Studioni matematikën për një kohë mjaft të gjatë dhe ka të ngjarë të keni sharë emrin e Pitagorës ose të keni thënë “lavdërimi i qoftë Pitagorës” nëse jeni pak adhurues i trekëndëshave.
Por, derisa Pitagora ishte një figurë e rëndësishme historike në zhvillimin e matematikës, ai nuk e kuptoi ekuacionin më të lidhur me të (a2 + b2 = c2).
Në fakt, ekziston një tabletë e lashtë babilonase (me emrin tërheqës IM 67118) e cila përdor teoremën e Pitagorës për të zgjidhur gjatësinë e një diagonaleje brenda një drejtkëndëshi. Pllaka, me gjasë e përdorur për mësimdhënie, daton nga viti 1770 pes – shekuj përpara se të lindte Pitagora rreth vitit 570 pes.
Një tjetër tabletë nga rreth 1800–1600 pes ka një katror me trekëndësha të etiketuar brenda. Përkthimi i shenjave nga baza 60 – sistemi i numërimit i përdorur nga babilonasit e lashtë – tregoi se këta matematikanë të lashtë ishin të vetëdijshëm për teoremën e Pitagorës (që nuk quhet kështu), si dhe koncepte të tjera të avancuara matematikore.
“Përfundimi është i pashmangshëm. Babilonasit e dinin lidhjen midis gjatësisë së diagonales së një katrori dhe anës së tij: d=rrënja katrore e 2”, shkruan matematikani Bruce Ratner në një punim mbi këtë temë. “Ky ishte ndoshta numri i parë i njohur si irracional. Megjithatë, kjo nga ana tjetër do të thotë se ata ishin të njohur me Teoremën e Pitagorës – ose, të paktën, me rastin e saj të veçantë për diagonalen e një katrori (d2 = a2 + a2 = 2a2) – më shumë se një mijë vjet para të urtit të madh për të cilin u emërua”.
Pra, pse kjo iu atribuua Pitagorës? Asnjë shkrim origjinal nga Pitagora nuk ka mbijetuar. Ajo që ne dimë për të u transmetua nga të tjerët, veçanërisht nga pitagorianët – anëtarë të një shkolle që ai ngriti në atë që sot është Italia jugore moderne. Shkolla, e quajtur Gjysmërrethi i Pitagorës, ishte e fshehtë, por njohuritë e mësuara ose të zbuluara atje përcilleshin dhe shpesh i atribuoheshin vetë njeriut.
“Një arsye për rrallësinë e burimeve origjinale të Pitagorës ishte se njohuritë e Pitagorës u transmetuan nga një brez në tjetrin me gojë, pasi materiali i shkrimit ishte i pakët”, vazhdoi Ratner. “Për më tepër, nga respekti për udhëheqësin e tyre, shumë nga zbulimet e bëra nga pitagorianët iu atribuan vetë Pitagorës; kjo do të përbënte termin “Teorema e Pitagorës”.
Megjithëse Pitagora nuk doli me teorinë, shkolla e tij me siguri e popullarizoi atë dhe u lidh me të për disa nga mijëra vitet e ardhshme, të paktën. / gazetashqiptare.al
ObserverKult
Lexo edhe:
CIKËL POETIK NGA ENTELA KASI: BABAI MBLEDH GËSHTENJA NË MAL
Ju ftojmë të lexoni një cikël të zgjedhur poezish nga Entela Kasi, shkëputur nga libri Nëna e atit – Amidah the silent prayer, Buzuku, 2021.
Amidah, the silent prayer
Amidah, nëna e atit
Mbështjellë nga drita heshtur
Me kandilin ndezur shkonte tek bariu
Përherë e quante im zot
Dhe ai ime zonjë
Flokët e saj si një kurorë kallinjsh gruri
Kokës së bukur
Nën dritë yjesh
Ai mbante një kapë të zezë
Përherë
Të premteve mbrama
Të bardhë
Tash është koha të heshtim
Të dëgjojmë këngët tona
Toka jonë është prej qumshti dhe mjalti
Merri mollët nga duart e nënës
Mos e shqetëso time zonjë
Tash është koha të heshtim
Tre tinguj të tri kohëve thyer
Nëse bota është e egër, Anja…
Nëse bota është e vrazhdë, Anja
Lëkura e regjur nga kripë e ëndrrës është faqja
Ku do të shkruash historinë tënde, time, tonën
Do ta gdhendësh me ngjyrat e tokës, zjarrit, ujit
Tanë botën e lume krejt
Botën që derdhet e përhapet sall këtu ku jemi
E nëse oxhaku bie, Anja
Në vatër do xixëllojë prushi,
Drita e yjet do hyjnë kah gurët e qosheve të shtëpisë së gjyshit
E do zgjaten si duart e tij që mbështillnin
Duhanin mbi hirin e fletëve
Hana ka me ta shfaq anën tjatër
Mbështjellë n’mëndafsh fjalësh të nanës
Deri sa të bëhet e plotë në kupë të qiellit
Do të ndërrojnë stinët, Anja
Poezinë e plotë mund ta lexoni KËTU:
ObserverKult
