Nga Xhabir Ahmeti
Shkojmë në mëngjes me gjyshin kah kurtnajat, arat krejt afër shtëpisë, që shumëkush tash i quan ograja. Dielli ka dalë ka kohë. Ai duket i vogël, por rrezet e tij që vijnë kah ne pjerrtas kanë filluar të djegin. Bimët edhe kafshët e mirëpresin pas shiut të djeshëm.
Bari tash thuajse harliset në rritën e tij, kurse kandrrat janë vënë në lëvizje. Larg në veri largohen rrëshqanas disa re, duke e lënë rehat kaltërinë e pafundësisë së qiellit. Gjyshi e mban një drapër në dorën e majtë, në të djathtën një cigare, kurse unë eci në krahun e majtë të tij, si një ushtar i frikësuar që ka në krah të djathtë oficerin e sertë. Fryn freskia e mëngjesit nga gryka madhështore e Malit Sharr që e kemi mbi fshat e m’i lëviz flokët e gjata.
Fresku i fundit të majit është i këndshëm, por unë megjithatë i ndjej do valë të sikletshme nxehtësie për shkak të hijerëndësisë së gjyshit, e cila duket si dorë kërcënimi. Zërat magjikë të bulkthit, kënga e harabelave, e zogjve të tjerë këngëtarë dhe fluturat ngjyra-ngjyra, që herë ndalen në një gjeth e herë diku tjetër në porendin skaj rrugicës kah shkojmë, thuajse më thonë pse s’jam vetëm këtu në këtë peizazh, po kam dalë me këtë gjysh të prapë që e prish mrekullinë e orkestrës së papërsëritshme në skenën bleroshe të kurtnajave. Para nesh shtrihet verdhësia e arave me grurë dhe blerimi me kallam sheqeri, por edhe me li e konop.
Gjyshi e hedh cigaren në rrugën ende të mjaft të lagshtë dhe e shkel me këmbë mirë. Mos të mbetet asnjë grimcë që mund të shkaktojë zjarr! Pastaj kthehet kah unë. Në shikimin i fshihet lëmshi i hjekave të cilat i kanë grumbulluar gjithë ato rrudha rreth syve të tij të shtatëdhjetëvjeçarit.
“Dëgjo këtu”!… më thotë gjyshi me basin e tij të thellë dhe ndalet. E thith edhe një herë cigaren dhe e nxjerr shtëllungën e madhe të tymit. Unë e shikoj e ai e sheh se dridhem, se këtë siklet e kam nga frika. Po nuk më thotë: “Mos u tut”! Ndoshta mendon se një njëmbëdhjetëvjeçar siç jam mund të mësojë më shumë na jeta me metoda frikësimi. E po edhe ai, thoshin njerëzit, kur ka shkuar në mejtep në moshë të vogël, ndonjëherë është kthyer me këmbë të ënjtura nga fallakaja ngase nuk e ka bërë detyrën e shtëpisë.
Gjyshi sot ia ka bërë hallall hoxhës fallakanë prej të cilës edhe sot ka pak pasoja. Te ne, madje është pranuar si një e vërtetë e madhe se dajaku ka dalë nga xheneti, se shuplaka është mësuesja më e mirë për t’i përgatitur fëmijët për jetë. Ndoshta gjyshi me “këtë dhuratë” don të më shpërblejë për të mirën time. Ku ta di. Pas asaj që më tha “dëgjo këtu” unë e pres “dhuratën”, ani se nuk ka asnjë arsye për të. Ç’të bëj unë i gjori?! Mua s’më mbetet tjetër përveç se t’u nënshtrohem rregullave në të cilat gjyshi gjithmonë ka të drejtë.
Dhe, pres e pres. Më duket se po kalon një amshim i tërë i rëndë i pritjes, të cilin e ngarkon frika dhe e stolisin notat gazmore të zogjve e të kandrave, vallëzimet e papara të fluturave, fresku që vjen nga gryka e që i lëviz gjethet e drurëve të porendeve dhe si valë e butë i përkëdhel grunajat duke i lakuar lehtas ato në kahe të lindjes.
Në këtë amalgamë pasigurie dhe skene përrallore të visores kah kalonim më mban peng frika nga shuplaka. Më në fund, në vend të saj më befason basi gjyshit. “Sot”, thotë gjyshi butas, “do të të mësoj si korret bari me drapër në vijën e kufirit që e përshkon arën tonë si tegel çevreje. “A more vesh”?
“Po”, i them i befasuar për të mirë që s’ma dha “dhuratën”.
“Hajde, pra”… Dhe, futemi në krye të arës. Ecim rrethit të arës së mbjellë me grurëKëmbët na lagen nga vesa e cila pika-pika ka mbetur lëvarur majave të barit e të barishteve dhe kur u bie dielli i mëngjesit duken si kristale të shtrenjta që i gjen nëpër dyqanet e kujunxhinjve.
Gjyshi i shpërlan duart me këto pika vese dhe i përshkon buzët e tij të plasaritura. Më thotë se s’ka ilaç më të mirë se vesa e luleve dhe barit për buzët e thara. Pastaj i afrohemi kufirit.
“A është mezhda kjo”? e pyes i frikësuar, por edhe i kujdesshëm që mos të më befasojë “dhurata që ka dalë nga xheneti”.
“Babai im asnjëherë nuk i ka thënë mezhdë”, më thotë gjyshi. “Ai gjithmonë i thoshte kufi. E unë dua ta përcjell te ju fjalën e babait e të gjyshit”, shton. Nuk e di, po kjo fjalë – “kufi” e gjen vendin e vet midis kësaj pamënie përrallore dhe kësaj orkestre magjike në këtë skenë të kurtnajave tona të buta ku në këto çaste dominon hijerëndësia e gjyshit.
“Tash shiko”, më thotë gjyshi. “Me dorën e majtë e mbledhim një dorëz bari e me dorën e djathtë e korrim. Gjithnjë kujdesemi që ta përlajmë sa më poshtë dhe ia vëmë mendjen mirë mos t’i presim gishtat. Pastaj gjyshi i pret disa dorëza dhe i palon në kufi. “A more vesh”?
“Po”, i them.
“Mirë, pra. Ja ku e ke draprin”. Ma zgjat dorën e ma jep draprin. Vetë e nxjerr kutinë me duhan, e thur një cigare. Pastaj e shtron çevrenë, e zgjedh një vend dhe e ulet. Pastaj e nxjerr urorin, eshkën dhe gurin e strallit. Ia jep shtrrak e shtrruk dhe e ndez eshkën e me të edhe cigaren, të cilën e thith me afsh njëherë e duke e nxjerrë tymin prej goje e prej hunde më thotë: “Nisja! Çfarë po pret? Bullgarin a serbin”?!
Dora ime e njomë fillon të dridhet. Mundohem ta mbledh ndonjë dorëz më të madhe bari, po dora ime aq mundet. Madje s’e bën as gjysmën e dorëzës me bar të gjyshit. I jap draprit, por nuk shkon lehtë. Kanishi, një barishte që ka kërcell bukur si të trashë e të gjatë nuk jepet lehtë. Po edhe grami e kulprat bëhen pengesë dhe i bëjnë ballë fuqisë së fëmijës. Megjithatë nuk dorëzohem. Mirëpo pas meje vendi i korrur nuk duket i rrafshët ashtu siç e bën gjyshi kur korr.
“Hej, hej”! ndërhyn gjyshi, “shiko si i ke lënë gjithë ato mjekra”.
“Mjekra”? habitem unë. Kah na dolën tash këto mjekra?! Shikoj, e shoh se diku kam korrur më afër tokës, diku i kam prerë fijet e barit më lartë. E kuptova. Këto të korra herë më afër tokës e herë më lart gjyshi i quante mjekra, sepse bari i prerë ngrihet tufa-tufa mbi kufi. Gjyshi e hedh cigaren, pastaj shkon, e shkel në pluhurin e rrugës dhe kthehet.
“Ma jep draprin”! thotë. Unë e zgjas dorën time. Ai e merr draprin ters dhe nis e korr. Pas tij vendi duket thuajse e ka qethur floktari më i mirë. “Kështu duhet ta bësh. A more vesh”?! Unë e di se çfarë kërkon ai prej meje, por dora ime s’e bën dot. I jap zor, por përveç se një gjeth kanishi që ma pret dorën, nuk bëj thuajse asgjë nga ajo që pret gjyshi prej meje.
“Kurrgjë s’bëre”! thotë gjyshi. Kuptohet se s’më vjen mirë kur i dëgjoj këto fjalë. Atëherë përnjëherë më pushton një heshtje e madhe që lind kur je në zor të madh dhe kur e ndjen dështimin. Nuk i dëgjoj më këngët e zogjve e meloditë e kandrrave, nuk i shoh fluturat e as blerimin e gjerë të kurtnajave. Para meje duket vetëm gjyshi që qëndron në këmbë si gjigant me draprin në dorë, i cili më duket si jatagan nga përrallat me katallanë.
“Hajde të shkojmë në shtëpi”! thotë gjyshi ashtu ftohtë. “S’del gjë prej teje” shton.
“Dhëntë zoti, ta kryesh shkollën e të bëhesh një pylltar, sa mos të mbetesh pa bukë”.
Dielli i shporr pikat e kristalta të vesës në fijet e barit dhe fshihet pas një reje të vrugët. Rrugës për në shtëpi i dëgjoj vetëm hapat e rëndë të gjyshit. Dhe, e shoh dorën time të majtë që ma ka prerë gjethi i mallkuar i kanishit prej së cilës pikojnë pika gjaku.
“Pylltar! Kështu e parashikon të ardhmen gjyshi im, po mua nuk më pëlqen të bëhem pylltar”.
U kthyem në shtëpi. Unë ulem në shkëm, në çardak. Gjyshi hynë në dhomë të ndenjës ku ulet në ballë të oxhakut. Unë kacafytem me pikëllimin për shkak se mendoj se ishte një ditë e vështirë. Madje mendoj se ishte ditë dështimi për mua. Pastaj dita më duket e ngadalshme, thuajse kalon me shpejtësi prej kërmilli. Dikur, mezi dielli rrokulliset pas bjeshkëve dhe me vështirësi nata po afrohet.
Ajo më në fund nis ta derdhë thesin e saj me errësirë dhe ta zgjerojë pushtetin. Gjithandej kumbon kënga e bulkthit dhe gjethet e pemëve të kopshtit tonë thuajse këndojnë krejtësisht butë, kurse lart në qiell ndizen yjet.
Në këtë magji, unë e ndjej një butësi që m’i përshkon flokët. Pastaj e dëgjoj zërin e gjyshes.
“E shtrova sofrën, xhani i gjyshes… Hajde të hamë darkë”
“Erdha”! i përgjigjem. Dhe, ndalem edhe pak ta shijoj mrekullinë e natës. Pastaj shkoj dhe futem në dhomë ngadalë. Gjyshja ma ka lënë derën hapur. Atëherë e dëgjoj gjyshin që i ulur pranë sofrës kur për mua i thotë gjyshes:
“E dua shumë këtë nip… Por, ky s’do të bëhet kurrë bujk, ani se është mjaft i zgjuar… Do të duhet ta çojmë në shkollë. Le të bëhet mësues. Mendoj se do të krenohemi me të”. Drita e llambës ia heq tërë atë hijerëndësi që e kishte ditën. Basi i tij tash më duket krejtësisht i çliruar nga ashpërsia që mendoja se e kishte dhe bashkë me të edhe shkëlqimi që ia shoh tash fytyrë shkrihen në një mirësi dhe gëzim të panjohur. Gjyshi im!
Ai ishte krenar me mua, ani se “nuk e dhashë provimin” për korrje.
“Erdha”, thashë, duke u përpjekur ta frenoj lumturinë që filloi të gëlojë pas asaj që e dëgjova gjyshin.
ObserverKult
*Titulli i origjinalit: “Me gjyshin në kurtnaja”
Lexo edhe:
XHABIR AHMETI: LURAN BIR, PO E PRESIM ZËRIN TËND TË NA NXJERRË NGA VETMIA…
