Ngjarjet e pashoqe të përshkruara në këtë kronikë ndodhën më 194… në Oran. Ishte një mendim i zakonshëm se ato ndodhën në vendin e gabuar, pasi këto ngjarje ishin disi të pazakonshme. Dhe Oran është, në shikim të parë, një vend shumë i zakonshëm, një prefekturë e thjeshtë franceze në bregdetin algjerian.
Qyteti, të them të drejtën, është i shëmtuar. Pamja e tij paqësore ju pengon të kuptoni menjëherë se çfarë e bën atë të ndryshëm nga shumë qytete të tjera tregtare në çdo gjerësi. Si mund ta imagjinoni, për shembull, një qytet pa pëllumba, pa pemë dhe pa kopshte, ku nuk takohen as rrahjet e flatrave dhe as shushurima e gjetheve, një vend neutral me një fjalë? Këtu kalimi i stinëve mund të lexohet vetëm në qiell. Pranvera njoftohet ekskluzivisht nga cilësia e ajrit ose nga shportat me lule që shitësit sjellin nga periferitë; është një pranverë që shitet në treg. Gjatë verës, dielli djeg shtëpi shumë të thata dhe mbulon muret me një hi gri; atëherë mund të jetoni vetëm në hijen e grilave të mbyllura. Në vjeshtë, megjithatë, është një përmbytje baltë. Ditët e bukura vijnë vetëm në dimër.
Një mënyrë e thjeshtë për të njohur një qytet është të zbuloni se si punohet atje, si dashurohet dhe si vdiset. Në Oran, ndoshta për shkak të klimës, e gjithë kjo bëhet në të njëjtën mënyrë, me të njëjtin ajër frenetik dhe mungues. Në fund të fundit, ju mërziteni dhe përpiqeni shumë të mësoheni. Bashkëqytetarët tanë punojnë shumë, por gjithmonë për t’u pasuruar. Ata janë të angazhuar kryesisht në tregti dhe mendojnë mbi të gjitha, siç thonë ata, për të bërë biznes. Është e vetëkuptueshme që ata gjithashtu vlerësojnë kënaqësitë e thjeshta, duan gratë, kinemanë dhe vajtjen në plazh. Por, shumë arsyeshëm, ata i rezervojnë këto dëfrime për të shtunën në mbrëmje dhe të dielën, ndërsa në ditët e tjera të javës përpiqen të fitojnë shumë para. Kur largohen nga zyrat e tyre në mbrëmje, ata takohen në kohën e zakonshme në kafene, shëtisin përgjatë të njëjtit bulevard ose ulen në ballkon. Dëshirat e më të vegjëlve janë të dhunshme dhe të shkurtra, ndërsa veset e të moshuarve janë të kufizuara në frekuentimin e rrugicave të bowlingut, ahengjeve pas punës dhe klubeve ku ata provojnë fatin e tyre duke hedhur bast të mëdha në letra.
Mbase do të thuhet se kjo nuk është tipike vetëm e qytetit tonë dhe se në thelb të gjithë bashkëkohësit tanë janë të tillë. Ndoshta sot nuk ka asgjë më të natyrshme sesa të shohësh njerëz që punojnë nga mëngjesi në mbrëmje dhe më pas vendosin që kohën e mbetur ta jetojnë në letra, kafe dhe biseda. Por ka qytete dhe qyteza ku herë pas here njerëzit kanë intuitën e diçkaje tjetër. Zakonisht kjo nuk u ndryshon jetën. Por intuita ishte aty, dhe tashmë është diçka. Me sa duket, Oran është një qytet pa intuita, domethënë një qytet absolutisht modern. Prandaj nuk është e nevojshme të specifikohet se si njerëzit e duan njëri-tjetrin këtu. Burrat dhe gratë shpejt e kapërdijnë njëri-tjetrin në të ashtuquajturin akt dashurie ose përfshihen në një zakon të gjatë për dy veta. Midis këtyre ekstremeve, shpesh nuk ka një rrugë të mesme. Në Oran si kudo tjetër, në mungesë të kohës dhe reflektimit, njeriu detyrohet ta dojë tjetrin pa e ditur.
Më origjinale në qytetin tonë është vështirësia që mund të haset në vdekjen. Sidoqoftë, vështirësia nuk është fjala e duhur dhe do të ishte më e saktë të flitej për siklet. Të jesh i sëmurë nuk është kurrë e këndshme, por ka qytete dhe qyteza që të mbështesin në sëmundje, ku në një farë kuptimi mund ta lësh veten në duart e të tjerëve. Një person i sëmurë, kuptohet se ka nevojë për qetësi shpirtërore, dëshiron që të ketë mbështetje. Por në Oran teprimet e klimës, rëndësia e marrëdhënieve të biznesit, banaliteti i vendit, shpejtësia e muzgut dhe cilësia e kënaqësive kërkojnë shëndet të hekurt. Këtu një person i sëmurë ndihet vërtet i vetëm. Mendoni pastaj për ata që do të vdesin, të bllokuar midis nxehtësisë së qindra mureve, ndërsa në të njëjtën kohë, në telefon ose në kafene, një popullsi e tërë po flet për ngarkesat, fletë-ngarkesat dhe llogaritjet. Ne do të kuptojmë se çfarë mund të jetë e pakëndshme në vdekje, madje edhe moderne, kur ajo të arrijë në një vend të thatë.
Këto pak tregues janë mbase të mjaftueshëm për të dhënë një ide të qytetit tonë. Për më tepër, është e kotë t’i bësh gjërat më të mëdha se sa janë. Ajo që duhej theksuar ishte aspekti i parëndësishëm i qytetit dhe i jetës./voal.ch
Përktheu: Skënder Buçpapaj
