Fragment nga novela “Letra e një të panjohure” të Stefan Cvajg…
Dhe pas disa ditësh erdhën bojaxhiu, dekoruesi, pastruesi dhe tapicieri për të pastruar banesën e fëlliqur; dëgjohej çekiçi, shkundnin, pastronin, kruanin, por nëna ishte e kënaqur: ajo thoshte se tani i erdhi fundi çrregullimit atje karshi nesh. Vetëm se ty, edhe gjatë mbartjes, nuk të pashë dot; të gjitha këto punë i mbikqyrte shërbëtori yt, ai shërbëtor zotërinjsh, i shkurtër, serioz, me flokë të thinjur, i cili kujdesej për gjithçka, me qetësi e zotësi.
Ai na pëlqente të gjithëve. Së pari, pse një shërbëtor zotërinjsh ishte diçka krejt e rrallë për ne dhe, së dyti, pse ai me të gjithëse ishte jashtëzakonisht i sjellshëm, por megjithatë dinte të mbante distancë me shërbëtorët e tjerë dhe nuk futej kurrë në muhabete të kota. Që ditën e parë nënën time e përshëndeste me një sjellje të matur serioze.
Kur përmendte emrin tënd, këtë e bënte përherë me njëfarlloj nderimi, me një respekt të veçantë – kuptohej menjëherë se për ty ai ishte më tepër se një shërbëtor i zakonshëm. E desha shumë Johanin plak e të mirë, por edhe e kisha zili, sepse qëndronte përherë pranë teje dhe sepse të shërbente! Po t´i tregoj të gjitha këto, i dashuri im, të gjitha këto gjëra të vogla, pothuajse qesharake, që ti ta kuptosh se si që në fillim munde të shtrish pushtetin tënd të madh mbi një vajzë të turpshme e të druajtur, siç isha unë.
Përpara se ti vetë të hyje në jetën time, ekzistonte një brerore rreth meje, një nam pasurie, veçantie dhe fshehtësie – të gjithë ne në shtëpinë e vogël të periferisë (njerëzit që bëjnë një jetë te mbyllur, janë gjithmonë kureshtarë për çdo gjë të re që shtjellohet para portës së tyre) por e prisnim me padurim ardhjen tënde.
Dhe sa fort m’u shtua kjo kureshtje, kur një pasdreke, tek po kthehesha nga shkolla, pashë përpara shtëpisë karrocën me mobilje! Më të shumtat, orenditë e rënda, hamejtë i kishin ngjitur me kohë, tani po mbartnin gjërat e vogla. Unë qëndrova te porta për t’i soditur të gjitha, sepse të gjitha sendet e tua ishin çuditërisht të ndryshme, si ato unë nuk kisha parë kurrë ndonjëherë tjetër: kishte midis syresh idhuj indianë, skulptura italiane, piktura të mëdha e të larme, dhe në fund vinin librat, aq të shumtë dhe aq të bukur, sa s’mund ta kisha përfytyruar kurrë.
Ato t’i rreshtuan përpara derës, aty i mori në dorëzim shërbëtori yt dhe nisi t’ia heq pluhurin me pupël çdo vëllimi. Unë vërtitesha me kërshëri rreth turrës që sa vinte e zmadhohej, shërbëtori yt nuk më përzuri, por as nuk më afroi, kështu që s’guxova të prek asnjë libër, megjithëse kisha shumë dëshirë t’i ledhatoja kapakët e tyre prej lëkure të butë. Vetëm titujt i vështroja me bishtin e syrit, kishte ndërmjet syresh libra në frëngjisht, në anglisht dhe në disa gjuhë që s’i kuptoja.
Më duket se do të mund t’i kisha soditur të gjithë orë me radhë, por në ato çaste më thirri nëna. Gjithë natën mendova për ty, pa të njohur akoma. Unë vetë kisha vetëm një duzinë librash të lirë, të lidhur me karton të dobët, të cilët i doja më shumë se çdo gjë tjetër dhe i lexoja vazhdimisht. Dhe tani po më mundonte pyetja se si duhej të ishte vallë ai njeri, të cilit i përkisnin dhe që i kish lexuar të gjithë këta libra të mrekullueshëm, që dinte gjithë këto gjuhë dhe që ishte aq i pasur e njëkohësisht aq i ditur.
Ndjeva njëfarë admirimi mbinjerëzor, që m’u shtua edhe më tepër nga ata libra të panumërt. Përpiqesha të të parafytyroja: të kujtoja një burrë të shkuar nga mosha, me syze e me një mjekër të gjatë e të thinjur, të ngjashëm me profesorin tonë të gjeografisë, vetëm se shumë më bujar, më të pashëm e më të butë – nuk e di pse qysh atëherë qeshë e sigurt se ti duhej të ishe i pashëm, megjithëse të parafytyroja plak.
Atë natë, pa të njohur akoma, të pashë në ëndërr për të parën herë. Të nesërmen ti erdhe, por megjithëse të përgjova, s’të pashë dot – kjo ma shtoi edhe më tepër kureshtjen. Më në fund, ditën e tretë, të pashë dhe u habita, u trondita shumë që ti m’u shfaqe krejt ndryshe, që ti nuk i ngjasoje fare asaj ikonës së perëndishme! Kisha ëndërruar një plak babaxhan me syze, kurse erdhe ti – ti, ashtu i tëri, siç je edhe sot, o ti i pandryshueshëm, mbi të cilin vitet përplasen e rrëshqasin pa forcë!…
Ti kishe veshur kostumin e lezetshëm sportiv bojëkafe të hapur dhe me atë ecjen tënde të lehtë djaloshare i ngjite shkallët, duke i marrë dy e nga dy njëherësh. Kapelen e mbaje në dorë dhe unë, e mahnitur sa s’bëhet më të pashë fytyrën e çiltër e të gjallë me ato flokë të dendur. Vërtet që u tremba e u habita kur të pashë aq të ri, plot hir e të pashëm, me shtatin e derdhur, elegant. Dhe a nuk është çudi: që në këtë çast të parë e ndjeva fare qartë atë, që unë dhe gjithë të tjerët ndjejnë posaçërisht dhe mjaft shpesh te ti: që ti je njëfarëlloj njeriu i dyfishtë, një djalosh i zjarrtë, i lehtë, i dhënë i tëri pas zbavitjeve dhe aventurave dhe, njëkohësisht, në artin tënd një burrë serioz, i patundur, i ndërgjegjshëm, i ditur e i mësuar sa s´ka më!
Pa e kuptuar, unë ndjeva atë që ndjente çdo njeri te ti: që ti bëje një jetë të dyfishtë, një jetë me një faqe që çelet, të kthyer ndaj botës, dhe me një tjetër krejt të errët, të cilën e dije vetëm ti – dhe këtë dyzim të thellë, këtë të fshehtë të qenies sate unë, trembëdhjetëvjeçarja, krejt e magjepsur, e ndjeva që në vështrimin e parë.
Shkëputur nga libri: Novela të Stefan Cvajg
Shqipëroi: Robert Shvarc, Enver Fico
Shtëpia botuese: Dituria
ObserverKult
Lexo edhe:
FOTO EMOCIONUESE: SI VDIQËN TË PËRQAFUAR CVAJG DHE BASHKËSHORTJA E TIJ
STEFAN CVAJG: KAM QENË SHPESH NË KUFIJTË E VDEKJES…
LETRA E LAMTUMIRËS QË STEFAN CVAJG LA PARA SE TË NISEJ NË UDHËN PA KTHIM MË 22 SHKURT 1942
