Më 2 nëntor 1910 lindi sopranoja Tefta Tashko Koço. Ndonëse afatshkurtër, karriera e saj njohu veçse të përpjeta.
Krahas muzikës operistike klasike, interpretoi me zërin e saj autentik edhe këngë popullore, si pjesë integrale e kulturës muzikore shqiptare.
Janë plot 36 këngë popullore të të gjithë qyteteve të Shqipërisë, që Tefta Tashko Koço i regjistroi në pllaka gramafoni në vitet 1930, 1937 dhe 1942, në Paris dhe në Milano.
I besuari i sopranos, si vargshkrues i dhjetëra këngëve në repertorin e saj ishte liriku i letrave shqipe, Lasgush Poradeci.
Ky i fundit mban edhe autorësinë e një prej këngëve të Koços, që gëzon më shumë popullaritet, “Kur më vjen burri nga stani”.
Drejtoria e Përgjithshme e Arkivave publikoi së fundi fotografinë e një grupi personalitetesh të kohës në krah të Koços, si Lasgush Poradeci dhe Lola Gjoka, në Shkodër për kremtimet e 25-vjetorit të pavarësisë nga shoqëria “Rozafa”.
Tefta ishte vajza e patriotit të shquar shqiptar nga Frashëri i Përmetit, Thanas Tashkos, i cili prej vitit 1910 qe vendosur familjarisht në Egjipt.
E me vdekjen e Thanas Tashkos më 1915-ën, familja e tij kthehet në Korçë në vitin 1921. Në Korçë kemi aktivizimet e para të Teftës si këngëtare dhe data 26 qershor 1926 mbahet si koncerti i saj i parë në publik.
Në shtator të vitit 1927, Tefta me gjithë familjen vendosen në Montpellier, Francë, ku ajo filloi edhe studimet muzikore, për t’i vazhduar ato më pas në Konservatorin Superior të Parisit me rezultate shumë premtuese.
Tefta në vitin 1930 bën incizimet e para muzikore pranë shoqërisë diskografike “Pathe” në Paris, si pjesëmarrëse në grupin e këngëtarit të shquar të iso-polifonisë labe-Neço Mukon.
Me përfundimin e studimeve, Tefta kthehet në atdhe ku më 26 nëntor 1935 shënohet edhe koncerti i saj i parë si këngëtare profesioniste në Shqipëri, koncerte të cilat ajo i dha në shumicën e qyteteve shqiptare.
Pikërisht në këto vite, Tefta futi në programet e saj krahas arieve lirike të autorëve të shquar botërorë si Moxart, Guno, Shubert, Verdi, Donixeti, Pergolezi, Belini, Puçini, Rosini, etj., edhe këngët popullore shqiptare, si pjesë integrale e kulturës muzikore popullore shqiptare.
Janë rreth 89 këngë popullore të të gjitha qyteteve të Shqipërisë që Tefta i kishte në repertor dhe rreth 36 prej tyre ajo i regjistroi në pllaka gramafoni në vitet 1930, 1937 dhe 1942 në Paris, Francë dhe Milano, Itali.
Ndër to “Zare trëndafile”, “Të dua, moj goc’ e vogël”, “Bilbil çapkëni”, “Qante lulja lulen”, “Kenke nur i bukurisë”, “As aman, moj lule” etj.. Sipas Hysen Files: “Tefta diti të nxirrte nga kënga popullore ndjenjën e thellë që populli kishte shkrirë në të.
Njihet tanimë faktet se Tefta Tashko i ka mbledhur një shumicë këngësh direkt nga goja e muzikantëve të shquar popullore të vendit tonë.
Një gjë të tillë e provon edhe pjesëmarrja e Teftës së bashku me këngëtaren tjetër të shquar Marie Kraja në festivalin e folklorit të mbajtur në Firence, Itali më 30 maj 1939, krahas këngëtarëve dhe muziktarëve të shquar popullorë të atyre viteve si Adem Mani, Xhevat Boriçi, Kolë Vjerdha, Taip Kraja, Karlo Pali etj..
Ndërkaq në listën e gjatë të këngëve popullore të kënduara nga Tefta do të bashkëngjisnim edhe këngët popullore të përpunuara nga kompozitori Kristo Kono me poezi të Lasgush Poradecit si psh., “Kroi i fshatit tonë”, apo “Kur më vjen burri nga stani”.
Krahas Teftës, do të përmendim edhe dy këngëtare të tjera të shquara në interpretimin e këngës popullore qytetare, Jorgjia Filçe Truja dhe Maria Paluca (Kraja).
Këngëtarja në vitin 1945, këndon në operën e Beogradit me shumë sukses rolin e Mimisë nga opera “Bohemë” e Puçinit dhe atë të Rozinës nga opera “Berberi i Seviljes” e Rosinit. Ndërsa në vitin e fundit të jetës ka qenë vazhdimisht e sëmurë.
Vdiq në moshën 37-vjeçare. Nga martesa me Kristaq Koçon u lind dirigjenti i njohur, Eno Koço.
Ai është një nga dirigjentët më të mirë shqiptarë, i cili përcjell më së miri botën muzikore të trashëguar nga nëna e tij./panorama.com.al
ObserverKult
Lexo edhe:
“NËNA MË LA 4-VJEÇ, BABAI 6”, I BIRI I TEFTA TASHKO KOÇOS: JETA IME KA QENË GJITHMONË ‘LUFTË’
Eno Koço, biri i dy prindërve artistë, Tefta Tashko dhe Kristaq Koço që u ndanë shpejt nga jeta për shkak të problemeve shëndetësore, ka rrëfyer të gjithë historinë e jetës së tij.
Në emisionin “Pas Mesnate”, ai tregoi, kohë më parë, se mbeti jetim në moshën 6-vjeçare dhe kjo e bëri më të fortë.
“Të dy prindërit më ikën shpejt. Unë isha 4 vjeç e gjysmë kur iku nëna, ndërsa 6 vjeç e gjysmë kur iku babai.
Ajo periudha e fillimit ka qenë vërtetë e vështirë. Përpara se të filloja shkollë, ka qenë një periudhë vërtetë e vështirë dhe më vonë.
Tekstin e plotë mund ta lexoni KËTU:
ERVIN HATIBI: KISHE PRITUR KAQ VITE TË RRITESHA…
Poezi nga Ervin Hatibi
Kishe pritur kaq vite të rritesha; mbaj mend sa herë vija
S’më flisje, vite me radhë, as që më shihje, dhe mendoj se
S’doje të më rëndoje, moshën e burgut s’kisha mbërritur
Kur erdhi dita, më pak se dhjetë minuta më fole, mjaftuan
Fjali të shpërndara, mirë që ishin filmat, t’i lidhja
Litari i lagur u prish nga goditjet
Fije-fije m’u shprish litari për trup
Vite me radhë, binte zilja e derës dhe direkt heshtje binte
Se ktheheshe ti nga puna, Kombinati i Autotraktorëve,
Plak dhe punoje të plotësoje vitet për pension. Shteti
S’të lëshonte pa ta gjobitur rininë kur kalëroje
Mes kodrash, ullishtash të vjetra. Hapej dera
Hark që vazhdon e gjuan shigjeta, biçikleta, pastaj ti
Në shtëpi sillje zì dhe uleshe i vetëm të haje
Dhe lugën në pjatë përplasje sa herë dikush bënte të fliste
Me sy ajrin blu tendosje, pas buke atë radion e madhe ndizje
Deri në fund volumin, radioja zmadhohej, dhe kokën
Zhysje thellë, shpinën kthyer nga ne të tjerët, të tepërt
Brenda lozhës sate vetmitare, radioja të mban në kohë
Dikur e fikje, vendin lëshoje, shkoje mbylleshe në ballkon
Mes karafilash kokëbardhë si ti e të kuq, s’hyn kush
Veç teje, me një thikë në dorë, dirigjent, saksive mih dhè
Aty-këtu degë të thara pret, kaq orë
Mbaj mend një herë kur erdhe e pe në oborr një tel
Shtrënguar pas trungut të një fiku dhe dorën ngrite
Për fyti befas kape mikun në shtëpi të vet, a të dhemb
I the, gati për sherr, pastaj telin lirove, i vetëm në pyll
Karafilat lëmoje kaq orë ndër saksi, kati i dytë, pyll përmbi
Stacionin e autobusit ku zbrisja; ngrija kokën, ballkonin shihja
Dhe skuqesha, më dukej se gjithkush kuptonte ku vija
Te ky kopsht i varur mbi Tiranë, si fustan, nga poshtë
U prish litari, në trup m’u prish litari
E s’kishte më me ç’të më binte. Nga tërbimi
Kandilin i kapi nga dora ushtarit
E ma mëshoi, flakë morën rrobat, ushtari më shoi
E dija mirë që filma nuk shihje, ndaj të ndërpreva
Fytyrëmpirë, mbaj mend, bëzana: s’është e vërtetë
E më bërtite-po këto! dhe kyçet e duarve si përgjigje
M’i sule turinjve dhe syri në lot të plasaritej
Përqark në kyçe, vraga të bardha, plagët nga prangat
Qe dita kur vendose, s’di pse, se qeshë rritur
Me aq u ndale, hera e parë dhe e fundit
Sa hap-e-mbylle shpejt sobën që djeg për një copë degë
Asnjë fjalë më për burgun njëzet vite të tjera, vetëm se
Historitë që s’m’i tregove dot fëmijë, nisa t’i meritoj tani
Histori e atij që vjel pemën me sy, e atij që hënës i beson gjakun
Dhe ajo ia merr hakun, apo histori e burrit kur sheh si të shoqes
I ikën bukuria, sapo digjet shtëpia, shtëpi e magjepsur
ObserverKult
