesht ekonomike), që e mbajnë atë në pranga e për rrjedhojë e deformojnë natyrën kryesisht të mirë njerëzore.
*
Nëse ka pasur një vepër çfaredo që ka ndryshuar diçka në mua sa i përket mënyrës se si e kam konceptuar botën dhe përrethësinë, them se është “Traktati logjiko-filozofik” i Ludvig Uitgenshtain (Ludwig Wittgenstein). Një libër faqepak, që përmbledh teza të radhitura njërën pas tjetrës, që kanë për qëllim t’i vendosin kufijtë e të kuptuarit nëpërmjet shprehjes së mendimit. Në thelb, Uitgenshtain e vendos gjuhën në qendër të të kuptuarit të çështjeve filozofike, ashtu siç kufijtë e kuptimit/ kuptueshmërisë njerëzore i barazon me kufijtë e shprehjes gjuhësore (“Kufijtë e gjuhës sime janë kufijtë e botës sime” është një prej tezave që qëndron në thelb të Traktatit…)
Mendimi i dendësuar që pasqyron gjuhësisht një fakt (e që gjuha dhe fakti i përgjigjen njëra -tjetrës dhe pasqyrojnë saktësisht e para të dytën dhe e dyta të parën), për autorin e këtij Traktati…është logjika që duhet ndjekur për të shpjeguar dhe kuptuar problemet filozofike. Më tej, ai gërryen marrëdhënien ndërmjet gjuhës dhe realitetit, duke vënë theksin mbi rëndësinë e logjikës në kuptimin botës, ashtu siç kuptimi i botës dhe i gjithçkafes që na rrethon, trajtësohet nga kuptimi i fjalëve që ne zgjedhim t’i përdorim. Traktati në një mënyrë ridefinon metodat e hulumtimit filozofik dhe synon të paraqes një ndërlidhje precize të logjikës me aspektin filozofik të matematikës, psikologjisë dhe gjuhës. Mbaj mend që kur jam ndeshur me të për herë të parë, kam shkundur gjithë shkrimet e mia nga secila fjalë tepër e strehuar mes rreshtash. Gjithsesi, ky libër mbetet një labirinth nëpër të cilin rrugëtimi ende nuk e ka shuar kureshtjen, e nuk ka zbuluar mjaftueshëm. Ndoshta është pikërisht kjo gjë, që më shtyn të rikthej vazhdueshëm tek Uitgenshtain dhe Traktati… i tij.
*
Një si unë, që poezinë e ka krejt të veçantë në zemër, nuk mund të mos ndaloj tek universi i saj. Po e veçoj poezinë e Shinasi A. Ramës, të përmbledhur në katër vëllimet e botuara ndëmjet 2020-2022 (“Nji Njeri dhe 333Vetmi”; “Nën vullnetin e shpirtit”;“Heshtimet e vetmisë”; “Gjallnimet”) me mbi 700 poezi. Qoftë kur lexohen si art poetik, qoftë si një rrugëtim filozofik, ato vijnë si pluhur kozmik që mbështillet shtjellë, për ta ngjizur një botë në fill, për ta bërë e zhbërë sërish deri në po atë kërthizë filli, pambarimisht.
Disiplina e vargut në shumë poezi nuk ka të bëj thjesht e vetëm me klasiken, me metrikën, me shkollat e shkrimit të poezisë. Autori gjen një mënyrë vrojtimi e përjetimi si n’xhirim t’ngadalësuar; mënyrë të shkruari, jo duke marrë frymë, por duke e mbajtur frymën; ndalesa t’gjata në atë ndërrimin e hapave a pulitjen e syve; gjendje pritjeje, duke mbajtur vesh; përpjekje sikur punon filigran, për t’u shkëputur prej asaj vetes që e mban vetvete e n’vetvete. Mënyra e të shkruarit, me kuptime që rrëshqasin e mbështillen si duan vetë, imponojnë leximin e shumëfishtë nëpërmjet një transformimi të vazhdueshëm poetik. Një mënyrë të shkruari e gjallë, që ikë ndër duar, që në vazhdimësi të vë mendjes rrugë tjetër, ndryshe e të re, për të arritur te fundi. Një fund, që, në fakt nuk ekziston, nuk është e nuk do të jetë.
Një lexues i zakonshëm, patjetër që do të rrëmih për çelësin(at) poetik, brenda kësaj bote krejt unike poetike, por derisa lexuesi vazhdon e kërkon, autori në ndërkohë ka ndërruar dyert, përderisa poezia e tij rimodelohet vazhdueshëm, si një platformë kaleidoskopike shumëngjyrëshe.
ObserverKult
Lexo edhe:
PROMOVIMI I LIBRIT TË MAJLINDË SINANI LULAJT “MURANË FJALËSH” (VIDEO)
NJI MENDIM I PËRMBLEDHUN PËR “MURANË FJALËSH”
“MURANË FJALËSH”, NJË TRAJTË QË VJEN SI FIJE DRITE NË SYRIN E LEXUESIT
LEON LEKAJ: MAJLINDA KA MBËRRITË ME SHKRI UNIN E VET BRENDA NJI HESHTJEJE QË DHEMB
