Nga Lazër Stani
Shkrimtari, prej natyrës së tij, nuk është kurrë në anën e njerëzve të lumtur, e njerëzve që gëzojnë pushtet, para, gra, pra të atyre njerëzve që rëndom konsiderohen të suksesshëm në këtë jetë.
Ai është i prirur të rrëfejë të vërtetën rrënqethëse për jetën njerëzore, duke e vështruar atë nga pozicione të ndryshme; herë me dhimbje e trishtim, e herë me ironi dhe cinizëm të pamëshirshëm.
Në tregime të tilla sugjestionuese si “Në Mungesë të mbretëreshës”, “Autobusi i datës 1”, “Shëtitje e detyruar” apo “Bermuda” Faruk Myrtaj tematizon ketë të shkuar dramatike, ku fatet dhe jetët njerëzore luhen nën hijen çnjerëzuese të diktaturës.
“Nëna s’ka për ta pëlqyer”, shprehet autori për variantin e dytë. Ai e merr me mend vështrimin e saj kur ta lexojë këtë variant. “E si të bënim tjetër në atë kohë, or’ bir”, e qorton e ëma të birin.
Shkrimtarit kjo e metë e tij, i zbulohet dhe i shqiptohet troç nja një femër e bukur, e internuar në një provincë, për riedukim. Protesta e këtij shkrimtari të ideologjizuar përfundon në mënyre groteske.
Drama e individit
Në të gjithë letërsinë e Faruk Murtaj shteti përceptohet si armik i individit, si një e keqe fatale. Nëse shteti është një e keqe e domosdoshme në shoqëri, eksperienca shqiptare me sa duket e ka provokuar autorin që të jetë një armik i papajtueshëm me shtetin.
Edhe pse askund shteti nuk shqafet si një i tërë në shumicën e tregimeve të tij shteti dhe qeveritë kanë një prezencë armiqësore, rrënuese dhe fatkeqësi sjellëse për individin.
Në letërsinë e tij shkrimtari Faruk Murtaj e shikon individin shqiptar në katër raporte kryesore: individi në raport me vetveten, individi në raport me të tjerët, individi në raport me shtetin dhe individi në raport me të huajt.
Për fat të keq të shqiptarëve, shteti për ta ka qenë gjithnjë një armik, që është identifikuar ose me pushtuesin (të huajin) ose me uzurpatorin (të brendshmin).
Në tregimet e Faruk Myrtajt, të shkruara lirshëm e me një gjuhë të shkathët, ndjehet prania e kësaj të vërtete, çka rrit fuqinë receptive të tyre dhe bën që ata të lexohen pa u ndjerë deri në frazën e tyre të fundit.
Në tregimet e Myrtaj nuk ka as teprime gjuhësore dhe as rendje pas modave të ditës, po një ecje në truall të sigurtë, që është shqiptimi arstistik i zërit në vetvete, një zë i veçantë dhe kur e kur tronditës.
Ky libër i ri me tregime, që është në vetvete rezultat i një procesi krijues më se njëzetvjeçar, padyshim që e rendit atë midis autorëve më të mirë të prozës së shkurtër shqipe.
*Shkruar si parathënie për librin me tregime “Hijet e Virgjëreshave” të shkrimtarit Faruk Myrtaj
ObserverKult
Lexo edhe:
PABLO NERUDA: KËTO JANË GJËRAT QË MË LE…
Poezi nga Pablo Neruda
Lexo, këta janë emrat e gjërave
që më le – mua, librat , parfumin tënd
përhapur në dhomë, një ëndërr të përgjysmuar
dhe dyfish dhimbje,
puthje për gjithë trupin si therje të thella
që s’kanë për t’u mbyllur kurrë;
dhe libra, nostalgji,
çelësin e një shtëpie që s’ka qenë kurrë jona,
një rrobdëshambër prej fanellate të kaltër
që e vesh, kur bëj këtë listë emrash:
libra, qeshje që s’arrij t’i vë në rregull,
dhe zëmëratë – një vazo orkidesh
që aq tepër i doje, pa e ditur unë pse
që mbase për këtë nuk u ktheva që t’i ujisja,
dhe librat, krevatin e parregulluar prej ditësh ,
një letër mbi jastëkun tënd
dhe shumë vuajtje, mjaft vetmi,
dhe në sirtar dy bileta për një film me dashuri
që s’e pe me mua, e libra të tjerë,
dhe një këmishë të zbardhur me të cilën fle natën,
për të ndenjur më pranë teje,
dhe, nga të gjitha anët, libra, shumë libra,
shumë fjalë që s’m’i the kurrë
para se të shkruaje letrën atë mëngjes,
Poezinë e plotë mund ta lexoni KËTU:
T.S.ELIOT: E MËRKURA E PËRHIME
Sepse shpresë s’majë m’u kthy apet
Sepse shpresë s’majë
Sepse shpresë s’majë m’u kthy
Dhuntitë e kti dhe qëllimet e ati m’i pasë kâjë
Un ma s’msyjë me msy, gjanav t’tilla i graht
(Pse shqiponjës t’plaktë i duhet me’j hapë kraht?)
Pse un duhët me vajtu
Fuqinë e zhdukt t’sundimit t’rëndomtë?
Sepse shpresë s’majë me njoftë
Madhninë e brishtë t’nji ore t’padyshimt
Sepse un s’menoj
Sepse un e di qi un s’duhët me ditë
T’vetmën fuqi t’s’vërtetës t’përkoht’
Sepse unë s’muj me pi
Atje, ku behari, dhe pranvera rrjedhë, sepse atje nuk ka
asgja apet
Sepse un e di qi koha është gjithher’ kohë
Dhe vendi është përher’ dhe veç ven
Dhe çka osht e tashme osht e tashme veç për nji kohë
Dhe veç për ni ven
Un gzohna qi senet jon qysh jon dhe
Un-i em ftyrës t’bekume moh i bjen
Dhe moh i bjen zanit
Sepse shpresë s’majë m’u kthy apet
Prandaj gzohna, tuj pasë diçka me maru najsen
me t’cilën m’u gzu.
Dhe i lutna Zotit mbi ne me lshu mshirën e vet
Dhe lutna qi un t’muj me’j harru
Kto sene qi me veten aq shumë i boj muhabet
Kaq shum shpjegim
Sepse shpresë s’majë m’u kthy apet
Le t’dhojnë xhevap kto fjalë
Për atë qi osht bo, mos m’u bo mo
Ishalla gjykimi për neve s’do t’jet aq i ranë
Lutu për ne mkatarët tash dhe n’orën e dekës tonë
Lutu për ne tash dhe n’orën e dekës tonë.
II
Zojë, tre leoparda t’bardhë u ulën nër ni dru t’dullisë
N’freskun e ditës, tuj u rrasë dej n’fun t’tërrpisë
me kamtë e mia zemrën tem mëlçinë tem dhe me at qi ish
kon përmbajtë rreth’i thatë i kafkës tem. Dhe Zoti tha
A duhët kto eshna me rrnu? A duhët kto
Eshna me rrnu? Dhe ajo me t’cilën ishin përmbajtë
Eshnat e mia (që tashmë ishte e thame) tha kujisshëm:
Për shkak t’mirsisë t’ksaj Zoje
Dhe për shkak të dashnisë t’saj, dhe për shkak
Se ajo neron Virgjinën nër t’menduem,
Ne shndrrijmë me shkëlqim. Dhe unë qi jom ktu shtihavshëm
tu ja ofru veprat e mia harresës, dhe dashninë tem
Për breznitë e shkretinës dhe frytit t’pocërrkës.
Osht kjo qi i shnoshë
Lukthdhimtë e mija telat e syve t’mi dhe racionet e patretshme
Qi Leopardët refuzojnë. Zoja është tërhjekë
në ni fustanellë t’bardhë, n’soditje, në ni fustanellë t’bardhë.
Leje bardhninë e eshnav me’j la fajet ndaj harrimit.
Nuk ka jetë ën to. Sikur që jam i harrumë
dhe do të mun’ t’harrohem, ksisoj do t’mun t’harroj
ksisoj devotshëm, i përqëndrumë n’qëllim. Dhe Zoti i dha
Profeci erës, erës vetëm erës sepse vetëm
Era do të ngonte. Dhe eshnat knunë kujisshëm
Me barrën e nji karcylli, tuj thanë
Poezinë e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult