Trupi në Tiranë dhe shpirti gjetkë –
Sapo ka dalë në qarkullim vëllimi me tregime i Dino Buzzati-it “Gruaja me flatra”. Pas botimit të dytë (2004), vjen sërish ky ribotim elegant po nga Ombra GVG.
Po botimi i parë?
Nga Zija Çela
Ky libër pati lindur si në ëndërr, domethënë, trupi në Tiranë dhe shpirti gjetkë. Para vitit ’90, në atë regjimin totalitar, na shkoi syri te një shkrimtar matanë detit. Kuptohet, jo rastësisht. Por si bëra një copë rrugë, unë u ndala. Ndërsa ai që e çoi deri në fund ëndrrën me Buzzati-n, ishte përkthyesi i tij Dritan Çela. Tani, siç e thërrisnin shokët e miqtë, nisi të përkthente e të botonte herët. Në dy vitet e fundit të shkollës së mesme (studionte për italisht), më kishte dhënë prova për t’u ndalur.
Ishte vetëm shtatëmbëdhjetë vjeç (1987) kur në “Zëri i rinisë” botoi tregimin “Kapota” të Dino Buzzati-t. Ndoshta ndikonte edhe atmosfera e shtëpisë sonë, atmosferë pune. Atë kohë, nga mesi i viteve ’80, po merresha pikërisht me Dino-n. Kisha një përmbledhje me tregime të zgjedhura në frëngjisht, “Le K”, dhe mendoja se me autorë të tillë ia vlente të thyheshin tabutë e politikave të botimit.
Duke qenë vetë kryeredaktor i “Dritës”, nisa që Buzzati-n ta bëja të dukshëm në gazetë, përktheja e botoja tregime të tij. Qëllimi nuk ishte thjesht një apel për “emra të ndaluar”, dëshiroja ca më tepër, doja të transmetoja idenë se çdo shkrimtar i vërtetë ka një kod leximi, që nuk shpallet hapur në librat e tij, por buron nga tërë anatomia dhe fryma e veprës.
Dritani m’u vu përkrah mbasi kisha botuar “Gungat e kopshtit” dhe “I vdekur gabimisht” që, e kujtoj fare mirë, lanë mbresa të menjëhershme në rrethe lexuesish. Nga Buzzati ai botoi një sërë tregimesh të paharrueshme, në mes tyre edhe “Kolombra”, i cilësuar ndër majat e prozës së shkurtër. Pak nga pak, kaq me ëndje na erdhi puna në shtëpi, sa atë e bir u bëmë bashkëpunëtorë.
Dritani i krahasonte përkthimet e mia me origjinalin, ndërsa unë të tijat me versionin frëngjisht. Më pranoi që në fillim si redaktorin e tij dhe rrallë botoi diçka, pa një bashkëbisedim. Kur mbaroi fakultetin, ne e kishim gati përmbledhjen me tregime të Buzzati-t, por e zuri viti pasardhës. “Gruaja me flatra” u botua për herë të parë më 1993 nga “Naim Frashëri”, në një tirazh që i tejkalonte shumë standartet e reja që kishte vendosur koha, dhjetë mijë kopje.
Dino Buzzat-i ndërroi jetë në janar 1972. Përkthyesi i tij, Dritani, kishte lindur dy vjet më parë, në janar 1970. Buzzati lindi më 1906. Si për rastësi, përkthyesi Dritan Çela mbylli sytë më 2006. Plot njëqind vjet jetë e vdekje, por pa u takuar veçse në letra.
Krahasuar me lëndën e botimit të parë, botimi i dytë dhe i treti kanë katër tituj më shumë.
Në spitalin e Parmës, ku kaloi shumicën e nëntë muajve të fundit të jetës, Dritani kishte gati “Muret e Anagorit”, “Qeni që ka parë Zotin” dhe “Tregim për Krishtlindje”. Pavioni i onkologjisë ishte në katin e shtatë dhe doemos, si një bashkëshoqërim i vetvetishëm, më herët na kishte ardhur ndër mend një tregim tjetër i Buzzati-t, ai që ka për titull pikërisht “Kati i shtatë”. Por nuk e zinim me gojë. Ndoshta vetëm me Rivierën, motrën e Dritanit, që në atë kohë shkonte e vinte vazhdimisht nga Austria për t’iu gjetur vëllait pranë, e kam përmendur një herë, një herë të vetme. Do ta gjeni në këtë libër.
…Thonë se virtytet dhe talentet janë xhevahiret më të shtrenjta që e zbukurojnë njeriun. Nëse është e vërtetë, atëherë mund të them se Dritani, gjithë kohën sa rrojti, xhevahiret e tij i mbajti në mënyrën më të padukshme, nën këmishë. Vetëm një herë i shkëlqeu një diamant i zi dhe kjo ndodhi në mortin e vet. Por doli se, për këtë, edhe opinioni kishte qenë i gatshëm.
Lexim të mbarë!
ObserverKult
