Ivan S. Turgeniev, mjeshtri i penës ruse të shekullit XIX, lindi në 9 nëntor 1818 në një familje aristokratike dhe vdiq në Bugival të Francës në 1883. Turgenievi është bashkëkohësi i korifejve rusë e francezë të shekullit XIX si Pushkini, Gogoli, Dostojevski, Tolstoi, Balzaku, Mopasani, Floberi, Sendi, Merime etj. Shkrimtari i madh është njëherazi poet, romancier, dramaturg dhe tregimtar.
I lindur në Orel, një fshat i vogël 350 kilometra në jug të Moskës, Ivan Turgenievi ia kushtoi gjithë rrugëtimin e jetës letërsisë: së pari si botues (në veçanti korrespondencën e Pushkinit), më pas si përkthyes (autorët francezë që lexonte), para publikimit të punës së tij.
Në vazhdim ObserverKult do t’ju sjell një fragment të shkëputur nga libri i Ivan Turgeniev: “Ngadhënjim i dashurisë”:
Nga: Ivan Turgeniev
Në dhomën jo të madhe, kur hyra, mbizotëronte errësira dhe nuk e dallova menjëherë Asjën. E mbështjellë me një shall të gjatë, ajo ishte ulur në karrigen pranë dritares, me kokën të kthyer dhe gati të fshehur, si një zog i trembur.
Merrte frymë shpejt dhe dridhej e tëra. M’u dhimbs sa s’ka më. Iu afrova, por ajo e ktheu kokën edhe më shumë…
-Anna Nikollajevna, -iu drejtova.
Ajo, papritur u ngrit, desh të më shikonte, por nuk mundej. Unë ia mora dorën, ajo ishte e ftohtë dhe shtrihej si e vdekur mbi pëllëmbën time.
-Isha shtrirë…-nisi Asja të thotë, duke bërë një sforco të buzëqeshte, por buzët e zbehta nuk i bindeshin, -unë desha…Jo, nuk mundem, -foli ajo dhe heshti. Vërtet, zëri i saj ndërpritej në çdo fjalë.
U ula pranë saj.
-Anna Nikollajevna, -përsërita dhe nuk munda të shtoj asnjë fjalë tjetër.
Mbizotëroi heshtja. Unë vazhdoja t’ia shtrëngoja dorën dhe e shikoja pareshtur. Ajo, si më parë, mblidhej, merrte frymë me vështirësi dhe kafshonte lehtas buzën e poshtme, që të mos qante, të mbante lotët e mbledhur në sy…
Unë e shikoja në pozicionin e saj të ndrojtur e të palëvizshëm kishte diçka të pafuqishme dhe prekëse. Të krijohej përshtypja sikur, nga lodhja, mezi qe zvarritur deri te karrigia dhe ashtu ishte plasur mbi të. Zemra më këputej.
-Asja, -mezi u dëgjua zëri im…
Ajo me ngadalë ngriti sytë drejt meje…O shikim gruaje të dashuruar, -kush do të të përshkruajë ty? Ata sy luteshin, ata sy besonin, pyesnin, jepeshin… Unë nuk i rezistoja dot joshjes së tyre. Një zjarr i lehtë më kaloi nëpër trup si gjilpëra të nxehta; unë u përkula dhe i ngjesha buzët te dora e saj…
U dëgjua një tingull dridhës, si psherëtimë e ndërprerë dhe unë ndjeva në flokë prekjen e dorës së brishtë, që dridhej si gjethe. Ngrita kokën dhe pashë fytyrën e saj. Si ndryshoi papritur!
Shprehja e frikës u zhduk prej saj, shikimi u hodh diku larg dhe më bënte për vete, buzët u hapën lehtazi, balli u zverdh si mermer dhe kaçurrelat ranë mbrapa, sikur i largoi era. Unë harrova çdo gjë, u tërhoqa te vetja. Dora e saj u bind, gjithë trupi i saj u tërhoq menjëherë pas dorës, shalli i ra nga krahët dhe koka iu mbështet ngadalë në gjoksin tim, u mbështet nën buzët e mia të ndezura…
-Jam e juaja…-përshpëriti me zë të dobët.
Tanimë duart e mia rrëshqisnin rreth shtatit të saj, por, papritur m’u kujtua Gagini. Kjo ma ndriçoi si vetëtimë mendjen dhe unë u kthjellova.
-Çfarë bëjmë kështu!..-thirra dhe, me përpëlitje, u tërhoqa mbrapa. –Vëllai juaj… Po ai di çdo gjë…Ai e di që unë takohem me ty.
Asja u lëshua në karrige.
-Po, -vazhdova unë, duke u ngritur dhe duke u larguar në cepin tjetër të dhomës. –Vëllai juaj di çdo gjë…Unë duhej t’ia thosha të gjitha…
-Duhej? –foli ajo jo qartë. Me sa duket, ajo nuk po e mblidhte dot veten dhe po arrinte të më kuptonte.
-Po, po, -përsërita i egërsuar dhe për këtë, vetëm ju jeni fajtore, vetëm ju. Pse e nxorët të fshehtën? Kush ju detyroit’ia thoshit të gjitha vëllait tuaj? Sot ai ishte tek unë dhe ma tregoi bisedën që kishit bërë bashkë. –Unë mundohesha të mos e shikoja Asjën dhe ecja me hapa të mëdhenj nëpër dhomë. –Tani çdo gjë mori fund, çdo gjë.
Asja desh të ngrihej nga karrigia .
-Mos ikni, -e thirra, -mos ikni, ju lutem. Ju keni të bëni me një njeri të ndershëm, po, me një njeri të ndershëm,.
Por, për atë perëndi, më thoni, çfarë ju turbulloi? Mos vallë, vutë re ndonjë ndryshim tek unë? Nuk mund të fshihesha para vëllait tuaj, kur erdhi sot tek unë.
“Çfarë them kështu?”-mendoja me vete dhe mendimi se unë isha një gënjeshtar i pamoralshëm, se Gagini e dinte për takimin tonë, se çdo gjë ishte shtrembëruar, e zbuluar, -këto më kumbonin në kokë.
-Unë nuk e thirra vëllanë, -u dëgjua përshpëritja e trembur e Asjës, -ai erdhi vetë.
-Shikoni, se çfarë bëtë, -vazhdova. Tani do të ikni…
-Po, unë duhet të iki, -foli po aq qetë, -dhe unë prandaj ju thirra këtu, që të përshëndetem me ju.
-Dhe ju mendoni, -ia ktheva, -se do ta kem të lehtë të ndahem me ju?
-Pse, i thatë vëllait?-përsëriste e çoroditur Asja.
-Unë, po ju them, -nuk bëja dot ndryshe. Në qoftë se ju nuk do ta kishit tradhtuar veten.
-Unë u mbylla në dhomën time, -e vërejti me naivitet, -nuk e dija, se zonja e shtëpisë kishte edhe një çelës tjetër…
Ky shfajësim, në gojën e saj, në një çast të tillë, atëherë për pak sa nuk më zemëroi, kurse tani, nuk mund ta kujtoj pa përmallim. O pjellë e varfër, e ndershme, e dëlirë!
-Dhe ja, tani çdo gjë mori fund!- nisa përsëri. –Çdo gjë. Tani duhet të ndahemi. –Unë, vjerudhazi hodha sytë nga Asja…Fytyra e saj skuqej me shpejtësi, ndërsa vet vazhdoja të ecja dhe të flisja si në ethe. –Ju nuk e latë të rritej ndjenjën që kish nisur të piqej, ju vetë e shkatërruat lidhjen tonë, ju nuk kishit besim tek unë.
Kur unë flisja, Asja përkulej gjithnjë e më shumë përpara dhe papritur, ra në gjunjë, vuri kokën mbi duar dhe filloi të qajë me të madhe. Unë iu afrova me të shpejtë, përpiqesha ta ngrija, por ajo nuk jepej. Nuk kam zemër të shoh lot femrash, e humb fare toruan.
-Anna Nikollajevna, Asja, -përsërisja, -ju lutem, ju përgjërohem, për hir të perëndisë, mos qani…-Unë ia mora prapë dorën…
Por, për habinë time të madhe, ajo papritur u ngrit, u sul si rrufe nga dera dhe u zhduk…..
Kur, pas pak çastesh, hyri në dhomë fray Luizë, unë vazhdoja të qëndroja në mes të saj si i goditur nga rrufeja.
Nuk e kuptoja sesi mund të mbaronte aq shpejt ai takim, për më tepër pa u sqaruar. Si mund të mbaronte, kur nuk i thashë as të qindtën e atyre që doja të thosha, që duhej t’i thosha, kur as vetë nuk e dija si do të zgjidhej …
-Frejlejn iku?-më pyeti fray Luizë, duke i ngritur vetullat e verdha deri te lëmshi fals i kapur me flokët .
I hodha një vështrim prej të marri dhe dola.
*Shkëputur nga libri i Ivan Turgeniev: “Ngadhënjim i dashurisë”
ObserverKult
Ivan Turgenievi është autor i dhjetra veprave të famshme si: “Senilia” (1878), “Dy miq”, romanin “Etër e bij” (1862), “Mbreti Lir i stepës”, novelat “Dashuria e parë”(1869), “Ngadhënjim i dashurisë” dhe “Asja” etj.
Një vit pasi kishte botuar novelën ‘‘Asja’’ (1858), Turgenievi i shkruante L. Tolstoit: ‘‘Unë e shkruaja novelën me shumë zjarr, gati me lot në sy’’. Kryesisht novelat janë liriko-psikologjike, me shpërthime hovesh shpirtërore, me zbulime ndjenjash të sinqerta, krahasime me natyrën, me vërshime të ujërave pranverore.
Duke përshkruar kryesisht karaktere gra të pavarura, Turgenievi gjithmonë do të jetë një hap përpara kohës së tij. Tek “Lisa Kalitina”, një pasuese e denjë e Tatianës së Eugjen Oniegit të Pushkinit, tregon një përmbysje të guximshme. Puna e shkrimtarit është plot me heroina moderne.
I vetmi njeri i fortë i romancave të tij, Insarovi, Tek “Në Vigjilje”, ishte… bullgar! Romani “Etër e bij” (1861), një nga veprat e tij më të mira, do bëjë që autori të akuzohet për tradhti.
Trupi i tij prehet në varrezën Volkovo, Shën Petersburg.
E përgatiti: V. K.- ObserverKult
Lexo edhe:
