Një libër i ri për shkrimtarin e madh Ismail Kadare del këtë të enjte, që përkon me 85-vjetorin e shkrimtarit. Libri është një bisedë e tij e gjatë me Alda Bardhylin, e shtrirë në kohë e që rrok tema e debate, përfshirë tema aktuale. Shkrimtari që ka marrë disa çmime botërore, përfshirë “Man Booker” dhe “Newstad”, vjen në librin “Kohë për rrëfime” për të dokumentuar mbamendjet e tij në raport me të shkuarën e të tashmen, me udhëheqësit komunistë që kontrolluan vendin për më se 4 dekada, dhe për letërsinë që e mbrojti dhe e rrezikoi. Në të vjen rrëfimi më i gjatë mbi raportet me Hoxhën dhe familjet në Bllok, në kohët kur jeta varej po prej Bllokut dhe banorëve të tij.
“Kadareja flet shumë haptazi me Alda Bardhylin, për marrëdhënien e tij komplekse dhe të rrezikshme me klanin ‘Hoxha’ dhe sidomos me diktatorin Enver. Ai diskuton edhe mbi përpjekjet për t’u arratisur, mbi periudhën si deputet dhe shpresat e tij pas shembjes së regjimit komunist në vitin 1990”, thotë Jason Goodwin në parathënien e librit që mban logon e “Onufrit”. Sipas tij, “Kjo është seria më e shtjelluar e bisedave të mbajtura me Ismail Kadarenë, një bisedë mes një shkrimtari të rëndësishëm shqiptar dhe një studiueseje të re shqiptare, mbi dashurinë, letërsinë dhe historinë e shekullit XX, që do të bëjë jehonë përtej kufijve të vetë Shqipërisë”.
KADARE PËRBALLË HOXHËS
I çlirët dhe i qeshur, Kadare mbërrin në takimin me të rinjtë e klubit letrar të Kavajës me një kapelë në kokë. Kur pyetjet nisin, ai u përgjigjet pa drojë, e shpesh me mëdyshje, mbi fëmijërinë, lumturinë, censurën, rininë, raportet me veten dhe të shkuarën, procesin letrar e heronjtë, kanonet e dogmat. Nuk ka drojë nga të rinjtë, megjithatë, vetë shkrimtari i njohur që është përkthyer në disa gjuhë dhe ka marrë disa çmime, kujdeset t’i lërë të lirë, kur iu kërkon të bëjnë çdo pyetje që kanë ndërmend, sepse shpesh, edhe pyetjet më të vështira, shkrimtarët së pari ia bëjnë vetes. Ai foli edhe për portretizimin e Hoxhës në veprën e tij, dhe grackën në të cilën është vënë diktatori nga shkrimtari i madh. Ka pasur studiues që e kanë quajtur mjeshtër shahu përballë tiranit, por vetë Kadare, foli për terma e fjalë që gjenden mes rreshtave. “Tabloja kinoshqiptare ka qenë pak groteske, pak djallëzore, pak kritike e pak komike. Më kanë akuzuar se kam portretizuar Enver Hoxhën në dy romane, te ‘Koncerti’ dhe te ‘Dimri’. Ai del i mjerueshëm në të dyja. Por këtë nuk ia thoshte njeri, sepse nuk mundej dhe vetë ai duhet të dini që, tiranët besojnë në lavdi. Thonë që e kam parë me adhurim. Më thoni, ku është madhështia? Te ecja e tij e hallakatur, te përballja me Hrushovin ku përmend vetëvrasjen?”.
Nëse në këtë 85-vjetor ai kthen kokën pas kur pyetet për lumturinë, duket i sinqertë në atë që është perceptimi i njeriut mbi lumturinë që ka ndjerë a ndjen, dhe çastin fatlum kur e ka kuptuar. “Lumturia është e pagjendshme, ose e kupton vonë. Mund të them se krijimtaria, është lumturi e herëpashershme e vazhdueshme”, vërejti. Për të lumturia është një takim me lexues të sinqertë, a qoftë një ndërgjegje e qetë si ndërgjegje e letërsisë në tërësi. “Ribotimi i veprës me rishikime, ose herët kur kam dëshirë të punoj me të dhe ta ribotoj, është diçka që më qetëson ndërgjegjen, ose unë mendoj kështu. Shpesh kjo i vlen edhe letërsisë, sepse letërsitë e lumtura janë ato që dominojnë veten”. Momentet më të vështira të jetës së dy shkrimtarëve, ishte Helena që i rrëfeu, duke i quajtur botimet e disa librave, torturë. Helena Kadare përmendi botimin e tri veprave që iu kanë shkaktuar probleme, “Dimrin e Madh”, “Pallatin e Ëndrrave” dhe poemën “Pashallarët e Kuq”. Shkrimtari edhe një herë sqaroi arsyet që e kanë bërë atë të ndërhyjë në veprat e botuara, duke dhënë arsye të qenësishme, mbi pjesët që shërbyen si hi syve për censurën. “Ndërhyrjet që kam bërë unë në vepra, kanë të bëjnë me disa justifikime për budallenjtë. Dikur mendjet e budallenjve, kishin rëndësi, sepse vendosnin, ndaj ndërhyj për këtë arsye”. Për të letërsia ngërthen çdo ndjesi, sepse letërsia e shtrin të vërtetën në çdo kohë.
AKADEMIA E SHKENCAVE
Akademia e Shkencave e Shqipërisë do të kandidojë shkrimtarin e njohur shqiptar me famë botërore, Ismail Kadarenë për çmimin “Nobel” në Letërsi. Akademia e Shkencave e Shqipërisë, në nderim të 85-vjetorit të akademikut Ismail Kadare, do të organizojë një veprimtari shkencore me temën “Ismail Kadare, shkrimtar shqiptar në letërsinë botërore”. Veprimtaria do të mbahet më 28 janar 2021, në orën 12:00, në Akademinë e Shkencave, në sallën “Akademikët”. Në këtë veprimtari, fjalën e hapjes do ta mbajë kryetari i Akademisë së Shkencave, akad. Skënder Gjinushi. Më pas do të vijojë kumtesa me temë “Kadare në letërsinë europiane botërore”, që do të mbahet nga drejtori i Bibliotekës Kombëtare në Tiranë, Pirro Misha, dhe më tej kumtesa e studiuesit të letërsisë shqipe, prof. Bashkim Kuçukut, me temën “Kadareja në kritikën botërore, një paraqitje enciklopedike e ndërkombëtarizimit të veprës së shkrimtarit shqiptar; paraqitje e dy vëllimeve të para ‘Kadareja në kritikën franceze’”. Pas këtyre kumtesave, do të jepet njoftimi për rikandidimin e shkrimtarit Ismail Kadare për çmimin Nobel në Letërsi nga kryetari i Akademisë së Shkencave, akad. Skënder Gjinushi, dhe më pas do të çelet ekspozita fotografike me foto dhe dëshmi që lidhen me momente kyçe të jetës së shkrimtarit, përgatitur nga Roland Tasho./Fatmira Nikolli – Gazeta Shqiptare
