Zyberica nga Agron Tufa
Im vëlla kishte një prirje të çuditshme për t’i shkrirë karakteristikat e secilës lopë të kopesë, me tiparet, karakteret, huqet, virtytet e dinakëritë e të zonjave të tyre.
Teoria e tim vëllai, në fillim e nivelit intuitiv, zuri të shnërrohet pak e grimë, në një sistem të njëmendët bindjeje të pashqitshme me argumenat këmbëngulës, paradoksalë, e sadoqë apriori, prapëseprapë nuk hidheshin krejt poshtë.
Natyrisht, unë e ndiqja tim vëlla të eksploronte në kaarkterin dhe veçoritë psikologjike a psikoneurotike të lopëve në përqasje me ato të zonjave të tyre, – për këtë, im vëlla kishte një truall të begatë materiali bruto, se nuk i thonin pak, por rrafsh 80 lopë, pa llogaritur nja 10 të tjera që i lëshonin në kullotë jo rregullisht, sipas hallëve që kishin në shtëpi të zotët e lopëve.
Prej kësaj dalldie të papritur të tim vëllai nxirrja edhe unë përfitimin tim: më krijohej mundësia të shkoj tre herë në javë në shkollën e natës, të lexoj ndonjë gjë apo të dëgjoj programe të ndryshme në kullotë, prej një radioje të vockël me bateri, të markës “Fatosi”, përmasat e së cilës i tejkalonin fare pak ato të një paqe5te cigaresh “Diamant”, – ndërkaq që im vëlla, – vërtitej përreth tufës së lopëve me një shkop frashëri të gdhendur gjithë lajle-lule dhe hetonte në përqendrim të thellë çdo kafshë veç e veç. sa për ngjashmërinë dhe përputhjet e natyrave brinare me ato të zonjave të shtëpisë, nuk besoja aspak, por as nuk guxoja t’ia fashisja këtë pasion hulumtues tim vëllai, pasi nga kjo zverdhje, do ta pësoja unë.
Megjithatë, një ditë, e ndërpreva tim vëlla nga: “përroi psiqik” i ligjërimit mbi hollësirat e karakterit të lopëve që përputheshin në mënyrë adkuate me ato të zonjave të tyre:
“E pse mos t’i krahasosh me zotërinjtë, po me zonjat?”
U duk se im vëlla u zu ngushtë. Mandejsi u mendua një copë herë, duke shpërvjelur buzën e poshtme, tha krejt i bindur:
“E, jo… Për këtë, do të ishte më vend të studioheshin damat dhe muzetërit, gjë që s’kemi mundësi ta bëjmë. Në tufën tonë lëshojnë vetëm lopët e qumështit”
“Por, sidoqoftë, ti s’mund të shpjegosh karakterin e zonjave të shtëpisë nëpërmjet lopëve, ngase ti, nuk ke si t’i njohësh vetë zonjat. Dhe ata s’janë pakë, por rrafsh 80, sa ç’janë lopët e kopesë”.
Ky arsyetim nuk i pëlqeu tim vëllai. Kur vinte puna në këtë pikë ai fliste me epërsinë e një të regjuri në përvojë e vrojtim dhe mosha ime, dy vjet më i madh, nuk kishte më asfar peshe.
“Ta pret mendja”, tha. “Unë s’mund t;i njohë fije për pe 80 zonjat e lopëve, por ama, 20 prej tyre i njoh se i kemi në lagje. Madje, çd zonjë tjetër të re njoh, bie me të dy këmbët në lopën e vet, mu si t’i këtë pjellë një nënë. Është e padiskutueshme që çdo zonjë shpie, ia përcjellë lopës së vet të gjitha tabietet që ka. Më mbetet ta verifikoj, në çfarë rruge ndodh kjo. ndofta nëpërmjet gjirit kur i mjelin në ahur?”
Im vëlla nuk dëshironte të diskutohej në parimin e ngjashmërisë: ai tashmë që përqendruar vëtëmse në misterin e huazimeve lopë-njeri.
Mendova se me kohë, ky pasion do të ftohej dhe kurreshtja e tim vëllai do të shpërngulej gjetiu. Përkundrazi. Kisha bindjen se edhe në ëndrra ai rrihte të kapte momentin e mistertë, – përçimin e thelbit kontrabandë lopë-njeri dhe “kapjen” e atij kanali të pashpjegueshëm që realizonte huazimin e ndërsjellë të natyrave.
Një ditë, teksa kthehej pas një rendje rraskapitëse në ndjekje të një lope, më tha ta ndiqja pas.
Ndalëm pranë një lope, të cilën ai e thërriste me urrejtjen më të madhe, madje duke më skandalizuar mu në mes të rrugëve të fshatit – “Zybericë!”.
Ishte po ajo lopë që ikte gjithnjë, sipas një maniere tepër të poshtër e acaruese, e vetmja lopë joqumështore e kopesë, shterpë.
Ajo, si pa u vënë re, dilte me marifet në skaj të kopesë, mandej me të gjetur rastin, fshihej prapa një shkurreje apo porendi ferrash. Dhe e bënte këtë në mënyrë krejt të vetëdijshme, duke hetuar mosvëmendjen tonë. Mandej ajo çante përpara. Nëse distanca nuk ishte aq e largët dhe lopa e kapte intuitivisht se vrapi i freskët i sprintit të parë do ta arrinte, me të dëgjuar komandën e ndërkryer të tim vëllai: “Lo-haa!”, ajo kthente, si një ushtar i bindur, me vrap dhe futej në kope.
Por nëse distanca e arratisë së saj ishte e kosiderueshme dhe përllogaritjet e saj dilnin të fituar nga sprinti i freskët i ndjekjes, çdo ulërimë e imja apo e tim vëllai “Lo-haa!”, “Ndal”, “Prapa”, “Kthehu shkërdhatë!”, nxiste kafshën, në vend që të kthehej, t’ia niste asi vrapi të xhindosur, a thua se ne ishim ajo miza mitologjike, ndërsa ajo vete – Io.
Ndjekja e saj vazhdonte, si mini mum gjysëm dite. Pasi kaptonte kodrën e parë, ajo u vërsulej grunjërave të njomë, misërishteve të kooperativës, patateve, jonxhave, parcelave eksperimentale, gjer edhe kopshtieve private, duke na sjellë rregullisht në shtëpi faturat e procesverbaleve të rojeve të fushave, apo ngatërresat e grindjet me banorët privatë.
E çuditshme ishte se kjo qenie dybrirëshe, sillej mu sikur t’i jenë vënë prapa me çifte dhe kishte të drejtë se, po ta kishim në dorë një armë të tillë, as nuk do ta pështynim dorën, po do t’ia terezisnim mirë gjer sa ta linim në atë shkulm tërbimi – top në vend, mu si ndonjë thi të egër. Kur merte tur nëpër parcela, kjo lopë nuk ndalej të shijonte ushqimin: e vetëdijshme se ndiqet, ajo në rendje e sipër, përfshinte me gjuhën e saj avullxhore, si një të rënë kose, dhe këpuste njëherësh një krah jonxhë, grurë, misër a çkadoqoftë.
Mandej, gjithëpo me vrap, sulej ndër parcela të tjera, mespërmes, duke i bërë baterdi, lesheli, çorap të gjitha parcelat e kopshtijet: vrapo e përtypu, kuurë pa e ndalë vrapin. Pasi kaptonte kodra të tjera, ajo bëhej jo rrallë, mistike: fundosej ndër gëmusha dhe rrinte pa pipëtirë, me veshët bigë, gjersa ndjekësi i çartallosur prej kacabunjve, të kishte vazhduar, i çorientuar rendjen raskapitëse për më tej.
Atëherë “Zyberica”, siç i gërmushej im vëlla, pasi sigurohej se e nxorri huq bariun e vet, rrotullohej gjithë ngazëllim të lig, kthente mbrapsht në parcelë dhe vetëm atëherë fillonte të ngjëronte, gjithëpo vëshëngrehur, jeshillëkun e bimësisë së pafajshme. Kur unë ose im vëlla, kaptonim përroin dhe i ngjiteshim kodres tjetër dhe të zgërlaqur e dallonim ç’prej aty “Zybericën” ngadhnjimtare në kodrën e mëparshme, sa s’na binte pika.
Ndjeheshim të fyer, të zeherosur, inferiorë dhe betoheshim se do t’ia thyenim atë kurriz djalli. Por ashtu, të nxjerrë opsajtë prej një kafshe, për të mos na ikur truri përfare, lëshonim një klithmë hakmarrëse: atëherë “Zyberica”, kthente kokën vrikthi kah ne, ngrinte bishtin si flamur mësymjeje, shijonte dhe për pak kohë tërfilin e kadifenjtë dhe maste me përpikmëri hollimin e distancës: ajo kishte një ndjenjë të përsosur të kohës, hapësirës dhe lëvizjes.
Edhe ne, nuk ishim aq budallenj sa t’i venim pas “Zybericës” në atë pikë ku e kishim parë përsëmbrami. Duke llogaritur perspektivën e arratisë së marrë me mend nga lopa, në i dilnim përpara, në po atë drejtim: atëherë rivaliteti ndizej sërish, më i egër se më parë.
Por përvoja e fituar ndër arratisje të gjata e mësoi “Zybericën” të na mashtronte në këtë perspektivë të marrë me mend nga ne, dhe kur ngjiteshim në ato kodra nga duhej të qe kapur lopa, shihnim me hidhërim se na kishte nxjerrë huq: ajo qëndronte mes parcelës, në një vend krejt të parrokur nga mendja jonë, e shpesh, piërisht nga mori pikënisje ndjekja jona. Im vëlla, në kësi rastesh çapërdisej, shante, mallkonte, godiste me shkopin e frashërit dherat, gurët, gëmushat; thoshte se do ta lidte këmbeduar (pa i shkuar ndërmendje ku t’ia gjente duart), do t’i raste me përdhunë në fyt një pagure trekilëshe me raki ballëkazani, ta hutonte në bythë.
Ndaj të perënduar të diellit, koha kur lopët e kopëse numëroheshin dhe gatiteshin për t’u nisur në shtëpira, ndjekja e “Zybericës” merrte kthesë tjetër: ajo, gjithë duke e ruajtur distancën e largësisë me ndjekësin, merrte drejtimin e kthimit në bazë, d.m.th., në kope, gjersa shkrihej me lopët e tjera. Ishte e kotë t’i afroheshe për ta ndëshkuar.
Nëse ti i afroheshe një hap, ajo largohej dy. Nëse to gjendeshe në krye të kopesë, ajo zhvendosjej saora në fund të saj, ose në mes. Nëse këmbëngulje, gjithësesi, ta ndëshkoje, të nxirrje vrerin, ashtu siç ishe, i grisur, i çjerrur, qull në djersë, – ajo riniste arratinë e re. Andaj ne i pranonim alternativën e lopës dhe nuk e ngisnim, për hir të kthimit mbrëmjesor në fshat, me kope kompakte, të disiplinuar ku nuk mungonte asnjë kokë.
“Këqyre mirë, ama… shihja këto brirë krrute që bëjnë rreth të drapërt dhe majat i ngulën sërish, përmbylltaz, në një pikë, në tepe të kokës. A i dallon majat e brirëve? Ata i janë futur në mish! Po sytë? Shihja, shihja… ke parë lopë me sy të kuq? Kjo është e vetmja lopë me sy të kuq… sy të vegjël…si të Zybericës! Kjo nuk është lopë, të them unë: kjo është djall!”, tha me një pëshpërimë të rrënqethtë im vëlla.
“Ty po t’i qet mendtë kjo lopë! Ruaje veten… Ç’ia var?”
“Po sepse është djall, ta them unë, prandaj… Ne kemi në kope një djall. Ajo, vë bast, shikoje… ajo nuk po ha, vëlla: ajo e di se çfarë po bisedojmë… shihja syfetin: ven-e-hiq Zyberica – pa i luajtë qimen!”
Me të vërtetë, lopa e kishte ndalë ngrënien dhe kishte ngrirë si fotografi me veshët bigë, thuajse njëmend na dëgjonte.
Atë çast dhe mua m’u duk si Zyberica, gruaja më e frikshme e gjithë asaj zone, e famshme për magjitë, që siç thuhej, të linte “tërtop”, mjaft të të kallte sytë. Prandaj të gjithë i bindeshin, përpiqeshin ta kishin mirë dhe në jo pak raste, kishte shëruar njerëz, kishte gjetur sende të humbura. Gjithë këto bamirësi zbeheshin para bëmave të tjera të saj: ajo e bënte fshatin lëmsh, me lloj-lloj kukullash prej leckash, flokësh, thonjsh, shuaj këpucësh, kakërdhi, sqepa zogu, komça, këmbë pule, flatra lakuriqësh, bubmalla të cofta. Thonin se ajo kishte një punishte të fshehtë ku prodhonte në seri asi emisarësh të ferrit.
Ne me tim vëlla kaluam tre net në bahçen plot jeshillëk e pemë të Zyberit, fshehur në degët e vidhave, gjithë në pritje se çka do të ndodhte. Ishte koha e honës së plotë dhe na kishin thënë se kjo është koha kur Zyberica lidh magjinë në punishten e saj të fshehtë, bën “tertop” njerëz e kafshë, fate e ahte.
Të tretën natë, e vrojtuam skenën e frikshme, kur me një krah trangulla, aty nga ora dymbëdhjetë një pas mesnate, doli Zyberica. Përshkoi oborrin, çeli deriçkën e vockël që të nxirrte në bahçe, pas shtëpie, lëshoi krahun me rrangulla në bar ndërmjet dy pemësh, mandej u zhvesh e gjitha, cipurllak, le-nane. Gjatë gjithë kohës, Zyberica lakuriq, e spërkaste trupin me një lëng (se ujë, se qumësht), ngrinte duart hava bashkë me fytyrën kah hëna dhe nën pëshpërima të përshpejtuara, a thua se kishte dy-tre gojë në vetvete, imitoi ritualin e mjeljes. Tamam në këtë pikë, im vëlla më ra me bëryl dhe më pëshpëriti me dorë te goja:
“E dhjeva më duket: më kollitet qamet. Më teshtihet!”
“Mos! Mos ia bëj naftën tani…”
“Nuk e kam në dorë… Bëhu gati t’ia mbathim!”
Atëherë, në vend të teshtijë, im vëlla preferoi diç tjetër, – mu kur Zyberica cullake, sa një bizon, leshrashkrehur e duarngritur, milte, rrotollohej rrethas kah disku i plotë i hënës, dhe pëshpëriste një luzmë zërash, – par në valë të kësaj, im vëlla nxorri në zë të trashë e të avashtë në adresë të shtrigës: “O, ti na hëngërsh mutin moj debile!”, dhe fill mandej teshtiu sa i qitën sytë xixa.
Veç ta shihje: sa hap e mshel sytë Zyberica rrëmbeu rrangullat dhe thuajse fluturoi përmes deriçkës e brenda në oborr. Ndërsa im vëlla, si e mori veten nga teshtima, ç’prej nga ajo pikëvrojtimi ku qemë fshehur i dërgoi përshëndetjen e dytë Zybericës, kur kjo po i avitej flatrimthi deriçkës:
“Na fal që ta kakamutëm magjinë, a!” Por fill mbas kësaj, pa e kuptuar as vetë, u gremis teposhtë, degë më degë, gjersa përfundo në një degë të trashë kalaveshe, si në pëzicionin mbi kalë. Si e pa veten të plotë e të padëmtuar, tha frazën e tretë për Zybericën atë natë:
“Qe ke m’a rruejte trapin!”
* * *
Ditët që pasuan fillova ta marr në konsideratë dyshimin, më sak, bindjen e tim vëllai për ngjashmerinë e Zybericës me lopën e saj brinjëkrrute e sykuqe. Më shashtisi qetësia dhe ndërrimi i sjelljes së saj për disa ditë me rradhë: ajo nuk ikte më.
Atë ditë që tentoi të arratisej sërish, im vëlla u përvodh dhe e priti i maskuar prapa një gëmushe, mandej sapo iu avit vrapas “Zabitica”, im vëlla kërceu nga tuma e gjetheve me shkopin e hatashëm të frashërit, ngritur lart për sëllitje.
Lopa u rikthye automatikisht prapa, por s’mundi t’i shmanget goditjes së mbushur përplot mllefe të errëta, dhe shkopi e kapi keq përgjatë gjithë kurrizit, Kafsha lëshoi një vizgë të mprehtë ulërime, aspak prej lope, sikur goditjen ta kishte ngrënë ndonjë grua. Mandej vrapas e kokëultas ktheu në kope. Nuk u ndje më. Im vëlla përhidhej nga triumfi: ishte ndëshkimi i parë sefte, ndaj dhe krenaria ishte e shpjegueshme. Mirëpo ajo britmë e çuditshme….
“Dëgjove gjë ti kur e godita, ulëriu ndopak?”
“Jo, s’ndjeva gjë… ndodha pak largas”, gënjeva unë.
Kur dielli u ngjit në zenit, shkova në fshat të ha drekën dhe t’i sjell dhe tim vëllai. Kisha radhën, andaj im vëlla nuk bëzajti. Pasi hëngra për vete disa gjëra rrethnore, prita nënën t’i gatuante drekën tim vëllai, një tigan përplot speca të skuqur, gjizë, domate një pagure dhallë dhe bukë të ngrohtë.
Aty, mbi një kokë stërmadhe tullace të një bunkeri, im vëlla zgjidhi trastën, duke e patur kopenë e lopëve përpara, gjithësej, 80 kokë.
Por sa futi specin e parë në gojë dhe filloi gjithë uri të mbllaçitej, im vëlla brofi në këmbë, shkau poshtë kafkës tullace të bunkerit dhe filloji të vijë rrotull me turinj në grusht. Tmerr, çfarë ulurimash!:
“Pa-pa-pa! Dhallën shpejt se u përvëlova!” Ia zgjata paguren me dhallë, prej së cilës hiqte hurba që i bënte gargarë në gurmaz, këpuste bukë dhe lotët i rridhnin prej sysh.
Duket ashiqare: nëna kishte ngatërruar rreshtin e specave në kopsht. Ajo i kishte mbledhur ato në rreshtat e specave djegës, të cilat i përdorte vetëm im atë në gjellë, e herëdokur, në çaj, për të përzënë gripin. Vetëm hapja e atyre specave në dimër, krijonte në dhomë kollitje të tmerrshme dhe djegësirë në fyt.
U desh si nja gjysëm ore që tim vëllai t’i fashiteshin disi përvëlimat brenda gojës. Mbasi mbaroi së ngrëni gjërat e tjera, ai u mat t’i hidhte specat, por në grimëkohën e mbrame qëndroi, u kthye kah unë me sytë që i shndritën nga një ide gjeniale:
“Tashti do të shohësh spektakël!”, më tha, i përpirë nga ethet e idesë.
Mori trastën me speca dhe i përzjeu me fetat e tepëruara të bukës, mandej, me ta në dorë u avit për kah fundi i kopesë, shi njaty ku gjendej “Zyberica”. Im vëlla i qasej ngadalë, por kur e shkurtoi distancën dhjetë metra mes tij dhe Zybericës, u pa se suksesi i hamendjes së tij po dilte i vështirë. Mandej, çdo hap para, drejt lopës, pasohej me tërheqjen dy hapa prapa të saj. Atëherë tim vëlla nuk e la fantazia në baltë: gjeti një gur të sheshtë dhe e la bukën me grumbullin e specave djegës mbi të. U largua praptazi, duke ajgëtuar atë çka priste të ngjiste. E baraslarguar në distancë, lopa e Zybericës e nuhati, por, si duket, dyshonte, ose priste largimin e plotë të tim vëllai.
Mirëpo, as kur im vëlla u largua krejt, madje as kur u ngjit mbi tullën e bunkerit dhe u ul në kashtën që kishim shtruar përposh, as atëherë “Zyberica” nuk u afrua, edhepse qëndronte 10-15 m. larg.
“T’i qish nënën! A të kam thënë se ajo nuk është lopë, por djall!”, shfryu i pikëlluar im vëlla.
“Prit, shiko atje…!”, e tunda vëllain.
Drejt gurit të sheshtë ku qenë vënë specat djegës, filloi të avitet një lopë tjetër. Mu atëherë kur kjo po i afrohej ushqimit, im vëlla u ngrit ta largonte, porse krejt papritur, u turr vetëtimë atë lopë, vetë “Zyberica”. E zuri fare paranë trastës dhe e dërmoi egërsisht me brirët krrutë. Tjetra u largua e frikësuar.
* * *
“Zabitica”, e babëzitur e avullxhore siç ishte, e kullufiti pirgun me speca dhe feta buke me dy të rame goje, mandej filloi të mbllaçtej, duke shijuar ushqimin e kripur. Mandej befas u ndal dhe me gojën hapur, tashmë pa ushqim, nisi të nxirrte ca tinguj të përzier midis njeriut dhe lopës.
Britmat erdhën duke u shtuar, lopa e ngriti bishtin si flamur mësymjeje dhe ashtu, gojëhapur, fillo të vraponte për rretherrotull kopesë, të hidhej hopa e lingthi, kas përpjetë, të vraponte e çirrej dëshpërueshëm, të godiste dheun përtokë me brirë, e mandej sërish, të vërtitej rrethas kopesë në ulurima që, herë ngjanin si të njerëzve, herë si të kuajve, herë si të uqërve, po asnjëherë si të lopëve.
Ulërimat qenë aq të thekshme, disi të ngjirura, sa unë zura veshët me duar, ndërsa im vëlla, bërtiste jo më pak: ai qe ngritur në këmbë majë bunkeri, kishte hequr këmishën dhe e valëviste si flamur, kërcente, përhidhej, këndonte, thërriste, gjithë duke iu drejtuar “Zybericës”:
“Ah, ç’ma more të keqen e bythës! Hop, la, tra-la-la, tashi ti ma ha!”
* * *
Kishim hyrë në vjeshtë të tretë. Kullotat qenë varfëruar; qe sosur dhe bari i pranverës së dytë, qenë djegur blerimi vjeshtak dhe hamulloret e misërishteve. Kopeja prej 80 lopësh kthehej në mbrëmje, jo më e ngopur si më parë. Andaj, këshilli i fshatit, vendosi që disa parcela të “arëzave” me lakër foragjere t’i shfrytëzonte për lopët e fshatit, sa të mernin “një krye”, jo më shumë se gjysmë ore – një orë.
Na kishin këshilluar t’i kullosnim lopët, në jonxhishtet e thara, përrotull lakrave foragjere dhe aty, nga ora dymbëdhjetë – një e drekës, kur dielli t’a ketë terur e avullaur lazhdën dhe brymën prej lakrave, mund t’i lëshonim lopët të “merrnin një krye”, por jo më shumë se një orë, ngase fryheshin e pëlcisnin pa derman.
Gjithë atij muaji, vigjelenca jonë ndoqi këtë rrezik: sytë tanë survejonin, si gjithnjë, po atë kafshë aventuriere, – “Zybericën”.
Katër-pesë herë na u arratis, duke na provuar se asgjë nuk kishte bjerrur prej aftësive të saj atletike, por ne turreshim të dy njëherësh dhe ia ngushtonim rrezen, duke e kthyer rishmi në kope.
Ka qenë mëngjesi më me brymë i atij nëntori, kur arratia spektakolare e “Zybericës” na ra në sy me vonesë. U turrëm të dy dhe e pamë prej së largu si çante parcelat e dendura të lakrave, krejtësish të bardha, si lule argjendi, cit më cit me brymë: lopa, shtyhej si një barkë e kuqërremtë, kryqetërthor sipërfaqes së brymtë disa hektarëshe, as me qenë siprinë e kristaltë liqeni.
Zgjodhëm strategjinë e ndjekjes dhe mësymë nga drejtime të ndryshme, por, siç dukej, kjo ishte dita e “ZZybericës”: lopa shaplosi atë mëngjes të gjitha truket e demonstruara më parë dhe, sidomos, të tjera, të panjohura. Kur mendonim se po e kapnim, ajo humbiste poshtë ledheve, merrte për kah rruga që çonte në fshat, përplot porende e shkurre gjethedjegura, shkrihej me sfondin e kuqërremte dhe befas ndalonte, duke u bërë e padallueshme.
Të nxitur nga një iluzion i këtillë, ne merrnim pil përpara sa na hanin këmbët, ndërkohë që ajo na vrojtonte palëvizshëm, gjesa e hanim ne huq, duke coptuar gurët e rrugave në vrap, – mandej qetësisht e poshtërsisht, kthente mbrapsht, përposh, nën megjë. Oh, si kosiste “Zyberica” me gjuhën batërdi mbi llapushat e gjera të lakrave foragjere, përplot më brymë! Dikur, ndjekja jonë u thjeshtua, pasi njëri prej nesh duhej të rrinte me kopenë, e cila tashmë, nga mungesa jonë, kishte ndjekur refleksin e përditshëm dhe kishte vërshuar në lakra.
Kishte kaluar një orë e gjysmë dhe “Zybericën” s’po e pikasnim gjëkundi, kur na pataksi habia: ajo kishte qëndruar e maskuar mu përposh megjës, në rreth të arës së fundit me lakra, përbri me jonxhishten e tharë, ku kullosnin lopët e tjera të kopesë. Ndërsa ne e pandehnim diku, afër fshatit, apo në skajet më të largëta të fushës.
“Kjo shkërdhatë, e kam thënë, nuk është lopë, por djall, fantazmë, lugat!”, ulëriu i dëshpëruar im vëlla, teksa iu vërsul me shkop përmbas. Lopa rinisi sërishmi maratonën e saj nëpër lakra, si Io. Pas saj, im vëlla – zekthi i përjetshëm mitologjik. Por kjo do të ishte rendja e saj e fundit, sikundërse dhe ndjekja e fundit e tim vëllai.
Lopa, e rënduar nga reaksioni fryrës i lakrave me brymë, u sul të gjejë derman. I ra vrap parcelës deri në rrugën e fshatit dhe instinktivisht rendi për shtëpi, duke palluar në panik, me një zë, krejtësisht, jo prej lope. Im vëlla s’dinte gjë në çfarë gjendje ndodhet “Zyberica”, por, kur e pa kafshën të qëndrote pa lëvizur e të pashqetësuar nga ndjekja e tij, parandjeu diç të keqe: lopa qëndronte ndanë rruge, duke hurbur ngutazi e me zhurmë, pikërisht mbi një hurdhë të mbushur nga shirat e atyre ditëve.
Gjithë barku i saj, në të dyja anët, paraqiste një gjysmësferë ideale që pritej nga kurrizi. Mandej, kur im vëlla ishte avitur fare pranë saj, lopa e la të pirët dhe e priti qetësisht. Filloi të çirrej dhimbshëm, m’u si t’i lypte ndihmë tim vëllai, ra në gjunjë me kryet e zgjatur drejt tij në agoni: stomaku në të dy anët i kishte kërcyer mbi kocka; im vëlla kërciti mbi të gishtat dhe ajo kumboi krejt si një daulle me lëkurë të ngrohur: “drumpupudrumbërrrr”.
Lopa sërish u ngrit. Im vëlla i priu vetë në vrap drejt shtëpive të fshatit, ndërsa lopa e ndiqte, duke gulçuar rëndë: ajo s’kishte më fuqi të pëlliste.
Kur arritën në oborrin e shtëpisë së Zyberit, lopa rendi me zor e kalamendas të shtyhet gjer te pragu: aty u rrëzua, duke nxjerrë një shtrivan prej mase jeshile nga goja, përplot shkumë që ziente.
Njerëzit kishin dalë jashtë. Im vëlla therriste të sillnin një thikë majëmprehtë, ta shponin në stomak e të shfryhej, të mos ngordhte. Mirëpo asnjëir prej djemve nuk lëvizi. As vajzat. As Zyberi vetë. Ata rrinin si të ngurosur në një botë tjetër, ndërsa në katin përdhes, në kuzhinë, ngriheshin rrënkimet ngjethëse, të ngjashme me ato të lopës. Mandej ato erdhën duke u shuar. Im vëlla vështronte lopën dhe qante nga një dhimbsuri e beftë, e pazbuluar më parë:
“Shërohu, ngrihu… do të bëhemi miq, aventuriere!”, i pëshpëriti, duke ia ledhatuar kokën.
Por lopa, e rrëzuar në prag e shihte tim vëlla me një sy krejtësisht të qetë, të embël e paqësor, tamam sy lope, aspak i vogël, aspak i kuq.
“Një thikë majëmprehtë! Ç’më rrini si hunj!”, u briti prapë, njerëzve në prag im vëlla.
Por kur pa se ata vështronin njëri-tjetrin, krejt të ngrirë, im vëlla vrapoi vetë në kuzhinë. Hapi derën, hodhi brenda hapin e parë dhe… ngriu i paralizuar: në divanin përkarshi derës, iu ngulën ca sy të mëdhenj fosforeshentë e të përskuqur. Mandej fill, ato u shuan. Koka nder jastëkë dhe kurmi i gruas u shkrehën, u shtendosën njëherësh.
Kanatet e dritares u përplasën me forcë prej një vrundulli të beftë ere, duke i bërë xhamat copë e grimë. Im vëlla u tërhoq mbrapsht në prag dhe flegra e derës që kishte hapur pak më parë, iu përplas me forcë në ballë. Ashtu, duke mbajtur ballin me dorë, ai doli: lopa ishte, si më parë, e shtrirë në prag, e ngordhur dhe për çudi, pa brirë; Zyberi me të bijtë e bijat vazhdonin të qëndronin pa lëvizur asnjë milimetër, si hunj gardhi.
Teksa im vëlla matej të largohej, vetëm një vajzë e vogël pesëvjeçe, me fjongo të kuqe dhe fustan të bardhë, fringo të ri, mori mundin e i tha, duke e parë ngultaz, përthellë sysh:
“Ajo, vdiq?!”
“Po”, tundi kokën im vëlla, pa qenë i sigurtë, në ishte fjala për lopën apo për Zybericën.
*Shkëputur nga “Antologji e prozës bashkohore shqiptare”, OMBRA GVG, Tiranë, tetor 2004
Përgatiti: ObserverKult
—————————————————————–
Lexo edhe:
AGRON TUFA: Ç’TË BËJ, SI TA MBROJ KËTË SHPIRT
