John Fante u bë i njohur që i ri me tregimet e para që i botonte te revista “The American Mercury”, drejtuar nga i famshmi Mencken, me të cilin pati një miqësi të gjatë.
Në rizbulimin dhe rivlerësimin e Fantes, rol kryesor pati bashkëqytetari i tij i shquar Charles Bukowski, në fundin e viteve ’70. Bukowski sikundër një pjesë e mirë e kritikës do e konsideronte “Pyete pluhurin” si kryeveprën e Fantes.
Bukowski në parathënien e këtij libri shkruan se Fante pati një ndikim të madh te ai.
“Po, Fante pati efekt të madh mbi mua. Fante ishte hyu im dhe unë e dija se hyjnitë duhen lënë të qetë, nuk mund t’u shkelje pragun ashtu si duke lozur. Prapë më pëlqente të hamendja se ku mund të kishte jetuar në Angel’s Flight dhe s’më dukej e pamundur që të jetonte akoma aty”.
“Pas disa peripecish, më në fund e takova shkrimtarin sivjet (1979). Ka shumë gjëra të tjera, historia e John Fantes. Është një histori fati dhe fatkeqësish dhe historia e një guximi të rrallë dhe të natyrshëm.
Dikur do e tregojnë por ndiej sikur ai nuk do që unë ta tregoj tashti. Por më lejoni se ky njeri siç ka fjalët ka dhe veprat: të forta, të mira dhe të ngrohta. Kaq mjafton. Tani ky libër është i juaji”.
Në vazhdim mund ta lexoni një fragment të shkëputur nga “Pyete pluhurin”.
Më përqafoi. Më puthi me njëfarë pasioni që e dija se nuk ishte i sinqertë. Më pengonte të hyja me një shtirje që binte në sy. Fshihte diçka prej meje, duke më mbajtur sa më gjatë që të mos hyja në dhomë. Shikova mbi supin e saj. E pashë shtratin dhe gjurmën e kokës në jastëk. Manteli i saj ishte hedhur mbi karrigë, ndërsa komodina ishte mbuluar me krehër të vegjël dhe me karfica. Kjo ishte në rregull. Gjithçka dukej në rregull përpos dy rrogozave të vegjël të kuq që duhej të ishin te shtrati. I kishte larguar, kjo dukej sheshit, ngase më pëlqenin të ishin në vendin e tyre, ku këmbët e mia do të mund t’i preknin kur në mëngjes zgjohesha nga shtrati.
la hoqa duart prej meje dhe shikova në drejtim të derës së dollapit. Befas zuri të merrte frymë me zor, duke u mbështetur me shpinë për dere dhe me duar të hapura për ta mbrojtur. “Mos e çel, Arturo,” tha. “Të lutem.” “Ç’dreqin po ndodh?” thashë.
U drodh. I qullte buzët dhe kapërdihej, sytë iu mbushën me lot dhe hem buzëqeshte hem qante. “Dikur do të të kallëzoj,” tha. “Por tash mos e çel, Arturo, Nuk guxon. Oh, nuk guxon. Të lutem!” “Kush është brenda?”
“Askush,” pothuajse bërtiti. “Askush s’është aty. Nuk është ajo që kujton ti, Arturo. Askush s’ka qenë këtu. Ama të lutem! Të lutem mos e çel tash. Oh të lutem!”
Më avitej, gati përvjedhurazi, me duar të hapura për të më përqafuar e që ishte mbrojtje që të mos e hapja derën e dollapit. I hapi buzët dhe më puthi me afsh të pazakontë, me ftohtësi të pasionuar, me indiferencë epshore. Nuk më pëlqeu.
Një pjesë e saj e tradhtonte një pjesë tjetër, ama nuk mund t’i bija në fije. U ula në shtrat dhe e këqyrja derisa rrinte ndërmjet meje dhe asaj dere të dollapit. Zahmetshëm përpiqej të fshihte njëfarë ngazëllimi cinik. Sillej si dikush që është i detyruar të fshehë të dehurit e vet, ama ngazëlli mi shihej, ishte e pamundur të fshihej.
“Je e dehur, Camilla. Nuk do të duhej të pije aq shumë.” Padurimi me të cilin ma bënte me dije se vërtet ishte e dehur menjëherë më bëri të dyshoja. Qëndronte aty, tundte kokën si fëmijë i lazdruar, duke e pranuar me një buzëqeshje të turpshme sa për sy e faqe, me buzë të varura, me një shikim shpirtvrarë. U ngrita dhe e putha. Ishte e dehur, ama nuk ishte e dehur nga whiskey dhe as nga alkooli, ngase frymëmarrjen e kishte tepër të ëmbël për një gjë të tille. E tërhoqa në shtrat pranë meje. Dalldia ia vërshonte sytë, tallaz pas tallazi, kapitja pasionuese e duarve dhe gishtave të saj kërkonte fytin tim. Këndonte nën zë në flokët e mia, me buzë në kokën time.
“Sikur të ishe ai,” pëshpëriti. Papritmas piskati, nje britmë therëse që dridhi muret e dhomës. “Pse s’je sikur ai! O Jezu Krisht, pse s’je sikur ai?”
Nisi të më mëshonte me grushta, ma mëshonte në kokë hem me të majtën hem me të djathtën, duke piskatur dhe duke më gërvishtur në shpërthimin e marrëzisë të drejtuar kundër fatit që nuk më ka bërë si Sammyn e saj. la kapa kyçet e dorës, i bërtita që të heshtë. Ia shtrëngova duart dhe ia mbylla gojën e saj piskatëse. Më shikonte me sy të ënjtur e të zgurdulluar, duke u munduar të merrte fryme. “Jo derisa t’më premtosh se do të heshtësh,” thashë. Bëri po me kokë dhe e lëshova. Iu afrova derës dhe i përgjoja hapat. U shtri në shtrat, përmbys, qante. Në maje të gishtave iu aftova derës së dollapit. Duhet ta ketë paralajmëruar instinkti. U soll në shtrat, fytyrën e kishte të qullur nga lotët, sytë si kokrra të shtrydhura rrushi.
“Po e hape atë derë do te piskas,” tha. “Do të piskas deri në kupë të qiellit”.
Nuk doja të sillej ashtu. Mblodha supet. Prapë ra përmbys dhe qante. Pas pak do të pushonte së qari, atëherë do të mund ta çoja në shtëpi. Ama nuk ndodhi kësisoj. Pas një gjysmë ore ajo ende qante. U përkula dhe ia preka flokët.
“Çka po do, Camilla”
“Atë,” dëneste. “Dua të shkoj ta shoh.”
“Sonte?” thashë. “O Zot, njëqind e pesëdhjetë milje i ka deri atje.” Nuk ia ndiente se a jane njëmijë milje, a një milion, donte ta shihte sonte. I thashë të shkonte; ishte dashuria e saj kishte automobil, do të mbërrinte pas vozitjes pesë orëshe “Dua që ti të vish bashkë me mua,” dëneste. “Ai nuk më do. Por të do ty.”
“Unë nuk vij,” thashë. “Po shkoj të fle.”
Më luste. Ra në gjunj para meje, më ngjitej këmbëve dhe shikonte lart në mua. Aq shumë e donte, natyrisht një shkrimtar i madh si unë e kuptonte se çka do të thotë një dashuri e tillë, sigurisht se e dija pse nuk mund të shkonte vetëm atje, dhe e preku syrin e lënduar. Sammy nuk do ta përzinte nëse do të shkoja me të.
Do t’i ishte mirënjohës asaj që më kishte prurë, pastaj Sammy dhe unë do të mund të kuvendonim, ngase kishte aq shumë gjëra që do të mund t’ia kallëzoja mbi të shkruarit, dhe ai do të jetë goxha mirënjohës ndaj meje dhe ndaj saj. Shikoja teposhtë saj, i kërcëlloja dhëmbët, dhe orvatesha t’i kundërshtoja argumentet e saj; ama më kandisi kur m’i tha gjithë ato, dhe kur u pajtova që të shkoja me të edhe unë qaja bashkë me të. I ndihmova që të ngritet në këmbë, ia fshiva sytë, ia largova flokët nga fytyra, dhe ndihesha përgjegjës për të. U përvodhëm në majë të gishtave shkallëve dhe nëpër korridor dolëm në rrugë, ku e kishte parkuar automobilin…
*Shkëputur nga libri “Pyete pluhurin” i John Fante, përkthyer nga Fadil Bajraj, e botuar nga “SabaiumBB”
John Fante lindi në Kolorado më 1909.
Ai tregimin e parë e ka botuar më 1932 në revistën The American Mercury. Pat botuar një numër të konsiderueshëm të tregimeve në The Atlantic Monthly, The American Mercury, The Saturday Evening Post, Collier’s, Esquire dhe Harper’s Bazaar.
Romani i tij parë Wait Until Spring, Bandini u botua më 1938. Më 8 nëntor 1939 botoi romanin Pyete pluhurin (Ask the Dust). Një vit më pas botoi përmbledhjen me tregime Dago Red, e cila më vonë u ribotua me titullin The Wine of Youth. Po ashtu i ka botuar edhe këta libra: The Road to Los Angeles (roman), Full of Life (roman) The Brotherhood of the Grape (tregime), 1933 Was Bad Year (tregime) dhe West of Rome (tregime).
Në ndërkohë, Fante ia shiti shpirtin djallit, siç thotë Dan Fante, dhe zuri të shkruante skenarë për filmat e Hollywoodit, Full of Life, Jeanne Eagels, My Man and I, The Reluctant Saint, Something for a Lonely Man, My Six Loves dhe Walk on the Wild Side.
Në vitin 1955 John Fante qe prekur nga diabeti, i cili për pos amputimit të këmbëve edhe e verbëroi më 1978. Megjithatë ai vazhdoi të shkruante. Romanin Dreams from Bunker Hill (1982) ia diktoi gruas së tij, Joyce. Vdiq në moshën 74-vjeçare, më 8 maj 1983.
E përgatiti: A. S.- ObserverKult
Lexo edhe:
