Nga Juxhin Abdiu
Jules LAFORGUE lindi më 16 Gusht 1860, në Montevideo, në një familje me origjinë bretone. Rikthehet në Francë në moshën gjashtë vjeçare, në një qytezë pranë maleve Pirenej, ku i ati kish lindur. Në 1876 ai zhvendoset më familjen në Paris, por shumë pak më vonë familja e tij rikthehet në vendlindjen e të atit, dhe poeti i ri qëndron në kryeqytetin e artit.
Dashuria e tij për artin figurativ, për pikturën impresioniste, për gdhendjen dhe gdhendësit, dhe shija e tij për të vdekurën : atij i pëlqejnë pikturat me kërcime makabre ; vetë ai derdhur brenda në vizatim, gjejmë manuskripte të figurave me skeletë, apo me veshje fetare.
Udhëtimet e shpeshta dhe mjerimi, gjë që vihet re dhe në vdekjen e tij në Paris me 20 Gusht 1887, në moshën 27 vjeçare, vunë themelin në krijimtarinë e tij që konsiderohet gjysmë-simboliste dhe gjysmë-impresioniste.
CIKLI I POEMAVE “VAJTIMET”
Cikli i veprave që i dha emër dhe peshë krijimtarisë Laforgue ishte cikli “Les Complaintes” ose në shqip “VAJTIMET”. Por në këtë rast nuk kemi të bëjmë me këngët e vajit që shpesh jemi mësuar të dëgjojmë. Një ‘Complainte’ është një këngë rruge që tregon një histori të trishtë me një ton gjysmë-komik dhe gjysmë-patetik. Jules Laforgue e mori dhe e adaptoi këtë formë antike të vajtimit dhe e publikoi një vepër me të njëjtin titull. Këto poema që shënonin një jetë të keqe lindur nga mërzia, nga një ndjenjë e trishtimit dhe nga dëshira për të mos përbushur kurrë një arratisje çliruese. Ai shpreh mërzinë përpara një bote monotone dhe uniforme.
HENRI SCEPI MBI JULES LAFORGUE
(Henri Scepi është pedagog i letërsisë në Universitetin e Sorbonës, dhe koka e kërkimeve të poetikës së shekullit të 19-të)
“As gjenialiteti i dështuar, as pasardhës e ndonjë linje të të mallkuarve, autori i Vajtimeve është para së gjithash një shkrimtar që gdhendi procesin e tij krijues në zgjimin e shpejtë të një të ardhme të bërë nga përplasjet dhe ndërprerjet. Udhëtimi poetik që ndodh nga 1880 deri në 1887 favorizon shfaqjen e kësaj figure të autorit të quajtur Laforgue, e cila përcaktohet së pari me praktikat e shkrimit, provat e njëpasnjëshme, si marramendëse, ashtu edhe konfuze. Këto manifestojnë kursin kurrë me siguri të vërtetë për një poet që kërkon dhe që kërkon veten e tij, i etur jo aq shumë sa të përputhet me mësimin e rreptë dhe përfundimtar të një formule të provuar sa të ndryshojë regjistrat dhe postimet. Zhvillimi i punës vazhdon kështu nga përgjimi i papritur dhe zhvillimet e papritura. Ndodh një përzierje e rënieve cilësore, e cila sugjeron që shkrimi bëhet në vazhdim e sipër, gjithmonë duke kërkuar rinovim dhe papërfundim të përhershëm – përvojë e liruar nga çdo kërkesë paraprake e unifikimit dhe homogjenizimit “.
Në vazhdim do të gjeni disa poezi të kërij autori, përkthyer nga Juxhin Abdiu:
VAJTIM TË TË MJERIT TRUP NJERËZOR
(Complainte du pauvre corps humain)
Njeriu dhe shoqëruesi i tij janë tokë-lidhur
Me trup, mantelet drithëruese
Meshë e harpa të nervave
Shërbesë e gjithçkaje dhe që çmend
Një repertor krenar i sulmeve.
Shihni njeriun, shihni!
Nëse nuk është për të ardhur keq!
I pastër dhe korrekt në burimet e tij,
Duke u rrëzuar në mënyra të kota,
Ai e vetë-admirohet, këtë trup të guximshëm,
Dhe bëhet gjumash për telashet e veta,
Kur e ka djersitur mirë javën.
Dhe shoqëruesi i tij! Shkojmë,
E bukura ime, ne ja vlejmë.
Do të duhej ta shohë, prekëse dhe nudo
Në një dekor zogjsh, trëndafilash;
Tikat e tij të reflekseve naive,
Palosjet e tij të marra nga poza e kësaj bote;
Shkurt, në një sfond të bukur gjelbërosh, kloroza e saj.
Shihni njeriun, shihni!
Nëse nuk është për të ardhur keq!
Virtytet dhe mashtrimet
Duke shqetësuar për asgjë makinën e tij,
Ai jeton vetëm për tu grindur
Kjo pronë me qira hyjnore
Ligjeve të vdekjes që e ngacmojnë.
Dhe shoqëruesi i tij! Shkojmë,
E bukura ime, ne ja vlejmë.
Ai mbështetet me enët plot art,
Drogohet, mbyllet, parfumohet,
Mban erë kërpudhë e nëntokës, saqë vdes shumë vonë;
Dhe kuzhina rivazhdon
Në mijëra infeksione pas lindjes.
Oh! Këtë çift, shikojeni!
Jo, është për të ardhur keq.
Por ky mikrob subversiv
Nuk llogaritet për Substancën,
Për të cilën delugesit gërryes
Kthehen shpejt për Pafajësinë
Këto mikrobe budallaqe të vetëdijes.
Natyra është e pamëshirshme
Për të riun e saj të fundit.
VAJTIME MBI MËRZI TË CAKTUARA
Complaintes sur certains ennuis
Një muzg i Kozmogonive!
Ah! se jeta eshte e përditshme …
Dhe, më e vërtetë se sa e mbajmë mend,
Ndërsa ishim të varfër dhe pa gjeni …
Ne do të dëshironim të rrëfenim gjëra,
Për të cilat do të befasoheshim gjatë rrugës,
Që do të bënin një herë e përgjithmonë!
çka do të prisnim përmes pozave.
Ne do të donim të gjakosnim heshtjen,
Të shkundim mërgimin nga bisedimet;
Dhe jo! këto zonja janë të tharta
Nga pyetjet e përparësisë.
Ato shkrihen, ajri i aftë.
Dhe, nën qiell, më shumë se një shpjegohet,
Me çfarë rrëmuje mbinjerëzore
Këto qenie janë të adhurueshme.
Pikërisht, një na thërret,
Për ta ndihmuar të kërkojë unazën e tij,
Humbur (ku në këtë djerrinë?)
Një kujtim i dashurisë, thotë ajo!
Këto qenie këtu janë të adhurueshme!
VAJTIM I DEBATEVE MELANKOLIKE DHE LETRARE
(Complainte des débats mélancoliques et littéraires)
Përgjatë një qielli perëndues,
Një orë engjëllore në paqe
Ajri i egër dhe njerka
Që nuk do ta falë kurrë.
Mbeturinat e kullotjes së enëve,
Atje, në argjinaturë,
Një kal i ngathët
konvaleshente; po bëhet vonë.
Kush më ka dashur ndonjëherë? Largohem
Në këtë refren shumë të pafuqishëm,
Pa menduar se jam goxha budalla
Për t’më bërë gjak të keq.
Unë kam një fizik të rregullt,
Zemra e një fëmije të edukuar mirë,
Dhe për një tru të mrekullueshëm
I imi nuk është keq, ju e dini.
Epo, pasi e qava historinë,
Doja të jetoja një fijëz floku i lumtur;
Ishte e tepërt ta kërkoja, duhet të besoja;
Dukesha sikur flisja hebraisht.
Ah! Ja, zemra ime, e hirtë, lëre
Kur mendoj për të, në të vërtetë,
Kam djersitje dobësie,
Për të rënë në papastërti.
Zemra më përgjon me gjeni
Megjithatë, Zoti im!
Dhe nëse dikush dëshiron jetën time,
Unë, nuk e pyes më mirë!
Epo shko, i varfër shpirt i mprehtë!
Zhytu, ji, në Jordanët e tyre të lodhshëm,
Dy fërkime të jetës së afërt
Do të t’ekzorcojnë shpejt.
Mjerisht, kush mund të më përgjigjet!
Shikoni , mbase e dini ju
çfarë është një shpirt hipokondrial?
Unë jam një në çmimet e buta.
O Helen, unë endem në dhomën time;
Dhe ndërsa ti pi çaj,
Aty tej në floririn e një shtatori krenar,
Dridhem nga të gjitha gjymtyrët e mia,
Duke u shqetësuar për shëndetin tënd.
Ndërsa nga një anë tjetër….
VAJTIM I FETUSIT TË POETIT
Complainte du fœtus de poète
I patrembur, them unë! Përpara
Duke shqyer natën ngjitëse të rrënjëve,
Përtej nënës, dashuri e gjithë albuminës,
Drejt më të qartës! Drejt shpirtit dhe thekës së pasur
Nga një diell që ngrihet!
– Secili rradhën e vet, është koha që unë të emancipohem,
Copëtues i Limbo-s tipi im i ri!
Përpara !
Ruajtur nga stepat e mukusit, me not
Thith diell dhe i dehur nga qumështi i artë, i ngathët,
Gjumë tek gjinjtë që përkëdhelin retë,
Udhëtarët e ditur!
– Në ëndërr çfarë do ti, atje tutje, do të jetoj i marrë
Nga një shpirt buzë eres fryrëse deri tek fundet e ftohta!
Përpara!
Gjumë mbi qumshtin e rënë nga retë e mira
Në dorën e Zotit, blu, me një mijë sy të gjallë
Në vendet e verës mashkullore që sjellin shkatërrim !
Kurajo !
– Dhe unë do të bashkoj, pjesën përballë drejt lindjes,
Nën speciet e puthjeve të pavetëdijshme!
Përpara!
Kap, këmbanë vdekje e netëve! Filtër, diell i ngurtë!
Lamtumirë, pyje të akuariumit që, duke më shkrirë mua,
Keni vendosur këtë fermentues në nimfën time!
Por kam ftohtë? Përpara!
Ah! Mama …
Ju, zonjë, ushqeni më gji sa më gjatë të jetë e mundur
Dhe më veçanërisht tuajin, këtë fëmijë të varfër, të mjerë./ ObserverKult
